Dagblaðið Vísir - DV - 03.12.2010, Blaðsíða 33

krökkt af börnum í kringum mig. Og mig
langaði til að gera meira fyrir Unicef þannig
að ég bauð mig fram sem sjálfboðaliði. Síðan
var ég svo lánsöm að fá að fara til Afríku til
að gera innslög fyrir dag rauða nefsins í ár.
Ég hef aldrei farið til Afríku áður og þetta var
ótrúleg upplifun.“
Hún stendur upp og gengur að vaskinum,
teygir sig upp í hillu eftir glasi og lætur vatn-
ið renna. Síðan fær hún sér sopa. „Þetta var
engu líkt. Grímulaus upplifun. Fyrst ég var
á vegum Unicef var ég leidd inn í aðstæður
sem ég hefði líklega ekki ratað í sem túristi.
Ég fékk að kynnast fólki og tala náið við fórn-
arlömb stríðs sem lauk fyrir tveimur árum en
stóð í tuttugu ár. Í fyrsta skipti stóð ég augliti
til auglitis frammi fyrir fólki sem var fórnar-
lömb stríðsátaka. Aðrir ákváðu stríðið, aðrir
háðu stríðið en konurnar og börnin urðu eftir
á jörðinni og upplifðu kvalir og ótta. Það voru
líka þau sem voru fórnarlömbin í hruninu
eftir stríðið. Mér fannst verulega,“ hún hikar.
„Hvernig á ég að orða það? Sjokkerandi? Það
er ekki orðið. Það nær ekki utan um það. Ég
hef aldrei fyrr horfst í augu við raunverulega
eymd. Þetta fólk átti ekki möguleika. Ung-
ir foreldrar sem hafa ekki fengið menntun.
Þar sem lífslíkur eru í kringum fimmtíu ár og
fimmtíu prósent þjóðarinnar eru undir átján
ára aldri hafa þeir líka tapað þekkingunni á
því hvernig á að lifa af landinu og landsins
gæðum. Þannig að fólk flúði unnvörpum
til borgarinnar. Fyrir stríðið var skólakerf-
ið ágætt í Úganda. Þetta er allsnægtaland.
Hitastigið er jafnt allt árið um kring, um 24
gráður á selsíus. Þetta er paradís á jörð og
vannæring þekktist ekki þarna fyrr en eftir
stríðið. Nú breiðast líka eyðni og HIV-smit sí-
fellt út. Ég hef aldrei upplifað eins mikið von-
leysi. Það eina sem hægt er að gera er að hafa
langtímamarkmið og halda þau. Bjóða upp á
menntun og kenna næstu kynslóð að hugsa
um sig og landið.“
ELDHUGAR BJARGA HEIMINUM
Starf Unicef heillaði hana þó. „Það var ótrú-
legt að sjá hvernig Uni cef
vinnur. Þau leitast við að
finna sterka einstaklinga í
þorpunum og inni í heil-
brigðiskerfinu og víðar.
Fólk sem er tilbúið til að
deila þekkingu og gefa af
sér án þess að fá greitt fyr-
ir það og gerir það af elsku
til náungans. Heimurinn
er fullur af svoleiðis fólki.
Við þurfum að finna þetta
fólk. Það er þetta fólk sem
mun lyfta heiminum upp á
næsta plan og bjarga hon-
um því að sumir missa
máttinn og gefast upp. Við þurfum að finna
fólkið sem lýsir fólki veginn og hefur kraft-
inn. Fólkið sem kennir nágrönnum sínum
allt um hreinlæti til þess að koma í veg fyr-
ir malaríusmit og ungbarnadauða. Konurn-
ar sem ganga á milli til að fá barnshafandi
konur á heilsugæslustöðina fjórum sinnum
á meðgöngunni og í reglulegt ungbarnaeft-
irlit til að ná tölum um ungbarnadauða nið-
ur. Heimurinn er fullur af svona fólki. Hvort
sem það er í svörtustu Afríku eða í sprotafyr-
irtæki á Íslandi. Þessi eldur er alls staðar til.
