Dagblaðið Vísir - DV - 03.12.2010, Blaðsíða 21

FÖSTUDAGUR 3. desember 2010 ÚTTEKT 21
SKILDI VIÐ KONUNA FREKAR
EN AÐ FLYTJA TIL ÍSLANDS
skipulagi segjast Ingibjörg og Pálm-
ar ekki vera að fara neitt í bráð. „Það
var ósköp spennandi að kíkja í heim-
sókn til Íslands og hitta alla en ég fann
það alveg í fluginu til baka hingað að
ég var að fara heim,“ segir Ingibjörg að
skilnaði.
Eitthvað slæmt var í aðsigi
„Ég var nýbúin að skipta um vinnu
þegar hrunið varð,“ segir Laufey
Emilsdóttir, hjúkrunarfræðingur á
fimmtugsaldri og fjögurra barna ein-
stæð móðir sem býr í snyrtilegu tví-
býli í Storhaug-hverfinu í Stavanger.
Laufey starfar á einni af geðdeildum
Háskólasjúkrahússins í Stavanger.
Á Íslandi starfaði hún lengst af við
hjúkrun en var nýtekin við starfi hjá
fyrirtæki sem seldi hjúkrunarvörur á
borð við sérhönnuð húsgögn og fleira
fyrir sjúkrastofnanir. „Ég þorði ekki
annað en að segja upp og fara aftur
til baka upp á Landspítala. Helgina
áður en þetta gerðist [í byrjun október
2008] fann ég á mér að eitthvað slæmt
væri í aðsigi og fór aftur yfir á Land-
spítalann þar sem ég vissi að ég hefði
örugga vinnu,“ rifjar Laufey upp.
Hún heldur heimili með sonum
sínum, Jakobi Hjálmari og Brynjari
Kára Konráðssonum. Þeir eru 14 og
22 ára. Þriðji sonurinn, Róbert Emil,
16 ára, býr hjá föður sínum á Íslandi
og þar á landi er einnig 27 ára gömul
dóttir, Ninna Íris Davíðsdóttir.
Laufey keypti sér íbúð á Íslandi á
verðtryggðu hundrað prósenta láni
frá Kaupþingi árið 2007. Sú tíma-
setning var langt í frá heppileg eins
og flestir Íslendingar vita þegar þetta
er ritað. Henni fannst sem hún hefði
verið rænd framtíðinni á einum degi
eins og hún orðar það. Laufey hafði
áður lent í fjárkröggum. Hún missti
íbúð árið 2000 og hefur verið á van-
skilaskrá síðan. „Maður var búinn
að vinna eins og geðsjúklingur til
að borga þær skuldir niður, alltaf í
tveimur vinnum og í vinnu á sjúkra-
húsum úti á landi flestöll sumarfrí,“
segir hún. „Kerfið á Íslandi er nátt-
úrulega þannig að þú losnar aldrei
við þetta, þú ert alltaf á vanskilaskrá.“
Gjörólík staða
hjúkrunarfræðinga
Sú ákvörðun að flytja til Noregs var
í mótun allan veturinn 2008–2009.
Laufey heimsótti Stavanger um
miðjan maí 2009, einmitt daginn
sem Alexander Rybak hreppti fyrsta
sætið í Eurovision fyrir hönd Norð-
manna. Hún hafði þá sótt um starf
við háskólasjúkrahúsið og var ráð-
in eftir atvinnuviðtal. Hún starfaði á
lyfjadeild í eitt ár en hóf störf á geð-
deildinni í ágúst næstliðnum. Lauf-
ey býr yfir starfsreynslu af geðdeild
Landspítalans við Hringbraut og því
þegar heimavön.
Blaðamaður spyr hvers vegna
Noregur hafi orðið fyrir valinu. „Að-
allega bara vegna þess að maður
vissi að næga vinnu var að fá hérna,“
svarar Laufey um hæl og bætir því
við að besta ástandið á norrænum
vinnumarkaði sé í Noregi. Hún hug-
leiddi einnig að halda til Svíþjóðar
þar sem hún lærði hjúkrunarfræði
fyrir tveimur áratugum og starfaði
sem hjúkrunarfræðingur árin 1992–
1996 á milli þess sem hún eignaðist
börn. „Þar er atvinnuástandið hins
vegar að dala núna og sænskir hjúkr-
unarfræðingar streyma til Noregs
þar sem launin eru miklu hærri hér
og auk þess erfiðara að fá fasta vinnu
í Svíþjóð,“ útskýrir Laufey. „Svo lang-
aði mig bara að prófa eitthvert ann-
að land,“ viðurkennir hún.
