Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.2009, Blaðsíða 33

helgarblað 4. september 2009 föstudagur 33
Björn Valur Gíslason er eitt af nýju nöfnunum á Alþingi Íslendinga. Hann er stoltur sjómaður til 36 ára, skipstjóri í dag og söngvari í hljóm-
sveitinni Roðlaust og beinlaust sem sam-
anstendur af áhöfninni á bátnum sem hann
vinnur á, Kleifarbergi. Björn Valur verður
fimmtugur seinna í mánuðinum en þrátt fyrir
að búa á Akureyri hófst lífsleið hans á þeim
stað sem við köllum Fjallabyggð í dag.
„Ég kalla mig nú Ólafsfirðinginn ennþá.
Er það ekki þannig þegar maður er búinn að
vera lengi á sama stað?“ spyr Björn Valur. „Ég
er fæddur í Ólafsfirði í föðurhúsum 1959 og
hef alið nánast allan minn mann þar síðan
fyrir utan nokkur ár í Stýrimannaskólanum
og eina og eina vertíð hér og þar,“ segir hann
en faðir Björns var sjómaður og skipstjóri alla
hans æsku en færði sig síðar í land og gerð-
ist netagerðarmaður. Móðir hans var mest
heimavinnandi en þau hjónin eignuðust fjög-
ur börn. Björn Valur á tvo bræður og eina
systur en aðeins annar bróðir hans stundaði
sjóinn af einhverju viti en hefur ekki gert það
í ríflega tuttugu ár.
Feðurnir lítið heima
„Á þessum tímum voru karlarnir aldrei
heima,“ svarar Björn aðspurður hvort faðir
hans sjómaðurinn hafi ekki verið mikið frá í
æsku hans. „Þeir fóru á vertíðir eftir áramót-
in og komu heim á vorin og svo fóru þeir aft-
ur á einhverja helvítis vertíð eftir það. Þessir
menn tóku sér aldrei almennilegt frí. Það var
bara vinna. Í minningunni var pabbi sjaldan
heima og maður man helst eftir því að vera
að bíða eftir því að hann kæmi sem var alltaf
mikið tilhlökkunarefni,“ segir Björn.
Hann segir samskiptin hafa oft verið lít-
il þegar menn voru frá heimahúsum. „Það
bárust stundum fréttir af því að menn kæmu
fljótlega heim en fljótlega gat hins vegar verið
skilgreiningaratriði. Þetta var allt öðruvísi en í
dag. Þetta er auðvitað algjör lúxus núna,“ seg-
ir Björn en vegna fjarveru feðranna í plássinu
voru börnin kennd við mæður sínar.
„Börn gátu alveg hræðst feður sína þegar
þeir komu heim eftir langa fjarveru þannig að
allir voru kenndir við mæður sínar og það er
dálítið um það ennþá í þessum litlu þorpum.
Þar sem ég þekki til var hvert einasta barn
kennt við móður sína. Við bræðurnir vorum
bara börnin hennar Sigurveigar,“ segir Björn
og hlær við.
SjómennSkan er Spennandi
Björn Valur fór fyrst á sjóinn fjórtán ára gam-
all. Hann verður fimmtugur nú í septemb-
er. Sé notuð einföld stærðfræði má reikna út
að hann hafi stundað sjómennsku í 36 ár. En
lá það ekki beinast við að það yrði framtíðin
miðað við aðstæður í uppeldinu?
„Ég held það. Ég man ekki eftir öðru en
ég hafi alltaf sett markið á sjóinn. Fyrst fór ég
fjórtán ára gamall árið 1975 og strax fannst
mér þetta alltaf liggja fyrir. Mér fannst þetta
alltaf spennandi og það er að mörgu leyti
spennandi starf,“ segir Björn.