Það þarf bara að virkja hann.“
ER ELDHUGI
Við sitjum við eldhúsborðið og ég spyr hvort
hún sjálf sé eldhugi. „Já, ég hugsa það. Ég
get verið eldhugi. Ég hef alltaf átt mjög auð-
velt með að setja mig í spor annarra, hlusta
mig inn í aðstæður og verða fyrir áhrifum. Fá
kraft frá umhverfinu og magna hann í mér.
Ég hef alltaf verið frekar orkumikil. Og mér
finnst gott að setja orku og kraft í starfið með
Unicef. Þess vegna fór ég líka út. Því ég vissi
að ég myndi segja þessar sögur þegar ég
kæmi heim. En þetta breytti mér.“
Hún hefur til að mynda ekki eins miklar
áhyggjur af okkur sem þjóð. „Ég hef reyndar
áhyggjur af því að við getum ekki talað sam-
an og hagað okkur almennilega. Fundið út
úr hlutunum á kærleiksríkan hátt. Við ætt-
um að einblína á börnin í stað þess að hugsa
alltaf um eigin hagsmuni. Það er svo fallegt
við Unicef. Með því að setja fókusinn á börn-
in kemstu fram hjá pólitík og deilum. Það er
svo augljóst að börn eigi að fá menntun og
að það eigi að vera nóg til að borða og að við
verðum að huga að velferð barnanna. Þannig
komumst við fram hjá brestum fullorðna
fólksins sem er gráðugt og oft illa upp alið.
Við kunnum ekki að tala saman, kunnum
ekki heimpekilega umræðu og kunnum ekki
að vinna úr hlutunum. Við förum í gegnum
skólakerfi sem er svolítið ferkantað og kenn-
ir okkur að ef við hlaupum nógu hratt, kom-
umst við fremst og fáum mest.“
AFBRÝÐISSÖM GAGNVART LEIKURUM
Áhuginn á leiklist kviknaði snemma. Móð-
ir hennar fór í leiklistarskólann þegar Dóra
var sex ára og móðir frænku hennar var líka
leikkona. Þannig að hún umgekkst leikara og
þekkti leiklistarheiminn. „Ég vissi að þessi
heimur var til og hann var mjög aðgengi-
legur fyrir mér. Ég fór oft í leikhús þegar ég
var krakki. Síðan þóttist ég missa áhugann á
leikhúsi og neitaði að fara í leikhús þegar ég
var svona tólf ára. Það var bara af því að ég
var afbrýðissöm. Mig langaði til að vera sjálf
uppi á sviði og gat ekki þolað það að sitja úti
í sal. Í menntaskóla var ég í tónlistarnámi og
í hljómsveit þannig að ég fékk útrás þar. Ég
hafði alltaf mikinn áhuga á sviðsframkom-
unni og það skipti mig eiginlega alveg jafn-
miklu máli að vera með gott show og að gera
góða tónlist.“
UPPFULL AF MINNIMÁTTARKENND
Hún ætlaði meira að segja í alvarlegt tónlist-
arnám. „En ég vissi samt að það væri ekki al-
veg málið. Ég hefði gert það og fundið leið til
þess að vera skapandi í því en ákvað samt að
prófa inntökuprófið í leiklistarskólann. Ég
vildi ekki vera orðin bitur þrítug yfir að hafa
ekki þorað í inntökupróf. Leikhúsið var allt-
af það sem heillaði mig mest. Ég dáðist að
leikurum og leikhúsinu. En þegar ég komst
inn í leiklistarskólann hélt ég því fram að ég
ætlaði mér að verða leikstjóri en ekki leikari.
En það var bara minnimáttarkennd í mér. Ég
hélt að ég gæti ekki leikið. Það kom svo í lok
annars árs, þá fann ég að ég hafði einhverja
stjórn á þessu og fór að finna öryggið.