„Hér er auðvitað styttri vinnutími
sem er plús. Þú átt meiri tíma með
fjölskyldunni en átt líka kost á yfir-
vinnu ef þú nennir eða þarft á henni
að halda,“ svarar Laufey þegar hún
er innt eftir því hvað hún telji ólíkast
með íslenskum og norskum vinnu-
markaði. Hún segir vinnumóralinn
einnig ólíkan: „Ég þekki auðvitað
bara umhverfið í hjúkrunarfræðinni
en hjúkrunarfræðingar vinna á allt
annan hátt hér en á Íslandi. Þar eru
mun fleiri sjúkraliðar og ófaglært
starfsfólk inni á deildunum. Hérna
voru til dæmis 23 sjúklingar á lyfja-
deildinni og við vorum um tug-
ur hjúkrunarfræðinga á dagvakt og
tveir sjúkraliðar. Á Íslandi væru þetta
kannski þrír eða fjórir hjúkrunar-
fræðingar og afgangurinn sjúkralið-
ar,“ segir Laufey. „Hér eru mun færri
sjúklingar á hvern hjúkrunarfræðing
en hjúkrunarfræðingurinn gerir allt
frá a til ö, frá því að smyrja brauð-
sneið handa sjúklingnum upp í að
meta daglegt ástand hans.“
En hver er staða hjúkrunarfræð-
inga á Íslandi að mati Laufeyjar? Síð-
asta hálfa árið segist hún hafa séð
auglýst eftir einum hjúkrunarfræð-
ingi á Íslandi og var sú staða á Kópa-
skeri. Nú sé verið að fækka starfsfólki
í heilbrigðisgeiranum, til dæmis
með því að ráða ekki í stöður þeirra
sem láta af störfum fyrir aldurs sak-
ir. „Og þegar á að skera svona mikið
niður úti á landi margfaldast álagið á
Landspítalanum,“ segir Laufey. Hún
segir ástandið nú þegar við hættu-
mörk og kerfið megi engan veginn
við svo miklum niðurskurði. „Færri
fæðingar og aðgerðir á landsbyggð-
inni leiða til gríðarlegrar þrýstings-
aukningar á Landspítalanum,“ full-
yrðir Laufey.
Talar norsku með
sænskum hreim
Norskan var ekki stórt vandamál,
að sögn Laufeyjar. „Ég talaði nátt-
úrulega sænsku fyrir og gat því gert
mig skiljanlega. Hér er það alveg
skýr krafa á vinnumarkaði að fólk
geti tjáð sig á norsku og innan heil-
brigðisgeirans er þessi krafa sérstak-
lega hávær,“ segir Laufey og bætir því
við að sum sveitarfélög í Noregi hafi
boðið erlendum hjúkrunarfræðing-
um ókeypis norskunámskeið. „Ég
reyni að tala norsku en hún er með
sænskum hreim,“ segir Íslendingur-
inn glettinn á svip.
Laufeyju finnst undarlegt að vera
heilsað af bláókunnugu fólki á förn-
um vegi og að hennar mati er það
sérstakt hvað afgreiðslufólkið í versl-
ununum í Stavanger leggur sig í líma
við að heilsa og kveðja með virktum.
Það er að hennar mati stærsti mun-
urinn á norsku og íslensku samfé-
lagi. „Manni finnst þetta svona að
mörgu leyti heilbrigðara samfélag.
Fólk leggur kannski meiri áherslu á
það hérna í Noregi að hafa það nota-
legt án þess að vera alltaf að kaupa
hluti. Hér er til dæmis mjög mikið
lagt upp úr því að komast í gott sum-
arfrí,“ segir hún.