Blaðamaður reyndi að fiska eftir eins og
einni spennuþrunginni sögu af öldum hafs-
ins en þrátt fyrir langan feril sem sjómað-
ur á hann enga háskasögu í safninu. „Ég hef
sloppið alveg ótrúlega vel frá öllum áföll-
um og einhverri hættu úti á sjó. Maður hefur
nokkrum sinnum í gegnum tíðina tekið þátt
í leit að skipum og orðið vitni að slysum en
ég hef verið alveg blessunarlega laus við alla
hættu úti á sjó. Ég hef alla tíð verið heppinn
með skipstjóra hvað þetta varðar og sjálfur
reynt að fara varlega.“
menn hlutu að vera
að reikna vitlauSt
Sjómennskan hefur verið arfleifð Íslendinga
um aldir alda þó sú atvinnugrein hafi sveifl-
ast upp og niður eins og aðrar. Það stend-
ur samt ekki á svarinu þegar Björn Valur er
spurður hvort hann sé stoltur sjómaður. „Já,
ég er stoltur og hef verið það alla tíð. Ég var
stoltur af pabba gamla og körlunum í Ólafs-
firði á sínum tíma og ég er stoltur af þessari
arfleifð okkar,“ svarar hann um hæl. „Ég ætla
ekki að segja að það hafi hlakkað í mér en það
hafa hringt í mig nokkrir fréttamenn á síð-
ustu tveimur árum þegar útlitið hefur verið
dökkt í sjávarútveginum. Fyrir tveimur árum
til dæmis var dálítið haft samband við mig
þegar það var verið að skera þorskkvótann
niður um þriðjung. Þá var sagt að þetta væri
dæmi um hvað sjávarútvegurinn væri farinn
að skipta litlu máli á Íslandi því gengi krón-
unnar hreyfðist ekki þrátt fyrir niðurskurðinn
og eins tók verðbréfamarkaðurinn ekki eftir
þessu.
Ég hélt því fram að þegar svo væri komið
fyrir þessari ágætu þjóð okkar að menn tækju
ekki eftir því að höggið væri inn í grunna-
tvinnuveginn, þá væru menn einfaldlega að
mæla einhverja vitleysu. Mælistokkurinn
væri bara rangur. Og það hefur komið í ljós
núna,“ segir Björn Valur ákveðinn.
nú eigum við að bjarga deginum
„Það er örugglega engri þjóð hollt að ein at-
vinnugrein megi vera svo mikilvæg að ekkert
megi út af bregða,“ bætir Björn Valur við í um-
ræðunni um sjávarútveginn. „En mér fannst
menn vera farnir að tala sjávarútveginn svo-
lítið niður sem hallærislega og gamaldags at-
vinnugrein. Það vildi enginn setja í þetta pen-
ing á undanförnum árum en þess í stað voru
miklir fjármunir færðir úr sjávarútvegi í aðrar
atvinnugreinar á undanförnum árum, meðal
annars fjármálamarkaðinn,“ segir Björn frek-
ar íbygginn og má auðveldlega skynja hversu
sjómennskan á Íslandi stendur hjarta hans
nærri.
„Menn báru svo sannarlega ekki hlýjan
hug til sjávarútvegsins en vona nú að hann
komi okkur til bjargar eina ferðina enn þeg-
ar við erum með allt annað niður um okkur,“
segir Björn Valur áður en sjávarútvegsum-
ræðunni er sleppt og hlær dátt.
varð menntaSkólakennari
úti á Sjó
Eina starfið utan þingmennskunnar sem
Björn Valur hefur stundað í landi tengdist
þó einnig sjómennsku. Hann kenndi kúrsa
til sjós eftir að hafa fengið réttindi frá Stýri-
mannaskólanum en sjálfur settist hann seint
á skólabekk. Skólabekk langt úti á hafi.
„Ég afrekaði það að fara í fjarnám fyr-
ir nokkrum árum og útskrifaðist sem fram-
haldsskólakennari bara inni í klefa hjá mér.
Þetta er breyting sem sjómönnum stendur til
boða og er dæmi um þetta afbragðs góða kerfi
sem fjarnámið er. Ég gerði þetta svona í hjá-
verkum. Ég dauðsá eftir þessu fyrst - þetta var
svo rosaleg vinna!“ segir Björn og skellir upp
úr. „Það fór hver einasta frívakt í þetta í tvö ár
en þetta var afskaplega gaman og braut svo
sannarlega upp daglega amstrið úti á sjó.“
áhöFnin Sem varð hljómSveit
„Ég var sendur í tónlistarskóla á Ólafsfirði
þegar ég var lítill. Foreldrar mínir sýndu þá
forsjá að senda okkur öll börnin í tónlistar-
nám sem seint verður þakkað. Ég hélt lengst
áfram og lærði á gítar. Vissulega hætti ég því
eftir að ég fór á sjóinn en ég hélt því við og
samdi tónlist,“ segir Björn um tónlistarbak-
grunn sinn en hann er söngvari og gítarleikari
í hljómsveitinni Roðlaust og beinlaust sem
samanstendur af áhöfninni á Kleifarberginu
– skipinu sem Björn tók sér frí frá vegna þing-
mennskunnar.
„Þegar Kleifarbergið kom til Ólafsfjarðar á
sínum tíma var það áhafnarlaust og ný áhöfn
sett saman af öðrum skipum útgerðarinnar
og víðar. Við þekktum ekkert vel hver ann-
an fyrst en þetta var eins og gengur og ger-
ist á vinnustöðum að menn fóru eitthvað að
syngja saman og leika sér og upp úr því fóru
að verða til lög,“ segir Björn eins og ekkert sé
sjálfsagðara.
