Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.2009, Blaðsíða 39

helgarblað 4. september 2009 föstudagur 39
„Borgin er fallin en ég er enn á lífi!“
stóli um skamma hríð 1390 en Jó-
hannes náði keisaratigninni aftur.
Þá taldi hann sig ekki þurfa að
sýna Tyrkjum kurteisi lengur og
hugðist bregðast við ógninni frá
þeim með því að styrkja múra Kon-
stantínópel. Svo var þá hins vegar
komið fyrir þessum leifum Róma-
veldis að Jóhannes varð að láta und-
an kröfu Bajesíds 1. soldáns um að
rífa mannvirki sín strax aftur.
Sagt er að sú niðurlæging hafi
gengið svo nærri honum að hann
lést skömmu síðar, árið 1391.
Arftaki Jóhannesar 5. var Man-
úel 2. Palaeologos. Hann var sonur
Jóhannesar og um leið dóttursonur
Jóhannesar 6. Kantakouzenos. Eftir
að eldri bróðir hans, Andrónikus 4.
Palaeologos, rændi völdum frá Jó-
hannesi 5. og var síðan kveðinn í kút-
inn, þá varð Manúel erfðaprins og
síðan arftaki föður síns 1391. Hafði
hann þá bæði farið ferðir til Vestur-
landa til að leita stuðnings gegn vax-
andi ásókn Ottómana-veldisins. En
hann hafði líka verið langdvölum
við hirð Bajesíds 1. Tyrkjasoldáns
sem eins konar „heiðursgísl“.
Árið 1394 settist Bajesíd um Kon-
stantínópel. Tekist hafði að hrófla
upp þokkalegum vörnum, þrátt
fyrir allt, og sátu Tyrkir um borg-
ina árum saman. Eftir að það hafði
staðið í fimm ár, 1399, sættist Man-
úel við bróðurson sinn, Jóhannes 7.
Palaeologos, og setti hann yfir varn-
ir borgarinnar en hélt sjálfur í liðs-
bón til Vesturlanda.
Mongólar komu Býsans
til bjargar
Í byrjun virtist sem honum ætlaði að
verða nokkuð ágengt en krossferð
Evrópumanna gegn Tyrkjum und-
ir stjórn Sigismund af Lúxembúrg
varð þó árangurslaus. Býsansmenn
náðu að vísu aftur Þessalóníku úr
höndum Tyrkja. Umsátrinu var svo
létt þegar Tímur Mongólahöfðingi
réðist að austan inn í lönd Tyrkja
og felldi Bajesíd í orrustu árið 1403.
Vakti sérstaka athygli að Jóhannes
7. afhenti Manúel völdin í borginni
umyrðalaust þegar keisarinn sneri
til baka frá Evrópu, en reyndi ekki
að ræna hásætinu á ný.
Um tíma leit út fyrir að veldi
Tyrkja væri úr sögunni eftir hinn
mikla ósigur gegn Mongólum en
það náði sér þó fljótt á strik aftur, eft-
ir að Mehmed 1. varð soldán.
Manúel keisari náði mjög góðu
sambandi við hann og Mehmed
viðurkenndi Manúel sem „föður og
drottnara“. Manúel missteig sig hins
vegar í samskiptum sínum við arf-
taka hans, Múrad 1., og árásir Tyrkja
gegn Konstantínópel hófust að nýju
eftir að hann tók við 1421.
Þótt Manúel væri mistækur
stjórnarherra var hann mikilvirkur
rithöfundur og skrifaði fjölda bréfa
og ritgerða, einkum af trúarlegum
toga. Hann stóð m.a. í bréfaskiptum
við persneskan fræðimann um mis-
muninn á kristni og íslam og kafli
úr einu bréfa hans komst óvænt í
sviðsljósið árið 2006 þegar Bene-
dikt 16. páfi vitnaði í hann í ræðu,
múslimum til lítillar gleði. Einnig
orti Manúel ljóð. Síðustu árin hafði
hann að mestu látið stjórn ríkisins
í hendur sonar síns, Jóhannesar 8.
Palaeologos.
Manúel lést 1425.
Hugðist sameina kirkjur
austurs og vesturs
Móðir Jóhannesar 8. var serb-
nesk prinsessa. Hann var náinn
