Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.2009, Page 14

14 föstudagur 4. september 2009 fréttir
Niðurstöður rannsóknarnefndar Alþingis, sem á að skila áliti sínu 1. nóvember, gætu mögulega orðið til
þess að landsdómur yrði kallaður saman hér á landi. 15 manns skipa dóminn og hefur hann það hlutverk að
dæma mál sem Alþingi ákveður að höfða gegn ráðherrum. Hann hefur aldrei komið saman. Landsdómur
getur aðeins dæmt um mál þrjú ár aftur í tímann.
ráðherrar losna undan
ábyrgð á þremur árum
Brot gegn lögum um ráðherraábyrgð
fyrnast á þremur árum og því væri
ekki hægt að rétta yfir ráðherrum í
ríkisstjórnum Halldórs Ásgrímssonar
og Davíðs Oddssonar vegna stjórn-
arframkvæmda þeirra í tengslum við
bankakerfið sem hrundi á síðasta ári.
Ráðherraábyrgð nær þannig heldur
ekki til ákvarðana sem teknar voru
í ríkisstjórn í tengslum við einka-
væðingu bankanna árið 2002. Ráð-
herraábyrgð hefur hins vegar ekki
fyrnst á framkvæmdum ríkisstjórnar
Geirs Haarde og Ingibjargar Sólrún-
ar Gísladóttur, sem tók við völdum
sumarið 2007.
Aldrei kallaður saman
Niðurstaða rannsóknarnefndar Al-
þingis, sem skipuð var í tengslum
við bankahrunið, gæti gefið tilefni
til þess að landsdómur yrði kallaður
saman hér til að rétta yfir ráðherrum
vegna ákvarðana sem teknar voru
fyrir bankahrunið. Nefndin á að skila
skýrslu sinni ekki seinna en 1. nóv-
ember.
Landsdómur hefur hins veg-
ar aldrei verið kallaður saman á Ís-
landi. Í lögum frá árinu 1963 er engu
að síður gert ráð fyrir slíkum dóm-
stól og honum falið að fara með og
dæma þau mál sem Alþingi ákveður
að höfða gegn ráðherrum út af ráð-
herrarekstri þeirra. Fyrirkomulagið
er að danskri fyrirmynd. Samkvæmt
lögum um ráðherraábyrgð frá sama
ári bera ráðherrar ábyrgð á stjórn-
arframkvæmdum samkvæmt lögum
og stjórnarskrá. Ákvæði almennra
hegningarlaga geta tekið til ráðherra
og má krefja þá refsiábyrgðar, brjóti
þeir gegn stjórnarskránni eða lögum,
en einnig ef þeir misbeita valdi sínu
stórlega eða stofna heill ríkisins í fyr-
irsjáanlega hættu með framkvæmd-
um sínum í starfi.
Fimmtán manns skipa landsdóm
og skipa hann þeir fimm dómar-
ar við Hæstarétt sem hafa lengst átt
sæti þar, prófessor í stjórnskipunar-
rétti við Háskóla Íslands, dómstjór-
inn í Reykjavík og átta menn sem eru
kosnir af Alþingi til sex ára í senn.
Forseti Hæstaréttar er jafnframt for-
seti landsdóms.
Hafa til fyrsta nóvember
Rannsóknarnefnd Alþingis hefur
það hlutverk að draga upp mynd af
aðdraganda bankahrunsins og kom-
ast að orsökum þess. Nefndin á jafn-
framt að leggja mat á hvort mistök
eða vanræksla við framkvæmd laga
og reglna um fjármálastarfsemi hér
á landi hafi átt sér stað í aðdraganda
hrunsins. Á vefsíðu rannsóknar-
nefndarinnar segir að athyglinni sé
fyrst og fremst beint að stofnunum
ríkisins og ráðuneytum. Hún á að
skila skýrslunni 1. nóvember.
Rannsóknarnefndin á einnig að
segja til um hverjir að hennar mati
beri ábyrgð á mögulegum mistökum
og hverjir hafi sýnt af sér vanrækslu í
starfi við framkvæmd laga og reglna
um fjármálamarkaðinn og eftirlit
með honum. Rannsóknarnefndin
veitir þó aðeins umsögn og er ekki að
ætlað að vera dómsvald eða ákvörð-
unarvald um beitingu stjórnsýslu-
viðurlaga.
