Dagblaðið Vísir - DV - 02.08.2013, Blaðsíða 26

Sandkorn
Ó
lafur Ólafsson, eigandi Samskipa
og fyrrverandi næststærsti hlut­
hafi Kaupþings, er einn þeirra
fjárfesta sem á peninga erlendis
sem hann hefur flutt til lands­
ins í gegnum fjárfestingarleið Seðla­
banka Íslands. Í júlí flutti Ólafur hingað
til lands 40 milljónir króna til að byggja
við Landnámssetur Íslands í Borgar­
nesi, uppeldisbæ sínum, með því að
láta félagið sem á húsið gefa út skulda­
bréf sem hann keypti með fjármagni
erlendis frá.
Með því að fjármagna viðbygg­
inguna við Landnámssetrið með er­
lendu fjármagni fær Ólafur 20 prósenta
afslátt af krónunum sem notaðar verða
til að greiða fyrir stækkun hússins. Ólaf­
ur fær milljónirnar 40 á 32, ef svo má
segja; erlendi gjaldeyririnn sem hann
notar til að kaupa krónurnar eru ekki
nema 32 milljóna króna virði en Ólaf­
ur fær 40 milljónir króna fyrir þennan
erlenda aur sinn. Þess vegna má segja,
almennt séð, að það sem kostar 100 ís­
lenskar krónur fyrir þig og mig kostar 80
krónur fyrir Ólaf Ólafsson af því hann á
peninga erlendis – hann fær lítrann af
mjólk með 20 prósenta afslætti í Kaup­
félaginu í Borgarnesi meðan aðrir borga
fullt verð. Seðlabanki Íslands kom þess­
um krónuafslætti á skömmu eftir hrun
til að liðka til fyrir erlendri fjárfestingu
á Íslandi vegna þeirra gjaldeyrishafta
sem verið hafa á Íslandi síðastliðin
tæp fimm ár. Síðan þá hafa fjölmargir
þekktir fjárfestar nýtt sér þennan afslátt
til að koma með fé til landsins: Lýður
og Ágúst Guðmundssynir í Bakkavör,
Heiðar Már Guðjónsson, Skúli Mogen­
sen, Róbert Guðfinnsson, Jón von
Tetzhner, Hjörleifur Jakobsson og
Ólafur Ólafsson.
Nú efast ég ekki um að Seðlabanka
Íslands hafi gengið allt gott til með því
að lögbinda þessa fjárfestingarleið eft­
ir hrun. Ísland er þjóð í höftum og er­
lendir fjárfestar eru eðlilega ekkert
sérstaklega spenntir fyrir því að flytja
fé til landsins til fjárfestinga þar sem
ekki liggur fyrir hvort og hvenær þeir
geta náð peningum sínum aftur út úr
landinu. En mér virðist af yfirlitinu yfir
þau félög sem hafa nýtt sér þessa fjár­
festingarleið með skuldabréfaútboðum
að þau séu mörg hver í eigu umdeildra
viðskiptamanna sem margir vilja meina
að beri stóra ábyrgð á hruninu og sem
jafnvel sæta ákæru hjá embætti sérstaks
saksóknara. Þeir viðskiptamenn sem
tóku einna mestan arð út úr íslenska
efnahagskerfinu fyrir hrun, og áttu jafn­
vel stóra hluti í bönkunum og risastór­
um eignarhaldsfélögum, nota þessa
fjárfestingarleið því til að koma aftur
með arð sinn til Íslands; arð sem jafn­
vel er tvöfalt hærri en þegar þeir tóku
hann úr landi á árunum 2006 og 2007
þar sem verðgildi krónunnar var svo
hagstætt gagnvart öðrum gjaldmiðlum
á þeim tíma. Svo bætist afsláttur Seðla­
banka Íslands þar ofan á. Þannig má
segja að fjárfestingarleið Seðlabanka
Íslands hafi öðrum þræði ýtt undir um­
deilda, íslenska fjárfestingu erlendis frá
en ekki fjárfestingu erlendra aðila á Ís­
landi. Til að mynda nýttu Bakkavarar­
bræður sér þessa leið til að flytja pen­
inga til landsins til að kaupa aftur
hlutabréf í Bakkavör sem þeir misstu
eftir hrunið en annar þeirra, Lýður
Guðmundsson, sætir nú ákæru hjá
embætti sérstaks saksóknara.
