Dagblaðið Vísir - DV - 03.08.2012, Blaðsíða 30

Leit í eigin barm eftir skiLnað
30 Viðtal 3.–7. ágúst 2012 Helgarblað
É
g hrekk dálítið við þegar ég er
kölluð frú en það segja sum­
ir frú biskup af því þetta var
herra, setja þetta þannig í kven­
kyn,“ segir Agnes M. Sigurðar­
dóttir, nýr biskup Íslands, hlæjandi
þegar blaðamaður spyr hvernig eigi
að ávarpa hana. „Svo er ég líka séra,“
bætir hún við.
„Ég held að það muni festast,
þetta frú, mér finnst margir nota það.
En auðvitað er þetta eitt af því sem
maður verður að hugsa um því ég er
fyrsta konan í þessu embætti og ég
geri mér grein fyrir því að ég móta
það sem á eftir kemur og þær sem
á eftir koma. Þannig að ég verð að
vanda mig svolítið.“
Eins og þorp úti á landi
Blaðamaður hittir Agnesi á skrif­
stofu hennar á Biskupsstofu. Gluggi
snýr út að Laugaveginum sem iðar
af lífi. Hún segist ennþá vera að venj­
ast hávaðanum, dynjandi tónlistinni
frá verslununum í kring og kliðnum
frá mannlífinu. Þetta angrar hana
þó ekki mikið, hún er bara vanari
kyrrðinni í sveitinni en er sannfærð
um að hún venjist borginni fljótt.
„Jú, það er öðruvísi lífstaktur
hérna heldur en þar. En samt, ég get
labbað í vinnuna og ég bý það stutt
frá að mér finnst að sumu leyti eins
og ég sé í þorpi úti á landi. Maður
sér sama fólkið á sama tíma dagsins
og svo framvegis, þannig að þetta er
pínulítið þannig ennþá,“ segir Agn­
es brosandi um leið og hún kem­
ur sér fyrir við skrifborðið sitt. Það
eru aðeins þrjár vikur frá því að hún
var vígð til biskups svo blaðamanni
finnst við hæfi að hefja viðtalið á því
að spyrja hvernig nýja starfið leggist
í hana.
„Þetta leggst bara vel í mig, þetta
er verðugt verkefni og skemmtilegt.“
Hún segir starfið vera öðruvísi en
preststarfið sem hún gegndi áður.
„Aðalbreytingin fyrir mig persónu­
lega er að hafa samstarfsfólk hérna
innanhúss, koma í vinnuna og hitta
fólk sem vinnur hérna með mér og
hefur sín verkefni og hlutverk og ég
get leitað til. Það er mikil breyting fyr­
ir mig því þegar maður er prestur úti
á landi er maður oft á tíðum einn á
skrifstofunni og hittir ekki fólk nema
það sem kemur til manns í einhverj­
um erindagjörðum. Svo hugsar mað­
ur í víðara samhengi. Ef maður er
sóknarprestur þá hugsar maður fyrst
og fremst um það svæði sem mað­
ur þjónar og það fólk sem þar býr en
eins og þegar ég var prófastur á Vest­
fjörðum þá hugsaði ég líka í því sam­
hengi að ég væri fyrir alla Vestfirði að
þjóna að einhverju leyti. Síðan er nú
komið landið og svo samskipti við er­
lendar kirkjur. Maður þarf aðeins að
setja sig í annan gír.“
Finnur ekki fyrir kulda
Þrátt fyrir að vera komin í æðsta
embætti íslensku þjóðkirkjunnar
finnst Agnesi hún ekki hafa fjarlægst
fólkið. „Það sagði nú einn við mig í
Bolungarvík: Það er kalt á toppnum.