15 manna dómur
Þeir átta sem kosnir voru í lands-
dóm af Alþingi árið 2005, þegar síð-
ast var kosið, eiga þar sæti til sex ára.
Þau eru Linda Rós Michaelsdóttir
kennari, Jóna Valgerður Kristjáns-
dóttir, Sigrún Magnúsdóttir, fyrrver-
andi borgarfulltrúi, Vilhjálmur H.
Vilhjálmsson hæstaréttarlögmaður,
Fannar Jónasson viðskiptafræðing-
ur, Hlöðver Kjartansson lögmaður,
Dögg Pálsdóttir hæstaréttarlögmað-
ur og Brynhildur Flóvenz lögfræð-
ingur. Þeir fimm dómarar við Hæsta-
rétt sem hafa setið lengst eru Árni
Kolbeinsson, sem jafnframt er for-
seti Hæstaréttar og yrði þá einn-
ig forseti landsdóms, Garðar Gísla-
son, Gunnlaugur Claessen, Ingibjörg
Benediktsdóttir og Markús Sigur-
björnsson. Fulltrúi Héraðsdóms
Reykjavíkur er Helgi I. Jónsson dóm-
stjóri. Björg Thorarensen, prófessor
í stjórnskipunarrétti og forseti laga-
deildar Háskóla Íslands, myndi einn-
ig taka sæti í dómnum.
Landsdómur í kjölfar rann-
sóknarnefndar?
Gunnar Helgi Kristinsson, prófess-
or í stjórnmálafræði við Háskóla Ís-
lands, telur erfitt að fullyrða á þessu
stigi hvort landsdómur verður kall-
aður til hér á landi. „Verið er að rann-
saka aðdraganda hrunsins í svokall-
aðri rannsóknarnefnd og niðurstaða
hennar gæti sagt talsvert til um hvort
ástæða er til frekari rannsókna eða ef
til vill málshöfðunar fyrir almennum
dómstólum eða landsdómi.“
Gunnar Helgi bendir á að ís-
lenska fyrirkomulagið með lands-
dóm sé hannað að danskri fyrirmynd.
„Landsdómur kom tvisvar saman í
Danmörku á tuttugustu öld, fyrst í
svokölluðum Alberti-málum á fyrsta
áratug aldarinnar, þar sem Íslands-
ráðherrann var dæmdur í tukthúsið
og síðan á tíunda áratugnum í svo-
kölluðu Tamílamáli. Ráðamenn hlutu
dóma í bæði skiptin. Í Danmörku
hafa sérstakir rannsóknardómarar
og rannsóknarnefndir verið meira í
notkun en landsdómur. Segja má að
landsdómur geti verið eðlilegt fram-
hald slíkra rannsókna. Samkvæmt
ráðherraábyrgðarlögum hér fyrn-
ist sök eftir 3 ár en þó aldrei fyrr en
6 mánuðum eftir að næstu kosning-
ar hafa verið haldnar eftir „brot“. Þau
brot sem kæmu til álita hér þyrftu því
að hafa verið framin haustið 2006
eða síðar,“ segir Gunnar Helgi.
vALgeir örn rAgnArsson
blaðamaður skrifar: valgeir@dv.is
lausir allra mála
Halldór Ásgrímsson hætti sumarið
2006 og ráðherraábyrgð á öllum
störfum hans því fyrnd.
Davíð oddsson hætti sem ráðherra
haustið 2005 og fyrndist ábyrgð hans
því síðasta haust.
vilhjálmur H.
vilhjálmsson
Páll Hreinsson sigrún Magnúsdóttir
Dögg Pálsdóttir Árni Kolbeinsson
gunnar Helgi Kristinsson „Samkvæmt ráherra-
ábyrgðarlögum hér fyrnist sök eftir 3 ár en þó aldrei
fyrr en 6 mánuðum eftir að næstu kosningar hafa verið
haldnar eftir „brot“. Þau brot sem kæmu til álita hér
þyrftu því að hafa verið framin haustið 2006 eða síðar.“
þessir eiga meðal annars sæti í landsdómi
ráðherrar Ingibjörg Sólrún Gísladóttir og
Geir Haarde mynduðu Þingvallastjórnina árið
2007. Þau mætti enn draga fyrir landsdóm
rísi rökstuddur grunur um brot í starfi.