Þannig má segja að fjárfestingar­
leið Seðlabanka Íslands nýtist vel þeim
aðilum sem síst skyldi: Þeim sem mok­
uðu peningum út úr íslenska efna­
hagskerfinu fyrir hrun og sem snúa nú
aftur með stökkbreyttar krónur vegna
gengishrunsins og keppast við að kaupa
upp eignir af bönkunum á brunaútsölu.
Segja má að brennuvargarnir snúi aftur
tvíefldir til að kaupa brunarústirnar á
spottprís af bönkunum sem þeir sjálf­
ir misnotuðu. Við sjáum þetta gerast í
nánast hverjum einasta mánuði. Bank­
arnir eiga orðið svo ótrúlegt magn fyrir­
tækja og fasteigna sem þeir vilja ekki og
mega ekki eiga og þá dauðlangar til að
selja og svo margir íslenskir fjárfestar
eiga sjóði erlendis sem þeir vilja ólmir
reyna að ávaxta með hagstæðum fjár­
festingum.
Þetta sögulega samhengi er mikil­
vægt að hafa í huga meðan gjaldeyr­
ishöftin ríkja: Þegar menn eins og
Ólafur Ólafsson snúa aftur til Íslands
með afsláttarpeningana sína og veifa
þeim framan í landsmenn. Flestir
þeirra vilja ólmir kaupa sér annan séns
hjá landsmönnum með því að láta
peningana sína mýkja almennings­
álitið til. Ólafur var einn af kaupend­
um Búnaðar bankans, maðurinn sem
þrýsti einna mest á Halldór Ásgrímsson
í söluferlinu árið 2002 og 2003 í þeirri
viðleitni S­hópsins að eignast bæði VÍS
og bankann, maðurinn sem svo leiddi
sameininguna við Kaupþing og sem
var stór hluthafi og stjórnarmaður í
bankanum fram að hruninu. Hann hef­
ur fengið tugi milljarða króna afskrif­
aða hjá Arion banka sem tók af honum
þriðjungshlut hans í HB Granda upp í
skuldir og hann var einn aðalhönnuður
Al­Thani fléttunnar sem sérstakur sak­
sóknari hefur nú ákært hann fyrir.
Þá skiptir engu máli hvað Ólafur
Ólafsson ætlar sér að gera við þessa
peninga hér á landi: Hvort hann hyggst
gefa þá til Mæðrastyrksnefndar eða til
listamanna og hönnuða í velgjörða­
sjóðunum tveimur sem hann setti á
laggirnar fyrir hrun til að blíðka ímynd
sína sem mannsins sem sagður er svíkja
alla að minnsta kosti einu sinni í við­
skiptum, kaupa hlut í Íslandsbanka eða
HB Granda, eða nota þá til að styrkja
menningartengda ferðaþjónustu með
því að reisa viðbyggingu við Landnáms­
setur Íslands. Miðað við fortíð Ólafs í
íslensku þjóðlífi getum við nánast full­
yrt að honum gangi aldrei neitt annað
til en að ota eigin tota og hann kann að
gera það með brauðmolum og krónum
sem hann stráir um sig í nafni góðverka.
Góðverk núllar hins vegar ekki út spell­
virki – ekki einu sinni mörg góðverk. Öll
svokölluð góðverk – góður verknaður
með jákvæðar afleiðingar sem er unn­
inn umfram skyldu manna – eru ekki
alltaf góðverk þó þau kunni að virðast
vera það á yfirborðinu. n
Skandall
formanns
n Furðulegasta fréttamál vik­
unnar var án efa dramatíkin
sem KSÍ bjó til í kringum þá
ákvörðun Arons Jóhannssonar
að spila frekar með banda­
ríska landsliðinu í fótbolta en
því íslenska. Geir Þorsteinsson,
formaður KSÍ, sagði í viðtali
um málið að Aron væri að af­
sala sér „fótaboltalegum ríkis­
borgararétti“ sínum, að KSÍ liti
ákvörðun hans „alvarlegum“
augum. Eiginlega enginn virð­
ist hafa skilið þetta upphlaup
Geirs þar sem íþróttamönn­
um með tvöfalt ríkisfang er
fullfrjálst að velja að spila með
því landsliði sem þeim hentar.
Samsæri í Þrótti
n Vikan einkenndist
annars öðru fremur af fót­
boltaskandölum. Á miðviku­
dag lak langt
bréf frá fyrr­
verandi leik­
manni Þróttar
til fjölmiðla
þar sem hann
ræddi um
skoðun sína
á félaginu og stjórn þess. Varð
bréfið til þess að bloggarinn
Páll Vilhjálmsson sá Baugssam­
særi út úr málinu þar sem tveir
af stjórnarmönnum Þróttar,
Jón Kaldal og Þórður Snær Júlí-
usson, eru fyrrverandi starfs­
menn Fréttablaðsins. Báðir
hættu þeir reyndar á Frétta­
blaðinu í kjölfarið á óeðlileg­
um afskiptum Jóns Ásgeirs af
ritstjórn Fréttablaðsins.