En ég hvíldi aldrei alveg örugg í þessu fyrr
en ég fann þennan trúð, Barböru. Þegar við
gerðum trúðasýningu í nemendaleikhúsinu
fann ég loksins formið sem ég gat blómstrað
í. Því það var spuni en ekki lærður texti. Mér
fannst alltaf erfiðast, og finnst það enn það
erfiðasta við leikhúsið, að læra texta utan
bókar. Hitt er bara skemmtilegt.“
FAGNAR MISTÖKUNUM
Í trúðnum finnur hún fullkomið frelsi. „Regl-
urnar eru þannig að ég á að fagna mistök-
unum og finna sköpun-
arkraftinn í því óþekkta.
Útkoman er ekki aðalat-
riðið. Svo gerist alltaf eitt-
hvað. Þarna komst ég að
því að ef ég gengst við
mistökunum gerist ein-
hver stórkostlegur gald-
ur í kjölfarið. Ímyndaðu
þér vinnustað þar sem þú
gætir sagt: Hey, ég var að
fokka í tölvukerfinu. Eða:
Hey, ég var að gera vitlaus-
an samning vegna Icesa-
ve,“ segir hún með örvænt-
ingarfullum tón. „Hvað
gerist ef ég viðurkenni raunveruleikann í stað
þess að vera alltaf að reyna að fela mistök
mín? Fyrir vikið væri kannski hægt að fara inn
í málin og leysa þau,“ segir hún með áherslu.
GENGST VIÐ SYNDUNUM
Í Dauðasyndunum sjö, einni trúðasýning-
unni, var komið inn á þetta. „Dante skrifaði
hinn Guðdómlega gleðileik þar sem hann,
þunglyndur maðurinn, fór í ferðalag. Draug-
ur neðan úr víti kom og sótti hann og leiddi
hann í gegnum helvíti. Þar þurfti hann að
horfast í augu við alla sína bresti og segja
sannleikann: Ég treysti ekki Guði. Ég nota mat
til þess að drepa tímann. Ég nota kynlíf þegar
ég vil fá ást. Ég viðheld gremju í sjálfum mér,
reiði og biturleika. Ég er gráðugur og nískur,
ég vil ekki gefa af mér og ég reyni að fá meira
en mér ber. Allt þetta tilheyrir helvíti og þú
verður að horfast í augu við allt þetta í sjálfum
þér. Í neðra víti eru ásetningssyndarar, lög-
fræðingar, loddarar og hræsnarar, þeir sem
svíkja landið sitt, gestgjafa sína eða meistara
sína eins og Júdas sveik Jesú, þeir sem myrða,
plotta, fara í stríð og trúa ekki á eilíft líf, þetta
er auðvitað kristið verk. Ég þarf að sjá hver
ég er. Ég þarf að þekkja mig til að geta verið
í frelsinu.
Síðan klíf ég fjall hreinsunarinnar og
gengst við hverri einustu dauðasynd og
sting upp ræturnar að þeim. Svara spurning-
um eins og: Af hverju er ég alltaf að reyna að
fá meira en ég þarf? Af hverju er ég alltaf að
borða og heyri ekki þegar ég verð södd? Af
hverju þori ég ekki að vera í tilfinningunni að
elska þegar ég stunda kynlíf? Þegar ég er búin
að því kemst ég til paradísar. Í paradís er ég
ególaus. Þar er ég fyrir aðra. Þar er ég bara sál
án líkama. Þjónandi, syngjandi glöð og ánægð
að spila á hörpu allsber á skýi.“
RÉTTLÆTINGAR HALDA OKKUR Í
HELVÍTI
Slíkum stundum reynir hún að ná nokkrum
sinnum á dag. Það er allavega markmiðið.
„Heiðarleiki er lykillinn að
farsæld. Þannig að ég geri
þetta og kemst til parad-
ísar. Svo búmm, ég lendi á
rauðu ljósi og gaurinn fyr-
ir aftan mig keyrir á mig.
Ég er snögglega komin aft-
ur til helvítis. Helvítis ungl-
ingurinn, blóta ég og held áfram að tuða, það
ætti að hækka bílprófsaldurinn upp í 18 ára og
rarírara. Síðan hugsa ég: Hvaða lexía er þetta?