samverkamaður föður síns frá
1416 og stýrði vörn Konstantínóp-
el gegn umsátri Múrads 2. soldáns
Ottómanaveldisins 1422. Eftir að
hann var orðinn keisari einn tap-
aði hann hins vegar Þessalóníku í
hendur Tyrkja og náði ríki hans þá
aðeins yfir Konstantínópel og hluta
Pelópsskaga í Grikklandi. Jóhann-
es ferðaðist til Ítalíu þar sem hann
ræddi við Evgeníus 4. páfa og féllst
á að sameina hina býsönsku rétt-
trúnaðarkirkju og kaþólsku kirkj-
una á Vesturlöndum. Hugðist hann
þannig afla sér aðstoðar vestrænna
leiðtoga gegn sívaxandi ásælni
Tyrkja. Þegnar Jóhannesar höfn-
uðu því hins vegar að lúta valdi
páfa og ekkert varð af sameining-
unni. Er Jóhannes féll frá barnlaus
varð bróðir hans keisari, Konstan-
tín 11. Palaeologos.
Og Konstantín varð síðasti keis-
ari Býsansríkisins sem rakti sögu
sína til upphafs Rómaveldis nærri
2.000 árum fyrr. Hann hafði fram-
an af ráðið yfir lendum Býsansrík-
isins á Pelópsskaga. Er Jóhannes
dó deildu Konstantín og Demetr-
íos bróðir hans um keisaratignina
og leituðu að lokum til Múrads 2.
soldáns Ottómanaveldisins sem úr-
skurðaði að Konstantín bæri keisar-
atignin. Mátti það heita óvenjulegt
að soldán múslima fengi þannig að
ráða hver yrði keisari í ríki kristinna
manna. Er Mehmed 2. varð soldán
1451 krafðist hann algjörra yfirráða
yfir Konstantínópel.
Kastaði sér út í
lokabardagann
Konstantín reyndi að fá hernað-
araðstoð úr vestri en var neitað
um hana nema hann sameinaði
rétttrúnaðarkirkjuna hinni kaþ-
ólsku. Hann féllst á það en þegn-
ar hans komu enn í veg fyrir sam-
einingu og þegar Mehmed settist
um borgina í apríl 1453 var að-
eins um 7.000 manna lið til varn-
ar. Mehmed hafði hins vegar um
85.000 manna lið og mun stærri
og fullkomnari fallbyssur. Meh-
med bauð Konstantín að yfirgefa
borgina og gerast aftur hæstráð-
andi á Pelópsskaga en hann kaus
að verjast fram í rauðan dauðann.
Þrátt fyrir liðsmuninn héldu Býs-
ansmenn velli þar til 29. maí þeg-
ar Mehmed sendi allt sitt lið til að
ráðast yfir múra borgarinnar og
varnirnar brustu að lokum. Kon-
stantín mun hafa sagt harmi lost-
inn er honum var ljóst að menn
Mehmeds væru komnir yfir múr-
ana: „Borgin er fallin en ég er enn
á lífi!“
Og kastaði sér síðan út í loka-
bardagann og féll þar, sem þótti
hetjulegur dauði fyrir síðasta Býs-
anskeisarann.
Þótt Býsansríkið hafi á dögum
Konstantíns aðeins náð yfir Kon-
stantínópel og hluta Pelópsskaga
þótti táknræn merking þess mik-
il að hin forna kristna höfuðborg
(og arftaki Rómaveldis) skyldi
fallin í hendur múslima.
Smáauglýsingasíminn er
515 5550
smaar@dv.is
Féll í lokabardaganum Konstantín 11. Palaeologos var síðasti
konungur Býsansríkisins og féll í lokabardaganum um ríkið.
Smiðjuvegi 34 - gul gata Kópavogi • Sími 544 5151 • biljofur@biljofur.is
SÉRHÆFÐ ÞJÓNUSTA FYRIR
BIFREIÐAVERKSTÆÐI
MÁLTÍÐ
MÁNAÐARINS
Á KFC
TRANS-
TAFI
899krónur
Aðeins
www.kfc.is






 


20-40%
Afsláttur
af stangaveiðivörum aðeins í nokkura daga
Gerðu frábær kaup!
ÚTSALA - ÚTSALA - ÚTSALA - ÚTSALA
Sérverslun veiðimannsins - Laugarveg 178 - Sími: 551 6770 - www.vesturrost.is
Stangaveiðivörur
Vesturröst