Spurning um
heilablóðfall
n „Eftir þennan dag er ég
eiginlega bara með eina
spurningu: Er Geir Þorsteins-
son í miðju
heilablóð­
falli?,“ spurði
blaðamað­
urinn Stígur
Helgason á
Facebook­
síðu sinni
eftir að viðtalið við Geir Þor­
steinsson birtist í sjónvarpinu
á miðvikudaginn en vart var
um annað talað á samskipta­
miðlum. Óttar Norðfjörð rithöf­
undur tók sér það bessaleyfi
að birta bréf um málið frá ís­
lensku þjóðinni þar sem hann
staðhæfði að Aron mætti
sannarlega spila fyrir það
landslið sem hann vildi.
Baugur í hverju
horni
n Ummæli
Páls Vil­
hjálmsson um
Baugssam­
særið í Þrótti
vöktu ekki
síður kátínu á
netmiðlum en ummæli Geirs
Þorsteinssonar um Aron Jó­
hannsson og var gert stólpa­
grín að bloggaranum. Þannig
spurði blaðamaðurinn Jakob
Bjarnar Grétarsson að því á
Facebook hvort Páll væri ekki
í lagi. „Hversu lengi a ad bida
med spennitreyjuna a hann
Pal?“ Páli hefur löngum verið
uppsigað við Baug þannig að
mörgum þykir jaðra við þrá­
hyggju; Páll sér Baug í hverju
horni – líka í Þrótti.
Fólkið er svangt að
sjá Leoncie, aftur
Trúði alltaf að hjarta
Arons slægi fyrir Ísland
Leoncie snýr aftur. – DV Geir Þorsteinsson er miður sín yfir ákvörðun Arons Jóhannsson. – DV
Góðverk Ólafs Ólafssonar
H
ann var ekki mikill fyrir mann
að sjá, 150 cm á hæð og vó
þetta 50 kg eða þar um bil.
Það var eins og tvær mýs trítl­
uðu fram á sviðið, þegar hann
og Nína, konan hans, hún var enn
smágerðari ef eitthvað var, stigu fram
til að flytja lögin hans. Hún var söng­
kona. Hann hét Edvard Grieg (1843–
1907), einn frægasti sonur Noregs í lif­
anda lífi og æ síðan, fremsta tónskáld
lands síns. Ég kom í fjallakofann hans
í Harðangursfirði í Noregi um daginn,
þar sem hann samdi sum frægustu
verkin sín, örlítinn kofa, þar sem hann
vann um skeið og gat virt fyrir sér
makalausa fegurð fjallanna út um lít­
inn glugga.
Noregur
Grieg elskaði Noreg – landið, ekki
fólkið, því að hann undi illa heimsku,
skilningsleysi og illmælgi landa sinna,
en hann hélt þó tryggð við heimahag­
ana. Hann fór ekki úr landi eins og
Henrik Ibsen, leikskáldið, sem eyddi
mestum hluta starfsævinnar á megin­
landinu fjarri smáborgurunum, sem
leikritin hans lýsa. Grieg safnaði þjóð­
lögum líkt og séra Bjarni Þorsteins­
son tónskáld og prestur á Siglufirði og
notaði efniviðinn í lögin sín. Segja má,
að næstum hver einasta nóta í verk­
um Griegs sé norsk. Noregur var hluti
sænska konungdæmisins, og Norð­
menn vildu losna. Sjálfstæðisbarátta
Norðmanna kallaði á þjóðlega tónlist
og þjóðrækni í listum yfirhöfuð. Norð­
menn tóku sér sjálfstæði árið 1905.
Stundum er gert lítið úr Grieg með
því að kalla hann tónskáld í litlu broti,
og er þá einkum átt við smálögin hans
öll fyrir píanó og 140 sönglög. Grieg
hafði þó einnig gott vald á stærri form­
um. Píanókonsertinn hans heyrist enn
í dag um allan heim. Margir fremstu
píanóleikarar heimsins hafa hljóð­
ritað konsertinn. Þegar eina sinfónía
Griegs, æskuverk sem hann ætlaði
sér ekki að birta, kom upp úr dúrnum
fyrir nokkrum áratugum, var hún flutt í
fréttatíma norska ríkisútvarpsins.