Segi: Engillinn litli, er þetta fyrsti áreksturinn
þinn? Ég er komin aftur til paradísar og mæti
manneskjunni í kærleika. Hvernig ætla ég að
lifa lífinu? Ætla ég að lifa lífinu í paradís eða
í helvíti?
Réttlætingin heldur mér í helvíti. Það að
réttlæta syndir mínar og slæmar ákvarðanir
fyrir sjálfri mér heldur mér í helvíti. Ég kemst
ekki inn í núið ef ég held áfram að réttlæta
þetta. Ef við þorum að segja að við höfum gert
mistök og tekið slæma ákvöðrun getum við
leyst hana úr læðingi. Þannig komumst við
áfram en við gerum það ekki ef við látum eins
og þetta hafi verið góð ákvörðun.
Mér finnst þessi heimsmynd Dantes alveg
frábær og þessi aðferð trúðsins við að vera í nú-
inu er líka frábær. Saman er þetta tvennt eins
og trúarbrögð. Stundum tekst mér að fylgja
þessu. Ekki alltaf. En alltaf þegar ég hef átt
góða stund hefur mér tekist þetta. En ég lendi
í helvíti margsinnis á dag. Þá verð ég bara að
átta mig á því að ég sé í helvíti, finna minn hlut
í helvíti og fara yfir það hvaða ábyrgð ég ber.“
HÚMOR SEM MÆLITÆKI Á FRELSI
Þótt hún bregði sér gjarna í hlutverk trúðsins
og noti húmor óspart í verkum sínum notar
hún húmor aldrei sem grímu. Þvert á móti.
Húmor er hluti af hennar innsta lagi, næst
kjarnanum. „Ef þú hefur húmor fyrir aðstæð-
unum ertu frjáls gagnvart þeim. Ef þú hefur
ekki húmor fyrir þeim ertu ekki frjáls gagn-
vart þeim. Þú ert frjáls ef þú hefur húmor fyrir
því að barnið þitt brjóti glas og disk og öskri á
þig. En ef þú reiðist við það eða verður gramur
yfir því að barnið hafi brotið bollann ertu ekki
frjáls gagnvart bollanum. Þá á bollinn meira
í þér en kærleikurinn gagnvart lífinu. Í raun
gerðist ekkert nema það brotnaði bolli.
Þannig að ég nota húmor sem mælitæki á
það hvort ég sé frjáls fyrir aðstæðunum eða
ekki. Á meðan ég er frjáls flæðir hjartað. Það
gerist ekki bara þegar mér finnst eitthvað
fyndið. Mér finnst það ekki fyndið þegar ein-
hver deyr en hjartað flæðir samt því tilfinning-
in er hrein.“
STUNDUM SVOLÍTIÐ STJÓRNSÖM
Stjórnsemi er hennar stærsti brestur. „Að
reyna að stjórnast í annarra manna lífi og
halda að ég viti allt best. Halda að ég megi
ekki njóta þess að sjá aðra gera mistök. Ef
ég trúi því raunverulega að það sé Guðs gjöf
að gera mistök verður mér líka að þykja það
Guðs gjöf þegar aðrir gera mistök. Geta litið á
það og sagt bara: Ja hérna hér, hvað er Gunn-
ar í Krossinum búinn að gera núna? Sem er
ekki nógu gott dæmi því við erum ekki nógu
þroskuð til að geta tekist á við kynferðisbrota-
mál. Þetta eru viðkvæm mál og við sem þjóð
erum rétt að byrja að koma út með þau í ljós-
ið. Við eigum eftir að finna út úr því hvernig
við getum tekið á þeim með kærleika og fund-
ið raunverulega heilun. Heilunin felst meðal
annars í því að fólk geti sagt frá því að það hafi
verið brotið á því og fengið viðurkenningu á
því.“
STÖNDUM STOLTAR MEÐ PÍKUNUM
Sem móðir er hún meðvituð um að kenna
börnunum að virða eigin mörk og annarra.
