Dagblaðið Vísir - DV - 02.08.2013, Blaðsíða 46

Dagblaðið Vísir - DV - 02.08.2013, Blaðsíða 46
30 Viðtal 2.–6. ágúst 2013 Helgarblað núna að vinna að nýju prógrammi fyrir starf UN Women í Afganistan fyrir árin 2014–2017. Við klárum það væntanlega nú í haust. Þegar fjármögnun er lokið þá er mínu verkefni hérna lokið.“ En hvað tekur þá við? Er hún farin að leita sér að nýju starfi? „Nú langar mig til þess að gera eitt- hvað annað. Mig langar á næsta stig. Ég er búin að fylgjast svolítið með því hér hvernig svona pólitískar sendinefnd- ir eins og UNAMA (United Nations Assistance Mission in Afghanistan) vinna, og það eru fullt af verkefnum víða um heim þar sem fólk fer inn á átakasvæði og þarf að eiga við aðstæð- ur pólitískt. Mér finnst það spennandi. Ég held að ég myndi nýtast vel þar. Ég vil ekki vera í því hlutverki að banka stöðugt á dyrnar og segja: „Munið eftir konunum!“ Mig langar að vera þar sem ákvarðanirnar eru teknar og stefnumótunin fer fram og koma sjón- armiðum kvenna að. Þar sem það sem máli skiptir er ákveðið … eða þá gera eitthvað allt annað,“ segir Ingibjörg og glottir út í annað. Áhuginn kviknaði í Palestínu Ég segi við Ingibjörgu að það séu langt í frá allir sem myndu leggja í það, eða einfaldlega hugnast það að koma til stríðshrjáðs lands eins og Afganistan til þess að vinna að mannréttindamál- um. Ég spyr hana hvernig hugmyndin hafi kviknað? „Þetta varð eiginlega til í tengslum við störf mín í Palestínu. Ég starfaði þar með samtökum sem hétu því langa nafni: „International Womens Commission for Just and Sustainable Peace in Palestine“.“ Ingibjörg segir að markmið verk- efnisins hafi verið að stuðla að sam- ræðu milli Palestínskra og Ísraelskra kvenna og beita sér fyrir friðarviðræð- um og viðurkenningu á rétti Palestínu- manna. En hún kynntist starfi UNIFEM í gegnum þetta verkefni. „Svo var það um vorið 2011 sem þær fóru að segja mér frá þessum vandræðum hér í Kab- úl og spurðu mig hvort ég væri til í að sækja um þetta starf. Og þar sem ég hafði komið hingað áður sem utanrík- isráðherra og af því að ég hafði kynnst starfi á átakasvæði þá fannst mér þetta svolítið spennandi,“ segir Ingibjörg sem tekur fram að hún hafi alltaf hafa þurft nýjar áskoranir í lífinu. Eins og þorp úti á landi Við yfirgefum litlu íbúðina og kettina þrjá og höldum út í 37 gráðurnar fyrir utan. Við höfum ekki gengið langt þegar við mætum vegfaranda sem Ingi- björg heilsar eins og gömlum félaga. „Það er almennt mjög friðsælt og hljóð- látt hér. Um helgar er þetta bara eins og í einhverju þorpi úti á landi. Þar sem fólk þvær þvottinn sinn, kaupir græn- meti í matinn, spilar fótbolta, hleypur og er svona bara í rólegheitum. Það er oft mjög notalegt hérna,“ segir hún og bendir á lítið hús við veginn: „Þetta er ítalska kaffihúsið okkar, þar er hægt að fá capucchino og pítsur.“ Sandpokavíg- in sem verða svo á vegi okkar minna okkur á hvar við erum. „Þau eru yfirleitt ekki mönnuð,“ segir Ingibjörg. „En það kemur fyrir, eins og þegar það hafa ver- ið árásir hér í nágrenninu.“ Öryggisverðir í svörtum skotheldum vestum og með hríðskotariffla ganga fram hjá, brosa til okkar og heilsa. „Þetta eru gúrkurnar, eða „Ghurkas“ eins og þeir eru kallaðir. Þeir koma frá Nepal og þykja mjög öflugir öryggis- verðir, ganga alveg í opinn dauðann fyrir þá sem þeir eru að verja. Þeir sjá um öryggisgæsluna hér. Alveg einstak- lega kurteisir menn og það liggur við að þeir kalli yfir götuna til manns og bjóði góðan daginn.