En ég er nú ekki farin að finna það að
ég sé á toppnum eða fyrir kuldanum,
enda er ég ekki búin að vera hérna
nema í tæpar þrjár vikur formlega,
síðan ég tók við, þó að ég sé búin að
vera lengur að undirbúa mig. En við
vitum ekki hvað verður.“
Hún segir nauðsynlegt að hugsa
það ekki sem svo að hún sé á toppn­
um, heldur að hún sé að vinna með
öðru fólki að ákveðnum verkefn­
um og bendir jafnframt á að bisk­
upsembættið samanstandi af þrem­
ur einstaklingum; biskupi Íslands
og tveimur vígslubiskupum. Og fyr­
ir utan starfsfólkið á Biskupsstofu sé
hún í samstarfi við fólk í kirkjum um
land allt. „Þannig að maður er aldrei
einn og maður má ekki hugsa þannig
finnst mér. Það getur heldur engin
manneskja gert allt, vitað allt, þekkt
allt og skilið allt og mér finnst held­
ur engin ástæða til þess að hugsa
þannig.“
Vill hlusta og skilja
Kirkjan hefur beðið mikinn hnekki
síðustu árin og óhætt er að segja að
margir hafi bókstaflega misst trúna á
hana. Mikil óánægja hefur verið með
hvernig yfirstjórn kirkjunnar tók á
ásökunum um kynferðisbrot á hend­
ur forvera Agnesar, Ólafi Skúlasyni,
og úrsagnir úr Þjóðkirkjunni hafa
verið fjölmargar. Agnes segir það
verðugt verkefni að takast á við að
reyna að endurheimta traust á kirkj­
una. Hún er þó ekki með lista með
lausnum fyrir framan sig.
„Fólk hefur hugsað sem svo: Vil ég
tilheyra þessari kirkju sem er að tak­
ast á við svona mikil vandamál? Það
er ekkert einhlítt svar við því hvern­
ig maður fer að því að vinna traust
en mér hefur gefist það best yfirleitt
í málum að tala við fólk. Mér finnst
skipta miklu máli að hlusta og skilja
af hverju fólkið sagði sig úr kirkjunni
af því að það er ekkert hægt að vinna
án þess að hafa grunn að standa á.
Skilningur er eitt atriði í því að hafa
traustan grunn að standa á. Líka það
að bera umhyggju fyrir fólki og það
vil ég gera.“
Hún segir kirkjuna hafa gott er­
indi fram að færa sem geti gefið fólki
mikið í lífinu. Kirkjan myndi góða
lífsskoðun sem Agnes vill gjarnan að
fleiri finni en hún og aðrir þeir sem
tilheyra kirkjunni. Að hennar mati
þarf kirkjan að leiða hugann að því
hvað sé hægt að gera til að fólk treysti
kirkjunni betur og heyri betur þann
boðskap sem hún hefur fram að færa.
Kirkjan verður að horfa inn á við
„Ef við ætlum að breyta einhverju
verðum við að byrja á okkur sjálf­
um. Við getum ekki ætlast til að aðrir
breyti sér fyrir okkur heldur verðum
við sjálf að breyta okkur. Þetta er ein­
falt atriði í sjálfu sér og þannig hugsa
ég gagnvart kirkjunni líka. Kirkjan
verður að horfa inn á við á sjálfa
sig, hvað má betur fara og hvað hef­
ur verið gott, því það er mjög margt
gott sem við höfum verið að gera í
kirkjunni og starfið hefur aukist mjög
mikið og framboðið af ýmsu.“
Agnes bendir á að kirkjan reyni
í seinni tíð að ganga í takt við tíðar­
andann og taki tillit til aldurshópa
og málefna. Það séu ekki bara mess­
ur á sunnudögum heldur sé boðið
upp á mikið starf á virkum dögum
líka; barnastarf, kvennastarf, öldr­
unarstarf, sorgarhópa, 12 spora starf,
fræðslumál og ýmislegt fleira.
Kirkjan minnir á sig með tákn­
rænum hætti á meðan Agnes ræð­
ir kirkjustarfið. Klukkurnar í Hall­
grímskirkjuturni taka að hringja og
ómurinn af þeim berst inn á Bisk­
upsstofu. Ómurinn er hljómþýður
og gæti ekki verið meira viðeigandi í
þessu umhverfi.
