Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.2009, Blaðsíða 29

Þrjár sýningar opnaðar í Hafnarhúsi Listasafns Reykjavíkur:
Hvergi og japönsk ástarbréf
Stór hópur rithöfunda er nú ýmist
kominn eða á leið til landsins því
Bókmenntahátíð í Reykjavík hefst
á sunnudaginn. Hátíðin, sem er nú
haldin í níunda sinn, hefur að jafn-
aði verið haldin annað hvert ár frá
árinu 1985 og er einn af helstu við-
burðum íslenska bókmenntasam-
félagsins. Líkt og undanfarin ár fara
helstu viðburðir hátíðarinnar fram í
Norræna húsinu og Iðnó.
Fimmtán erlendir höfundar eru
kynntir til leiks á vefsíðu hátíðar-
innar. Þar má nefna hinn íransk-
hollenska Kader Abdolah en bók
hans Hús moskunnar kom nýver-
ið út hjá JPV. Luis López Nieves frá
Púertó Ríkó þykir einn athyglisverð-
asti höfundurinn í sínu heimalandi.
Hann hefur tvisvar fengið bók-
menntaverðlaun Púertó Ríkó, þar
á meðal fyrir skáldsöguna Hjarta
Voltaires sem kom út á íslensku
hjá Forlaginu í fyrra. Anne B. Rag-
de er afkastamikill norskur rithöf-
undur sem skrifar fyrir börn jafnt
sem fullorðna. Frægasta verk henn-
ar er þríleikurinn um Neshov-fjöl-
skylduna sem sló öll sölumet í Nor-
egi. Forlagið hefur gefið út fyrstu
tvær bækurnar, Berlínaraspirnar og
Kuðungakrabbar, og þriðja og síð-
asta bókin, Á grænum grundum, er
að koma í búðir. David Sedaris er
heimsþekktur bandarískur útvarps-
maður, grínisti og rithöfundur sem
hefur verið tilnefndur til Grammy-
verðlauna fyrir verk sín. Sedaris
varð fyrst þekktur fyrir pistla sína
í útvarpi en í þeim byggði hann á
reynslu sinni af að vinna sem jóla-
álfur í bandarískri stórverslun.
Í ár verður áherslan á ljóðlistinni
og mun sérstök dagskrá verða til-
einkuð henni. Af því tilefni er von á
hópi skálda frá hinum virtu kanad-
ísku Griffin-ljóðaverðlaunum.
Nánari upplýsingar um höfunda
hátíðarinnar og dagskrána á bok-
menntahatid.is.
Níunda Bókmenntahátíðin í Reykjavík verður sett á sunnudaginn:
Bókmenntahátíð að byrja
m
æ
li
r
m
eð
...
InglourIous Basterds
Taranti-
no sýnir
allar
sínar
bestu
hliðar.
MúlakaffI
Fyrirmynd-
armatur í
testóster-
ónum-
hverfi.
söngvaseIð
Söngleikurinn
sívinsæli fer á
aftur á fjalirnar
um helgina
eftir sumarfrí.
„Eintóm yndis-
eIneygða kettInuM kIsa
og ástandInu:
flóttanuM frá
reykjavík
Hugleikur er enn í sókn.
Besta og flottasta Kisa-
bókin til þessa.
drag Me to Hell
Ógeðslega
fyndin í
tvöfaldri
merkingu
þess orðs.
föstudagur
n addi Intro á Prikinu
Vegna þess hversu sjúklega Hús-
bandið hefur tekið á því undanfarnar
helgar fær það frí í kvöld. Dj Addi
Intro verður því með þá þvílíku
ábyrgð á herðum sér að þurfa einn
að sjá um að stuða fólkið í gang. En
kappinn mun án vafa standa undir
því.
n ljótufataball á 800 bar
Ljótufataball verður haldið á 800
bar á Selfossi í kvöld. Finndu þér
ljótustu föt sem þú hefur séð,
skelltu þér í þau og mættu á ball.
Vegleg verðlaun fyrir ljótasta dressið.