Finnland, Danmörk, Svíþjóð
Jean Sibelius, annað höfuðtónskáld
Norðurlanda, var í senn þjóðlegt og al­
þjóðlegt tónskáld í stóru broti. Hann
samdi sjö sinfóníur, sem meðal annars
Sinfóníuhljómsveit Íslands hefur
hljóðritað allar, og frægan fiðlukonsert,
sem margir helztu fiðlusnillingar
heims hafa hljóðritað. Finnland var
hluti rússneska keisaradæmisins fram
að byltingunni 1917. Sibelius (1865–
1957) söng sig inn í hjörtu finnsku
þjóðarinnar um aldamótin 1900 með
hljómsveitarverkinu Finlandia, sem
hann samdi til að mótmæla ritskoðun
rússnesku keisarastjórnarinnar í Finn­
landi. Sibelius safnaði ekki finnskum
þjóðlögum, hann þurfti ekki á þeim
að halda. Carl Nielsen (1865–1931),
helzta tónskáld Dana, hafði heldur
enga þörf fyrir þjóðleg aðföng í tón­
smíðar sínar, enda var Danmörk sjálf­
stætt ríki. Helztu tónskáld Svía sóttu
líkt og Carl Nielsen innblástur suður á
bóginn frekar en í heimahaga. Svíþjóð
var sjálfstætt land.
Ísland
Jón Leifs (1899–1968), frægasta tón­
skáld Íslands, var þjóðlegt tónskáld
fram í fingurgóma, þótt sjálfstæðis­
baráttu Íslendinga lyki í reynd með
heimastjórninni 1904. Jón Leifs hefði
því kannski heldur átt að verða alþjóð­
legt tónskáld og þjóðlegt í jafnari hlut­
föllum, en hann var ekki einn á báti.
Margir íslenzkir listamenn héldu sig
á öldinni sem leið við innlend yrkis­
efni. Jóhannes Kjarval málaði íslenzkt
landslag, Gunnlaugur Scheving málaði
íslenzka sjómenn og bændur, og jafn­
vel heimsborgarinn Halldór Laxness
skrifaði langmest um innlend efni.
Halldór gaf löngu síðar þá skýringu á
Íslandsklukkunni, að hún hafi verið
tilraun til að halda þjóðinni vakandi
á viðsjárverðum tímum, 1943–1946,
þegar erlendur her virtist vera kominn
til að vera í landinu. Ljóðskáldið Snorri
Hjartarson er á svipuðum slóðum,
þegar hann yrkir 1952: „Ísland, í lyftum
heitum höndum ver ég heiður þinn og
líf gegn trylltri öld“.
Með líku lagi lagði Jón Leifs þungar
þjóðlegar áherzlur í verkum sínum og
markaði sér með því móti skýra sér­
stöðu meðal evrópskra tónskálda. Verk
hans eru yfirleitt hrjúf eins og landið
og hvöss eins og tungan. Íslendingar
höggva með því að leggja þunga
áherzlu á fyrsta atkvæði hvers orðs,
meðan til dæmis franska líður fram
eins og hún sé liðamótalaus, þar eð
þar er lögð jöfn áherzla á öll atkvæði
orðanna. Þess vegna hlýtur þjóðleg
tónlist Jóns Leifs að vera harðari á að
hlýða en til dæmis frönsk tónlist yfir­
leitt.
Jón Leifs bjó lengi erlendis, en hann
fór um Ísland og safnaði þjóðlögum
líkt og Bjarni Þorsteinsson hafði áður
gert. Verk hans eru nú til á að minnsta
kosti 20 hljómdiskum og seljast eins
og heitar lummur. Tvær ævisögur hans
eru nú til á prenti, önnur eftir Árna
Heimi Ingólfsson tónlistarfræðing (Líf í
tónum, 2009), hin eftir sænska tónlist­
arfræðinginn Carl­Gunnar Åhlén (Jón
Leifs: kompositör i motvind, 1999).
Þjóðrækin tónlist
Leiðari
Ingi Freyr
Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Aðstoðarritstjóri: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Fréttastjóri menningar: Símon
Birgisson (simonb@dv.is) Ritstjórnarfulltrúi: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjónarmaður helgarblaðs og innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og
vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
26 2.–6. ágúst 2013 Helgarblað
Góðverk Ólafs Ólafur Ólafsson hefur lagt
sig fram um að veita fé til góðverka og mann-
úðarstarfa. Gengur honum gott til?
MyND: SiGtRyGGUR ARi
Kjallari
Þorvaldur
Gylfason