Breytingarnar hafa haft áhrif
Agnes telur að það hafi verið kominn
tími á breytingar innan kirkjunnar og
nú hafi yfirstjórn hennar í raun öll
verið endurnýjuð á skömmum tíma.
Fyrir utan hana sjálfa í embætti bisk­
ups Íslands tók nýr vígslubiskup við
í Skálholti fyrir nokkrum mánuðum
og nýr biskup verður vígður á Hól­
um í Hjaltadal innan skamms. „Ég
veit það hefur haft áhrif og ég veit um
nokkra sem hafa gengið í Þjóðkirkj­
una vegna þess að þeir vonast eft­
ir því að finna þar það sem þeir eru
að leita að. Þannig að þetta kemur
svona hægt og rólega.
Ég er ekki manneskja byltinga, ég
er manneskja breytinga og ég held að
breytingar séu farsælastar þegar þær
eru vel undirbúnar og að fólk viti ná­
kvæmlega hvert það vill fara og hvert
það ætlar að stefna. Nú er ég í því ferli
að móta það.“
Henni finnst þó sem allt það góða
sem gert hefur verið í kirkjunni ekki
hafa komist nógu vel til skila. Það
verði því hlutverk þeirra sem nýir eru
að leggja sig fram við að breyta því.
Mál ekki þögguð niður aftur
Þrátt fyrir að Agnes vilji beina sjón­
um að því góða sem kirkjan hefur
gert vill hún þó ekki þagga niður það
slæma. Hún vill til að mynda ekki
að umræða um kynferðisbrot innan
kirkjunnar sé þögguð niður.
„Það hefur verið gerð rannsóknar­
skýrsla, það hafa verið borgaðar bæt­
ur og það hefur verið búið til ferli.
1998 var fagráðið sett á og það hafa
verið búnar til siðareglur fyrir starfs­
fólk kirkjunnar. Nú þurfa allir sem
verða starfsmenn kirkjunnar að skila
inn leyfi fyrir því að það megi kalla
eftir sakavottorði og ýmislegt annað
hefur verið gert til að koma í veg fyrir
að svona gerist aftur. Og eins til þess
að ef það gerist aftur, af því við vitum
að mannlegir brestir eru til, þá séu til
ferlar til að takast á við þetta. Svona
mál eru ekki þögguð niður lengur
og svona mál fara í ákveðinn farveg.
Það verður ekki sagt aftur: Ég trúi þér
ekki. Það verður ekki sagt aftur.“
Umræðan hefur líka breyst svo
mikið í þjóðfélaginu. Nú er bara ekki
leyfilegt að gera það sem var gert
áður. Það er bara svoleiðis.“
Kirkjan brást ekki viljandi
Að mati Agnesar brást kirkjan að ein­
hverju leyti þegar ásakanir um kyn­
ferðisbrot á hendur Ólafi Skúlasyni
komu upp. Hún telur þó að það hafi
ekki verið viljandi gert.
„Ég held að í þjóðfélaginu, eins og
fyrir 15, 16 árum og þaðan af lengra
aftur, hafi menn ekkert kunnað að
takast á við svona mál. Þeir bara
vissu ekkert hvað þeir áttu að gera.
Ein leið til að takast á við málin er
að gera ekki neitt í þeim og það var
í boði kannski fyrir einhverjum árum
eða áratugum en það er ekki í boði
lengur. Við til dæmis finnum það
með kynslóðirnar, að kynslóðin fyr­
ir ofan mig, hún tókst á við erfið mál
með því að gera ekkert og segja ekk­
ert til þess að lifa af. Við reynum alltaf
að finna leiðir til að lifa af. En hins
vegar af því við lifum í nútímanum þá
erum við búin að læra það, mín kyn­
slóð, að þetta er ekkert í boði lengur.