Verðlaunaafhending upp úr klukkan
1, aðgangseyrir 1500 kr. en 1000 kr.
fyrir miðnætti.
n sálin á spot
Það er allt að gerast á Spot í
Kópavogi í kvöld. Engir aðrir en
öðlingspiltarnir í Sálinni stíga þar
á svið og fremja tónlist af sinni
alkunnu snilld. Miðasala hefst kl. 21,
miðaverð 2000 kr.
n rWWM frumsýnd
Íslenska bíómyndin Reykjavík Whale
Watching Massacre er frumsýnd í
kvöld. Ef þú hefur gaman af hryllingi
og tryllingi þá ertu á leiðinni á þessa
í kvöld. Sýnd í Sambíóunum Álfa-
bakka, Kringlunni, Keflavík, Akureyri
og Selfossi. Miðaverð 900 kall.
n Hellisbúinn í íslensku óperunni
Hellisbúinn var frumsýndur í gær
og þegar blaðið fór í prentun voru
enn til miðar á sýningu tvö sem fram
fer í kvöld. Skelltu þér á þennan
fáránlega vinsæla einleik Robs
Becker. Miðasala á midi.is, miðaverð
2900 kr.
laugardagur
n stuðmenn og jeff Who? á spot
Menn í stuði er eitthvað sem alltaf
virkar. Þess vegna ættir þú, hvort
sem þú ert karlkyns eða kvenkyns,
að skottast á Spot í Kópavogi í kvöld
og dilla á þér skankana þar sem
Stuðmenn og Jeff Who? munu spila.
n Páll óskar á glóðinni
Vinsælasti plötusnúður og tónlistar-
maður Íslands kemur fram á Glóðinni
í Reykjanesbæ í kvöld en tónleikarnir
eru hluti af Ljósanæturhátíðinni.
Forsala miða stendur yfir á Glóðinni.
n Magni & rokkabillýband
reykjavíkur
Haustfagnaður Langanesbyggðar
fer fram í Þjórsárveri í kvöld þar sem
Magni & Rokkabillýband Reykjavíkur
spila. Stuðið stendur frá kl. 23.30 til 3.
Miðaverð 2500 kr.
n Þrjár ódauðlegar sýningar
Sýningar á þremur skyldum verkum
á Lókal-leiklistarhátíðinni fara fram
í dag í Smiðjunni við Sölvhólsgötu
og Nýlistasafninu við Grettisgötu. Á
fyrrnefnda staðnum verður Ódauð-
legt verk um stjórn og stjórnleysi
sýnt kl. 13 og Ódauðlegt verk um
stríð og frið kl. 16. Ódauðlegt verk
um samhengi hlutanna verður hins
vegar í Nýlistasafninu klukkan 16.
n vættir í dalí gallery
Mireya Samper opnar myndlistar-
sýninguna Vættir í DaLí Gallery á
Akureyri á laugardaginn klukkan 14.
Sýningin samanstendur af skúlpt-
úrum og myndverkum unnum með
blandaðri tækni. Sýningin stendur til
20. september.
Hvað er að
GERAST?
fókus 4. september 2009 föstudagur 29
BókInnI vIgurklerkur-
Inn: ÆvIsaga sIgurðar
Prests stef-
ánssonar
Eldfim þriðju
persónu ádrepa
Vigurklerks.
kader abdolah Einn
erlendu höfundaanna sem
koma á Bókmenntahátíð í ár.
Forman um söguþráðinn. „Ungur,
bandarískur blaðamaður af tékk-
neskum uppruna heimsækir Dala-
dier, sem þá er orðinn mjög aldrað-
ur, til að taka viðtal við hann um það
hvað gerðist. Þarna er stefnt saman
tveimur mismunandi sjónarhornum,
annars vegar Daladiers og hins vegar
sjónarhorni þeirra sem hafa einungis
lesið um atburðina í sögubókum.“
foreldrarnir létust í auschwitz
Forman segir ekki hafa kraumað lengi
í sér löngun til að gera mynd sem
snerti síðari heimsstyrjöldina. Þeir
hörmungaratburðir sem þar áttu sér
stað höfðu aftur á móti mikil áhrif á líf
hans þar sem foreldrar Formans létust
í Auschwitz-útrýmingarbúðunum.
„Ég bjó í Tékkóslóvakíu sem barn
og hef mínar minningar frá þessum
tíma auk þess sem fjölskylda mín,
bæði foreldrar mínir og aðrir, sögðu
mér frá því sem var að gerast. Þessi
tími og atburðir eru því hluti af sögu
minni og fjölskyldu minnar. Af per-
sónulegum ástæðum hef ég aldrei
snert á þessu fyrr, ástæðum sem ekki
einu sinni ég sjálfur skil, en ætli mér
finnist ekki að núna sé komið að því
að ég taki á þessu.“
Á þessum sögulega fundi í
München voru saman komnir leið-
togar stærstu ríkja Evrópu; auk Dala-
diers voru það Adolf Hitler, Benito
Mussolini og Neville Chamberlain,
þáverandi forsætisráðherra Bretlands.
Ætlunin var að taka megnið af mynd-
inni upp á staðnum þar sem ráðstefn-
an fór fram í München. Forman seg-
ir að flestar byggingarnar sem komi
við sögu í frásögnum af ráðstefnunni
standi þar enn.
