Bókasafnið - 01.06.2011, Blaðsíða 38

38
bókasafnið 35. árg. 2011
Landlæknisembættið hefur ávallt lagt á það áherslu
að fólk sem er haldið einhverjum sjúkdómi og leitar til
þeirra sem stunda óhefðbundna meðferð geri það með
vitund síns heilbrigðisstarfsmanns, læknis, hjúkrunar-
fræðings, sjúkraþjálfara o.s.frv. (Landlæknisembættið,
2009).
Í niðurstöðum rannsóknarinnar komu fram ýmis líkindi við
niðurstöður rannsókna bandaríska upplýsingafræðingsins
Elfreda Chatman (1991) sem rannsakaði einkum upplýsinga-
hegðun jaðarhópa, það er hópa fólks sem deila ekki kjörum
og/eða ríkjandi skilningi meirihluta fólks. Einstaklingur sem
tilheyrir jaðarhópi býr við hömlur sem eru skapaðar af fólki
valdahópum og draga úr möguleikum viðkomandi til þess að
tjá hugsanir sínar, tilfinningar og þarfir og koma í veg fyrir að
hann njóti og þroski eigin hæfileika. (Young, 2000). Þrátt fyrir
að rannsóknir Chatman beindust í flestum tilvikum að fólki
sem tilheyrði lægri stéttum og höfðu mun minni almenna
menntun en íslenskir græðarar, komu fram ýmis sameiginleg
einkenni með þátttakendum rannsóknarinnar og hópum
sem Chatman rannsakaði. Sem dæmi bjuggu meðlimir hóp-
anna yfir sameiginlegri heimssýn sem utanaðkomandi kunna
að eiga erfitt með að skilja (Chatman, 1991). Það sama átti að
vissu leyti einnig við um þátttakendur rannsóknarinnar sem
voru sannfærðir um tilvist ákveðinna krafta eða lögmála sem
hafa áhrif á gang náttúrunnar og mannslíkamann þar með
talinn þó svo að viðurkennd nútímavísindi hafi ekki fært
sönnur fyrir þess konar lögmálum.
Chatman (1991) taldi ennfremur að fólk sem tilheyrði jaðar-
hópum hefði tilhneigingu til þess að takmarka upplýsinga-
leit við óformleg og persónuleg samskipti við fólk sem það
treysti. Áþekka tilhneigingu mátti glöggt greina í upplýsinga-
öflun viðmælenda. Þeir leituðust við að afla upplýsinga með
óformlegum hætti og þá einkum í samræðum við jafningja
eða aðra sem deildu svipuðum viðhorfum til óhefðbundinna
heilsumeðferða.
Annað sameiginlegt einkenni upplýsingahegðunar við-
mælenda og einstaklinga sem tilheyrðu jaðarhópum birtist
í trú græðaranna á að forsjónin stýrði upplýsingaleit að ein-
hverju leyti. Þrír þeirra greindu frá reynslu sinni af því að hafa
rekist á gagnlegar upplýsingar fyrir tilstilli forlaganna. Það
má spyrja hvort að skýringa á forlagatrú þátttakenda í upp-
lýsingaleit sé að leita í kenningum upplýsingafræðinganna
Natalya Godbold (2006) og Elfredu Chatman. Samkvæmt
þeim er trúin á mátt forsjónar í upplýsingaleit afleiðing áhrifa-
leysis og vanmáttakenndar sem fólk í jaðarhópum upplifir.
Þær tilfinningar leiða til þess að viðkomandi treystir sér ekki
í upplýsingaleit heldur reiðir sig á að forsjónin færi þeim nyt-
samar upplýsingar.
Lokaorð
Rétt er að minna á að niðurstöður rannsóknarinnar endur-
spegla vitanlega aðeins sjónarhól fáeinna einstaklinga og
lýsa fyrst og fremst skoðunum og reynslu þátttakenda. Því
ber að forðast að draga almennar ályktanir af niðurstöð-
unum þó í þeim felist óneitanlega vísbendingar um upplýs-
ingahegðun græðara og um áhrifaþætti sem móta hana. Í
framhaldinu mætti nýta niðurstöðurnar til þess að rýna enn
frekar í einstaka þætti upplýsingahegðunar græðara hér á
landi, til dæmis í því augnamiði að bæta aðgengi græðara,
skjólstæðinga þeirra og annarra að upplýsingum sem varða
óhefðbundnar heilsumeðferðir. Hugsanlega mætti sameina
ofangreind markmið með þróun og gerð upplýsingakerfis.
Slíkt kallar óhjákvæmilega á frekari rannsóknir upplýsinga-
fræðinga á mögulegum notendahópum kerfisins og þörfum
þeirra.
Abstract
Information behaviour and complementary
and alternative medicine
In spite of increased use and practice of complementary and
alternative medicine (CAM), research of information needs,
information seeking and information sharing is lacking in this
field. The aim of this study was to provide insight into the in-
formation behavior of individuals who have both received
and practiced CAM. Their information needs, information
seeking and information sharing as well as the effects of
intervening variables which are rooted in personal caracteris-
tics and in the social context of each person, were examined.
The research was based on a qualitative research. Research