„Uppistaðan í hljómsveitinni er áhöfnin á
Kleifarberginu en við erum með okkur til að-
stoðar öllu betri tónlistarmenn í landi sem
hjálpa okkur þegar við förum í stúdíó. Það
þarf líka að vera því það kemur afar sjaldan
fyrir að allir séu í fríi í einu.“
bubbi Sáttur við „coverið“
Það kemur kannski ekkert á óvart að hljóm-
sveit sem verður til úti á sjó og leikur sjó-
mannalög heiti eitthvað á borð við Roðlaust
og beinlaust en hvernig kom nafnið til? „Þeg-
ar við erum að veiða þorsk er hann flakað-
ur og flökin eru roðdregin og beinhreins-
uð. Þessi verkun heitir roðlaust og beinlaust.
Lagið Roðlaust og beinlaust sem hljómsveit-
in heitir eftir – eða öfugt – varð til við þessa
verkun úti á sjó. Roðlaust og beinlaust, eða
No bone, no skin á útrásarvíkingsmáli,“ segir
Björn og hlær.
Hljómsveitin hefur spilað mikið fyrir
norðan og á allmörgum tónleikum í Reykja-
vík í tengslum við Hátíð hafsins. Einnig var
henni boðið á tónlistarhátíð í Frakklandi fyr-
ir nokkrum árum sem sótt var af ríflega 110
þúsund manns en á hátíðinni voru einungis
spiluð sjómannalög. Svona hátíðir segir Björn
algengar úti um allan heim.
Það vakti athygli blaðamanns að á einni
nýjustu plötu hljómsveitarinnar leggur hún
í sjálfan þjóðsöng Bubba-aðdáenda, Stál og
hníf. Hvernig tók kóngurinn í það? „Kóngur-
inn er fallinn, maður,“ segir Björn kíminn og
hlær. „En svona í alvörunni hef ég heyrt að
Bubbi sé nokkuð sáttur við lagið í okkar með-
förum. Við höfum í það minnsta ekki fengið
neinar meldingar um annað frá honum og því
hlýtur hann að vera sáttur.“
verður að Slá í band á alþingi
„Við munum halda áfram,“ svarar Björn um
framtíð hljómsveitarinnar. „Við erum allt-
af að semja og hittast en það hefur verið lítið
um það í sumar út af þessu amstri á Alþingi.
En við rifum okkur nú lausa í kringum sjó-
mannadaginn fyrir sunnan og spiluðum þar.
Þetta er nú aðallega félagsskapur og við lít-
um á þetta sem slíkt - við lítum ekkert á okk-
ur sem einhverja tónlistarmenn,“ segir Björn
Valur en diskar hljómsveitarinnar hafa rok-
selst í mörg þúsund eintökum. Allur ágóðinn
fer til Slysavarnaskóla sjómanna og er því ekki
verið að hugsa um gróðann þegar að hljóm-
sveitinni kemur. „Við erum með allt niður um
okkur hvað fjármálin varðar í hljómsveitinni,
rétt eins og ríkið,“ segir Björn Valur og hlær.
Það varð nú frægt á Alþingi í vor þegar Árni
Johnsen tók lagið í ræðustól en væri ekki betra
ef rokksöngvarinn sjálfur myndi nú taka eins
og eitt lag til að brjóta upp stemninguna?
„Það yrði nú ekkert verra held ég. Svona
með fullri virðingu fyrir Árna Johnsen. Ann-
ars er fullt af tónlistarmönnum á þingi. Það
björn valur gíslason er einn af nýjustu alþingismönnum okkar. Að fá sætið á
Alþingi kom svolítið flatt upp á Björn sem er skipstjóri á frystitogaranum Kleif-
arbergi. Þar um borð er hljómsveit sem Björn Valur syngur með – hljómsveitin
Roðlaust og beinlaust sem hefur selt diska í þúsundum eintaka. Lífið á Alþingi
hefur reynst Birni erfitt, sérstaklega tekjutapið frá sjómennskunni og fjarvist-
irnar frá fjölskyldunni. tómas þór þórðarson ræddi við Björn Val, sjómann til
þrjátíu og sex ára, rokkara og núverandi alþingismann.
hefur Varla
efNI Á að
vera á Alþingi
„Lagið RoðLaust og beinLaust sem hLjómsveitin heit-
iR eftiR – eða öfugt – vaRð tiL við þessa veRkun úti á
sjó. RoðLaust og beinLaust, eða no bone, no skin á
útRásaRvíkingsmáLi.“
roðlaust og beinlaust
Hljómsveitin á Kleifarberg-
inu fullmönnuð á sviði.