„Það sem er sérstaklega áhugavert
er að í herberginu þar sem ráðstefnan
fór fram fyrir rúmum sjötíu árum er
núna tónlistarskóli. Og það er í alveg
óbreyttri mynd. Meira að segja hús-
gögnin. Það var „tsjilling“ að ganga
þarna inn og standa svo fyrir framan
stóla sem Hitler, Mussolini, Daladi-
er og Chamberlain sátu í. Og stólarn-
ir standa við sama arininn og logaði í
þegar þeir funduðu.“
Formann neitar því ekki að erfitt sé
að taka sér fyrir hendur verkefni sem
snerti hann jafn persónlega og raun-
in er.
„Fjölskylda mín þjáðist mikið í
stríðinu. Báðir foreldrar mínir létust í
útrýmingarbúðum. Fyrir mig er þetta
því tilfinningalegt afturhvarf til fortíð-
arinnar.“
Hefur þessi fortíð haft áhrif á þig
sem kvikmyndagerðarmann og sem
persónu?
„Hingað til hefur það fyrst og fremst
haft þau áhrif á mig að ég snerti ekki á
þessu. En núna hefur það þau áhrif á
mig að ég ákvað að snerta á þessu. Ég
skipti um skoðun,“ segir Forman með
yfirvegaðri röddu.
Mennirnir læra aldrei
Síðasta mynd Formans, Goya´s Ghosts
(2006), gerist á tímum spænska rann-
sóknarréttarins á átjándu öld. Sann-
leikurinn, meðal annars hvernig hægt
er að þvinga „sannleika“ fram hjá varn-
arlausu fólki, er þar til umfjöllunar.
Spurður hvort sannleikurinn og mikil-
vægi hans, og þá um leið innihaldslaus
sannleikur, sé eitthvað sem hafi orðið
Forman hugleikið með hækkandi aldri
segir leikstjórinn að sannleikurinn sé
alltaf mikilvægur.
„Það sem var mikilvægasta upp-
götvunin fyrir mig var að ekkert breytt-
ist. Fyrir tvö hundruð árum voru yfir-
völd að handtaka fólk og neyða það
til að gangast við glæpum sem það
framdi ekki. Þetta endurtekur sig svo í
Tékkóslóvakíu á sjötta áratugnum. Þá
var fólk tekið höndum og pyntað til að
játa á sig glæpi sem það hafði ekkert
með að gera. Það er ótrúlegt að svona
skuli endurtaka sig aftur og aftur og að
við lærum aldrei.“
Þegar blaðamaður spyr hvort For-
man reyni ávallt að ná einhverju fram
þegar hann geri kvikmynd er hann
fljótur til svars.
„Ég reyni alltaf að gera mynd sem
ég sjálfur myndi vilja sjá. Mynd sem ég
myndi njóta sem áhorfandi.
Hefur það alltaf tekist?
„Já. Vegna þess að ég er heppinn
að hafa aldrei þurft að gera mynd sem
ég þráði ekki að gera. Ég hef aldrei gert
mynd sem ég neyddist til að gera til
að framfleyta mér og mínum. Ég hef
haft löngun til að gera allar þær mynd-
ir sem ég hef gert,“ segir Forman en
myndirnar sem hann hefur leikstýrt
eru átján talsins samkvæmt lista imdb.
com. Þegar kappinn er spurður klisju-
spurningarinnar um hvort einhver
mynda hans sé í uppáhaldi hjá honum
segir hann svo ekki vera. „Þær eru allar
uppáhaldsmyndirnar mínar.“
velur þá sem eru betri
Myndir Formans eru iðulega um
manneskjur sem eru eða voru til, til
að mynda tónlistarséníið Wolfgang
Amadeus Mozart, klámkónginn Larry
Flynt og gamanleikarann Andy Kauf-
man. Ástæðuna fyrir því að hann taki
líf og störf manneskna af holdi og blóði
gjarnan til umfjöllunar segir hann ein-
falda. „Mjög oft ganga raunveruleg-
ar manneskjur í gegnum miklu meiri
erfiðleika og meiri dramatík en nokk-
ur skáldskapur getur lýst. Þannig að
af hverju ætti ég ekki að gera mynd
byggða á lífi þeirra?“
Amadeus er farsælasta mynd For-
mans. Hún var frumsýnd árið 1984 og
hlaut átta verðlaun á Óskarnum árið
eftir, þar á meðal í flokkunum mynd
ársins, leikstjóri ársins, besta handrit
byggt á áður birtu efni (Peter Shaff-
er) og besta leikari í aðalhlutverki (F.