„Norðmenn hafa engan
húmor“
„Það er erfitt að segja, svona í fljóti
bragði,“ svarar Brynjar, elsti sonur
Laufeyjar, þar sem hann situr við
sjónvarpsskjáinn, þegar blaðamað-
ur spyr hann hvernig hann kunni við
sig í Noregi. Brynjar er nýkominn
til landsins og hefur fengið vinnu
á veitingahúsi í nágrannabænum
Sandnes. Þeir Jakob bróðir hans
sammælast þó strax um að Norð-
menn búi yfir takmarkaðri kímni-
gáfu. „Þeir hafa engan húmor,“ seg-
ir Jakob. „Það er samt rosalega fínt
að vera hérna,“ svarar Brynjar strax
og öll eru þau mæðginin sammála
um að það besta við að flytja frá Ís-
landi hafi verið að losna við allt
kreppu talið. Brynjar og Jakob eru á
einu máli um að erfiðast hafi verið
að yfirgefa vinina á Íslandi og föður
þeirra.
„Ég vinn fjóra daga í viku á veit-
ingastaðnum og fæ rúmlega 300.000
íslenskar krónur útborgaðar á með-
an maður hefði verið að fá kannski
150.000 fyrir fullt starf í sambæri-
legu starfi heima,“ segir Brynjar.
„Maður skilur alveg fólk á Íslandi
sem freistast til að vera áfram á at-
vinnuleysisbótum og fær sér svo
svarta vinnu fyrir nokkra tíuþús-
undkalla aukreitis,“ bætir hann við.
„Ekkert á næstunni,“ er sam-
dóma álit þegar mæðginin þrjú eru
innt eftir því hvort búferlaflutningur
til Íslands sé í kortunum.
Fékk upp í kok af Íslandi
Hilmar Þór Karlsson, Keflvíkingur á
sextugsaldri, fyrrverandi sendibíl-
stjóri og lengst af sjómaður, hleypti
heimdraganum og flutti til Stavang-
er í byrjun júní í sumar. „Ástæðan
fyrir því að ég kom til Noregs var að
ég vann á norskum togurum, sem
voru gerðir út frá Lofoten, frá 1977
til 1981 og var að fiska norður í Bar-
entshafi,“ segir Hilmar þegar hann
rökstyður hvers vegna hann valdi
Noreg frekar en Danmörku.
Hilmar sótti sjóinn fast, eins og
sagt er um Suðurnesjamenn, og
steig ölduna í 40 ár. Lengst af var
hann á togaranum Hrafni Svein-
bjarnarsyni frá Grindavík, í 16 ár.
Hann gekk svo í land og fór að aka
sendibíl en þá hrundi íslenska hag-
kerfið. „Ég hef aldrei verið atvinnu-
laus svona lengi samfleytt,“ segir
Hilmar sem mátti sætta sig við eitt
ár án atvinnu. Þar með var mælirinn
fullur: „Ég var búinn að fá upp í kok
af Íslandi og búinn að missa hús og
bíl, Landsbankinn sá fyrir því.“
Hilmar var ekki búinn að tryggja
sér vinnu í Noregi áður en hann
flutti en lét skeika að sköpuðu.
Tveimur mánuðum eftir að hann
flutti var hann kominn í fullt starf
hjá fyrirtækinu NorSeaGroup sem
sér olíufyrirtækjum og borpöllum
við norskar strendur fyrir nauðsyn-
legum rekstrarvörum. Hilmar starf-
ar þar á lyftara en hleypur auk þess
í tilfallandi verkefni. Um stundar-
sakir býr hann hjá félaga sínum Níls
Viggó Clausen, Íslendingi sem hefur
ekið strætisvögnum um götur Sta-
vanger árum saman.
„Ég byrjaði á að leita mér að
vinnu í Ósló en það var alveg von-
laust dæmi,“ segir Hilmar. Hann
reyndi því fyrir sér í Stavanger og
varð fljótt var, enda atvinnuleysi í
Rogaland-fylki minnst í öllu land-
inu, rúm tvö prósent þegar þetta
viðtal er tekið.