Við kennum börnunum okkar, sem
eru næsta kynslóð, að við þurfum
að takast á við málin og vinna í þeim
ef þau koma upp. Ég held að kirkj­
an hafi verið eins og kynslóðirnar og
þjóðfélagið, hún hafi ekki verið tilbú­
in, ekki kunnað að takast á við þetta.
Og svo náttúrulega í þessu máli, það
var ekkert á blaði um það hvernig átti
að takast á við svona, en nú er það til
á blaði.
Við hugsum ekki þannig í nútím­
anum að við eigum að stinga málun­
um undir stól eða ofan í skúffu, það
er bara ekki þannig. Það er gott að
stinga plöggum ofan í skúffu ef mað­
ur þarf að vinna með þau en maður
verður að taka þau upp aftur, svo ég
tali nú bara líkingamál,“ segir hún og
brosir.
„Starf mitt hérna snýst auðvitað
um það að lögum og reglum sé fylgt
og það sé tekið á málum sem upp
koma og það sé farið rétt að við allt
en fyrst og fremst snýst þetta nátt­
úrulega um fólk, allt okkar líf og starf.
Vegna þess að velferð fólks skiptir
mestu máli, það er númer eitt, tvö og
þrjú.“
Átti góða æsku á Ísafirði
Agnes er fædd og uppalin á Ísafirði
og þar leið henni vel. Hún átti góða
æsku, umgekkst gott fólk og hafði
allt til alls, að eigin sögn. Hún kláraði
Menntaskólann á Ísafirði áður en
hún hélt til Reykjavíkur í Háskóla Ís­
lands þar sem hún lærði til prests.
„Ég sé það reyndar eftir á, sem ég
sá ekki þá, að við vorum frekar inni­
lokuð og maður áttaði sig ekki á því
vegna þess að við höfðum allt til alls
og héldum að það væri sjálfsagt að
komast ekkert allan veturinn. Ég hélt
að það væri alls staðar þannig að sól­
in sæist ekki frá nóvember til janú­
ar en auðvitað var það ekki þannig,“
segir hún kankvís. „Börn halda alltaf
að það sé allt eins og hjá þeim. En
auðvitað lærði maður það eftir því
sem maður eltist að sólin færi ekki
bak við fjöllin í nóvember heldur sæ­
ist hún einhvers staðar. Það fannst
manni bara skrýtið en svo upplifði
ég þetta þegar ég var komin í há­
skólann og það fannst mér eiginlega
bara óþolandi, að sólin væri að skína
í nóvember og desember og janúar.
En svo auðvitað venst maður því líka
og finnst jafnvel orðið óþægilegt að
hún geti ekki alltaf skinið. En svona
er lífið.“
Þriðja konan sem var vígð
Faðir Agnesar var prestur á Ísa­
Frú Agnes M. Sigurðardóttir var nýlega vígð sem biskup yfir Íslandi og er fyrsta konan til að gegna
embættinu. Það er óhætt að segja að hún sé brautryðjandi á sínu sviði, en þegar hún hóf nám í guðfræði-
deildinni á sínum tíma hafði engin konan á Íslandi verið vígð til prests. Agnes varð sú þriðja í röðinni. Áður en
hún settist í stól biskups starfaði hún sem sóknarprestur í Bolungarvík í 18 ár þar sem hún kynntist grimmd
fjallanna sem hún ólst upp við að væru góð. Sólrún Lilja Ragnarsdóttir settist niður með Agnesi á biskups-
stofu og ræddi meðal annars um nýja starfið, breytingarnar sem hún vill sjá innan kirkjunnar, skilnaðinn,
hjónabönd samkynhneigðra og náttúrhamfarir á Vestfjörðum.
Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
solrun@dv.is
Viðtal „Það verður ekki
sagt aftur: Ég trúi
þér ekki.
Lærði af skilnaðinum
Agnes á að baki eitt hjónaband
sem endaði með skilnaði og
segir að sú lífsreynsla hafi
krafist þess af henni að hún liti
betur í eigin barm.