Húnavaka - 01.05.1965, Side 17

HÚNAVAKA
15
Þingeyrum. Glötuðust þá meðal annarra fjármuna hinir dýrlegustu
helgigripir úr gulli og silfri. Klaustriu komust nú á vald konungi og
setti hann þar umboðsmenn. Voru þeir nefndir klausturhaldarar og
voru jafnframt oftast sýslumenn Húnvetninga. Greiddu þeir af
klaustureignunum árlegt gjald er rann til konungs. En hvað varð
þá um munkana í Þingeyraklaustri er hinn nýi siður var lögtekinn
í Hólastipti? Urn það segir kirkjuskipan Kristjáns konungs á þessa
leið: „Eftir þennan dag skal engum þurfamunki í vorum ríkjum
uppeldi veitast, hvorki skulu þeir í bón fara, ekki prédika né heyra
skriftamál, utan þeir skulu blífa í klaustrinu sem aldraðir eru og
ekki hæfilegir til neins kirkjunnar embættis, og hafa þeir sitt fæði
fyrir guðs skyld í svo máta að þeir leggi af kappann og munka-
klæðnaðinn og svívirði ekki guðspjallið.“ Hér gætir nokkurrar
mildi í garð klaustranna. Þeirn er að vísu óheimilt að bera búnað
sinn en aldraðir rnunkar mega dvelja áfram í klaustrinu og hafa
sitt uppihald þar. Má því gera ráð fyrir, að óformlegt klausturlíf
hafi haldizt frarn yfir siðaskipti. En þegar við þau, hefur tekið fyrir
upptöku manna í munkastétt og klausturlifnaður dáið út á Þing-
eyrum við fráfall þeirra, er fyrir voru, er siðbótarskipunin var lög-
leidd.
Fyrsti umboðsmaður konungs yfir Þingeyraklaustri og jörðum
þess var sr. Hákon Gíslason. Greiddi hann 55 dala leigu og fór hún
ört hækkandi og tæpri öld síðar var hún komin upp í 235 dali. Sést
af þessu hve gífurlegt fjármagn hefur flutzt af landinu árlega til
konungs af klaustureignum einum. Þingeyrar eru svo í eigu kon-
nngs fram á 19. öld eða til ársins 1811 er Björn Ólafsson faðir Run-
ólfs M. Ólsen klausturhaldari keypti jörðina. Komst hún þá í fyrsta
sinn í einkaeign. Fram að þessum tíma, frá siðaskiptum, sátu marg-
ir stórbrotnir höfðingjar á Þingeyrum og verður þeirra eigi getið
nánar hér. Eftir lát Björns Ólafssonar komust Þingeyrar í eigu son-
ar hans Runólfs en árið 1860 keypti Asgeir Einarsson, Strandamað-
ur að ætt, jörðina og var hún í eigu ættar hans til ársins 1896, er
Hermann Jónasson fluttist þangað frá Hólum í Hjaltadal.
Asgeir Einarsson lét reisa þá miklu kirkju, sem vér erum saman-
komin í í dag. Eru nú rétt um hundrað ár síðan hann hóf smíði
hennar. Var þessi bygging á sínum tíma hið mesta afrek og sýnir
glögglega skilning Asgeirs á því, að þessu forna höfuðbóli hæfði að-
eins það bezta og veglegasta. Þingeyrakirkja var vígð 9. september