Skildi fremur en búa á Íslandi
Hilmar telur helsta muninn á því að
starfa í Noregi og á Íslandi hve mik-
il rólegheit einkenni norskan vinnu-
markað auk þess sem mun meira
sé gert úr öryggi starfsmanna í Nor-
egi og að þeim líði vel í vinnunni.
„Það er líka gott að kynnast Norð-
mönnum, þeir eru óskaplega opnir
og leggja sig fram við að spjalla við
íslenska flóttafólkið,“ segir hann og
fær ekki leynt brosi.
„Og launin,“ skýtur Níls Viggó
inn í en hann þáði að vera á hliðar-
línunni í viðtalinu. Níls flutti upp-
haflega til Noregs fyrir tólf árum en
ákvað að reyna aftur fyrir sér á Ís-
landi árið 2003. Hann tók þá afstöðu
eftir hrunið að koma aftur til Noregs
og tók með sér konu og börn. Síðar
stóð hann svo frammi fyrir tveimur
valkostum: Að flytja aftur til Íslands
eða skilja við konu sína. „Ég skildi
við konuna,“ segir Níls og kveður
það ekki koma til greina að búa á Ís-
landi aftur en þar ók hann strætis-
vögnum hjá Strætó bs.
„Hérna er svo miklu meiri til-
breyting í vinnunni. Hér ek ég 40
mismunandi leiðir en hjá Strætó á
Íslandi var ég á einni einustu leið og
var alveg að verða vitlaus,“ segir Níls
og bætir því við að félagslega kerf-
ið í Noregi sé einnig mikil framför
frá því íslenska. „Ég var atvinnulaus
hérna eftir að ég kom aftur og átti
ekki rétt á atvinnuleysisbótum þar
sem ég var nýfluttur út aftur og var
ekki kominn með nægilega langa
samfellda búsetu,“ segir hann. Þess
vegna sótti hann um félagslega að-
stoð og var kominn með peninga
inn á reikninginn sinn tveimur dög-
um seinna. „Á Íslandi hefði þetta
tekið að lágmarki tvær til sex vikur,“
segir Níls og hleður félagslega kerfið
í Noregi lofi.
Tímamismunur í launum
Hilmar Þór segir norskuna ekki hafa
vafist fyrir sér. Hann hafi verið orð-
inn fínn í henni á togaraárunum
í gamla daga og málið hafi rifjast
ótrúlega fljótt upp eftir þrjá áratugi.
„Maður lærir þetta hratt og Níls hef-
ur auðvitað verið hjálplegur,“ viður-
kennir hann.
Auðvitað eru ókostir líka: „Vega-
kerfið hérna er allt of þröngt,“ finnst
Hilmari og styður það með því að
í Noregi séu engin mislæg gatna-
mót og svokallaðar hraðbrautir séu
gjarnan ein akrein í hvora átt. Hann
talar af þekkingu þar sem son-
ur hans, Halldór Steinn, sem flutti
út sama dag og faðirinn með konu
sinni og tveimur börnum, keyrir
strætisvagn í Bergen og hefur skoð-
anir á norskum vegum.
Níls Viggó bætir því við að þátt-
töku hans á íslenskum vinnumark-
aði í Íslandsheimsókninni hafi
lyktað með því að hann fékk vægt
hjartaáfall, þrítugur maðurinn. Fað-
ir hans rak hann þá hálfpartinn til
baka með orðunum: „Ég held að þú
þurfir að fara aftur til Noregs.“ Níls
segist undir það síðasta hafa unn-
ið 18 tíma á sólarhring til þess að
ná endum saman. Staðan er þó allt
önnur nú að hans viti: „Hér vinn ég
37,5 tíma vinnuviku og fæ 420.000
íslenskar krónur útborgaðar. Það
er töluverður tímamismunur,“ segir
Níls og á lokaorðin frá Stavanger.
Best var að losna við krepputalið
Fjölskyldan í Varhaug Pálmar Pálmarsson, Freydís Ösp Pálmarsdóttir og Ingibjörg
Jónsdóttir. MYND KATRÍN JÓNSDÓTTIR/GAMANMYNDIR
Var búinn að missa allt á Íslandi Hilmar Þór Karlsson, fyrrverandi togarajaxl og
sendibílstjóri. MYND ATLI STEINN GUÐMUNDSSON