„Mér finnst það mín skylda sem móður að
gera það. Þau eru systkini þannig að ég reyni
að kenna þeim að bera virðingu hvert fyrir
öðru og ræða það alltaf við mig ef þeim finnst
eitthvað óþægilegt. Ég kenni þeim líka að tala
um typpi og píku þannig að þetta séu ekki
bannsvæði eða orð sem ekki má nota heldur
dýrmætur hluti af þeim. Þegar ég fór í gegnum
Píkusöguleikritið áttaði ég mig á feluleiknum í
kringum öll þessi smækkunarorð sem við not-
um um píkuna; buddan, pjallan, pussa, kisan
eða hvað þetta er allt saman. Segjum bara
píka. Það er miklu eðlilegra. Stöndum stoltar
með píkunum. Enginn má snerta mína nema
ég gefi leyfi. Auðvitað hefur barn ekki mót-
stöðu gagnvart einhverjum sem það treystir
en þá er mikilvægt að reyna að búa til þannig
samband við barnið að það komi og segi þér
frá því ef eitthvað kemur fyrir.“
BÝR TIL KRÍSUR
Fyrst við erum farnar að ræða um börnin er
ekki úr vegi að spyrja hvernig mamma hún sé.
„Svolítið upptekin,“ segir hún einlæg og skell-
ir svo upp úr. Hún dregur fæturna upp í stól-
inn og heldur þeim þétt að sér. Gallabuxurnar
eru þröngar, ferskjulitaðar og tættar á hnján-
um. Við þær klæðist hún svörtum rúllukraga-
bol. Hárið er tekið aftur í tagl. „Ég er ljónynja.
Ég fylgist með börnunum
og vil hafa þau í kringum
mig. Ef mér mislíkar eitt-
hvað öskra ég. Mér finnst
mikilvægt að tala við þau
um tilfinningar og reyna að
átta mig á því ef eitthvað er
óuppgert og vinda ofan af
því. Stundum bý ég til meiri krísur en þörf er á
með því að tala um hlutina. Stundum þarf ég
að átta mig á því að ég þarf ekki alltaf að ræða
allt. Ég geri oft vesen úr einhverju sem er ekk-
ert vesen.“
Í BLINDGÖTU Í UPPELDINU
Elsta dóttir hennar er tvítug en þau yngri
eru þriggja og sjö ára. „Uppeldi þeirra er
mjög ólíkt. Hún var miklu nær sjálfsmynd-
inni minni þannig að ég var alltaf að reyna
að breyta henni. Ég var svo óörugg sjálf að
ég hafði ekki hæfileika til að njóta þess að sjá
hvernig hún var. Ég hélt bara að börn ættu
að vera einhvern veginn. Ég áttaði mig á því
þegar hún var að fara að fermast að ég var
komin í blindgötu í uppeldinu. Samskipt-
in gengu ekki nógu vel og undirbúningur-
inn var ekki ánægjulegur því við vorum allt-
af að lenda í árekstrum. Ég uppgötvaði að
hún bar enga ábyrgð á því. Það var ég sem
bar ábyrgð á því, því ég sem foreldri skapaði
þetta mynstur. Það var alveg hellað að átta
sig á þessu,“ segir hún og hlær. „Það var rosa-
legt að uppgötva það en það var líka ofboðs-
lega gott að sjá að það var leið út úr þessu.
En það var ekki auðvelt að breyta þessu því
FÖSTUDAGUR 3. desember 2010 VIÐTAL 33
Ég kem stund-um heim en er
fjarverandi í hugan-
um. Það er eitt af því
sem við erum alltaf
að vinna í hérna inni á
heimilinu, að ég sé til
staðar.
Af hverju þori ég ekki að vera í
tilfinningunni að elska
þegar ég stunda kynlíf?
FRAMHALD Á
NÆSTU SÍÐU
HEIMSÆKIR HELVÍTI
á hverjum degi