Murray Abraham). Þá hlaut myndin
tugi verðlauna á öðrum hátíðum. For-
man segir ekki erfitt að vinna að næstu
mynd þegar síðasta mynd hans hlýtur
jafn góðar móttökur og reyndin varð
með Amadeus.
„Þú mátt ekki hugsa um þetta
þannig. Það er kjánalegt að þekkja ekki
sín takmörk og reyna að hoppa yfir
sjálfan sig. Þú átt bara að gera það sem
þú finnur hjá þér þörf til að gera, al-
veg óháð því hvort síðustu mynd þinni
var vel eða illa tekið. Þú mátt ekki vera
þunglyndur af því að síðasta mynd
þín var rökkuð niður, en þú mátt held-
ur ekki vera þunglyndur yfir verkefn-
inu sem sem þú hefur fyrir framan þig
vegna þess hversu vel síðasta mynd
þín gekk.“
Í nokkurra ára gamalli heimilda-
mynd um gerð Amadeus sagði For-
man að leikstjóri verði ávallt að velja
með sér fólk sem sé betra en hann.
Þegar þau orð eru hermd upp á hann
segist hann hafa átt við að „... leikstjóri
verður að vera sitt lítið af hverju. Svolít-
ill leikari, svolítill kvikmyndatökumað-
ur, svolítill leikmyndahönnuður – svo-
lítið af öllum störfum sem inna þarf af
hendi við gerð kvikmyndar. En leynd-
armálið er að ég vel alltaf fólk sem er
betra en ég í þessu öllu.“
Hefur þér alltaf lukkast að velja
þannig fólk?
„Ég vona það,“ segir Forman. En
bætir við jafnharðan: „Ég er viss um
það.“
ekki með fullkomnunaráráttu a
la kubrick
Sjö ár liðu frá því Valmont (1989) var
frumsýnd þar til næsta mynd For-
mans þar á eftir, The People vs. Larry
Flynt (1996), kom fyrir sjónir almenn-
ings. Sami árafjöldi leið á milli Man
on the Moon (1999) og Goya´s Ghosts
(2006). Frægt er hversu langt leið á
milli mynda annars mikilsmetins
leikstjóra, Stanleys Kubrick, á seinni
hluta ferils hans (gerði þrjár mynd-
ir frá 1980 til dánardags 1999) og var
það fyrst og fremst skrifað á fullkomn-
unaráráttu Kubriks. Forman, sem
unnið hefur með ýmsum kvikmynda-
fyrirtækjum á sínum ferli, skýrir bið-
ina á milli sinna mynda með tiktúrum
þeirra sem ákvörðunarvaldið hafa um
gerð myndanna.
„Á þessum tíma var ég með þrjár,
fjórar myndir í vinnslu. Ég vann
kannski í eitt til tvö ár að undirbún-
ingi myndar en svo var ákveðið að
setja þær í salt eða hætta alveg við
þær. Í tilviki þriggja þeirra var hætt við
tökur aðeins nokkrum dögum áður
en þær áttu að hefjast. Þegar þetta
gerist nokkrum sinnum eru allt í einu
sex, sjö ár liðin frá því síðasta mynd
þín var frumsýnd.“
Samfara kvikmyndagerðinni
kenndi Forman lengi kvikmyndagerð
við Columbia-háskóla í Bandaríkjun-
um. Árin í hlutverki kennarans urðu
tuttugu og tvö, frá 1977 til 1999.
„Það var orðið svolítið mikið að
gera allt, bæði að búa til myndir og
kenna. Þegar þú verður eldri geturðu
ekki gert jafn marga hluti og þú gast
þegar þú varst yngri.“
Forman kemur til landsins um það
leyti sem RIFF-hátíðin hefst þann 17.
september. Þremur dögum seinna
verða honum afhent heiðursverðlaun
hátíðarinnar á Bessastöðum. Forman
segist líklega munu dvelja hér í þrjá,
fjóra daga.
„Ekkert hefur verið ákveðið hvern-
ig dvölinni verður háttað. En ég vil
auðvitað reyna að sjá einhverja af
þeim fallegu stöðum sem mér hefur
verið sagt frá.“ kristjanh@dv.is
gaukshreiðrið One Flew Over the Cuckoo’s Nest fékk öll helstu verðlaunin á
Óskarsverðlaunaafhendingunni 1976; besta mynd, leikstjóri og handrit auk besta
leikara og leikkonu í aðalhlutverki.
studdi klámkóng Forman tók afstöðu
með klámkóngnum Larry Flynt í
myndinni The People vs. Larry Flynt.