“ „Veit aldrei hvar skotin lenda“ Við heimsækjum því næst skrifstofu Ingibjargar sem er lítið og einfalt vinnurými. Á veggnum er stórt kort af Afganistan. Á skrifborðinu möppur og hvers kyns vinnuskjöl. Það sem vekur athygli mína er skothelda vestið og hjálmurinn sem hvílir í horni skrifstof- unnar. Ingibjörg segir mér að hún hafi tvisvar sinnum þurft að setja á sig hjálm og fara í skothelt vesti. Nú síðast fyrir einungis tveimur vikum. „Ef það er árás í nágrenninu þá þurf- um við að setja upp vestið og hjálm- inn áður en við hlaupum yfir í neðan- jarðarbyrgið. Af því að maður veit aldrei hvar skotin lenda. Þau geta dottið nið- ur hérna þó að þetta sé ekki endilega svæðið sem sé undir árás. Maður veit bara að menn eru að skjóta einhvers staðar. Ég þarf eiginlega að sýna þér neðanjarðarbyrgið …“ Vaknaði við sprengingu Við göngum út af skrifstofunni og dá- góðan spöl þar til við töltum niður tröppur og ofan í djúpan kjallara. Ingi- björg opnar þykka stálhurð og við göng- um inn í stóran hvítan sal sem er fullur af kojum. Rödd Ingibjargar bergmálar þegar hún segir frá byrginu: „Þetta er alveg nýr bönker. Hérna er fjarskipta- herbergið og hér eru vatnsbirgðirnar geymdar og svona nauðsynjar ...“ Og hvað haldiði lengi til hérna? „Það bara fer eftir ástandinu. Eins og ég segi, síðast þurftum við ekki að vera hérna lengi. Þessi bönker getur auðvit- að tekið mjög marga. Þessi er líka mjög fínn, margir þeirra eru mun minni.“ Ingibjörg rifjar upp atvikið fyr- ir hálfum mánuði þegar hún þurfti að flýja hingað í byrgið: „Það var svolítið óhugnanlegt þegar við lentum hérna síðast. Þá vaknaði ég sko við sprengj- una en ég var ekki alveg viss hvað var að gerast fyrst. Hvort mig var að dreyma eða hvort þetta væri raunverulega sprengja. Svo heyrði ég að einhverjir voru byrjaðir að hreyfa sig þannig að ég hringdi í öryggisvörðinn okkar og hann sagði bara: „Bönker!“ Og ég var svo fljót að klæða mig í skothelda vestið og hjálminn og fara út að ég var fyrst hingað inn í bönkerinn. Það var enginn kominn. Og ég hugsaði með mér: Er þetta einhver vitleysa? Getur verið að það hafi ekki verið nein sprenging? En fljótlega eftir að ég sleppti þeirri hugs- un fór fólkið að streyma hér að.“ UN-barinn Ingibjörg tekur mig því næst í áttina að félagsheimilinu í búðunum. Þegar við nálgumst heyrum við mikinn hávaða frá nokkrum skúrum í nágrenninu. „Hér heyrirðu í ljósavélunum en þær sjá okkur fyrir rafmagni. Þannig að við erum ekki að taka rafmagn frá stjórn- völdum eða borginni. Stundum er það þannig á veturna þegar maður er að koma heim úr vinnunni, kannski klukkan fimm, sex og maður kveikir ljós og á hitanum og byrjar að elda, þá fer rafmagnið. Af því að allir eru að nota það á sama tíma. Það er svo mikið álag.“ Félagsmiðstöðin minnir kannski einna helst á félagsheimili eins og mað- ur þekkir þau úti á landi heima á Ís- landi. Stór salur með dekkuðum borð- um og á einu þeirra sitja kunningjar Ingibjargar, sem hún spjallar við, áður en við setjumst niður við barinn. „Hér er hægt að fá gos og hér er hægt að fá bjór og hér er hægt að fá vín … þetta er einn af fáum stöðum í Kabúl þar sem þú finnur áfengi,“ segir Ingibjörg. Við fáum okkur drykk og setjumst síðan við borð fyrir utan miðstöðina. Konur sýnilegri Ég spyr Ingibjörgu hver staða kvenna í Afganistan sé nú þegar alþjóðlegt herlið hefur verið í landinu í tólf ár og hvort þau hjá UN Women sjái mikl- ar breytingar til batnaðar? „Já, við sjá- um heilmiklar breytingar á ákveðnum sviðum á þessum tólf árum. Ég held að það séu um 3,7 milljónir stelpna í skól- um núna, en þær voru innan við fimm- tíu þúsund undir Talíbönum. Þá hefur aðgangur að heilbrigðisþjónustu auk- ist verulega sem hefur orðið til þess að dánartíðni kvenna hefur lækkað heil- mikið. Svo kveður stjórnarskráin nú á um jafnrétti og þar er ákvæði um að 25 prósent þingmanna skuli vera konur. Það hefur orðið til þess að frambæri- legar og klárar konur hafa stigið fram til starfa í þinginu sem þær áttu ekki kost á að sinna áður.“ Ingibjörg segir að konur séu almennt mun sýnilegri í afgönsku samfélagi í dag en fyrir tólf árum. „Sumir halda því fram að kynferð- islegt ofbeldi gegn konum hafi aukist í Afganistan en ég er alveg sannfærð um að það sé ekki raunin. Það er bara orðið sýnilegra. Það hefur orðið vit- undarvakning á meðal kvenna um að ofbeldi sé ekki eitthvað sem þær eigi að láta yfir sig ganga og það er auðvit- að gríðarleg breyting. Lögin um afnám ofbeldis gagnvart konum (EVAW) voru auðvitað gríðarlega mikilvægur áfangi þó að það sé langt í frá að þeim sé fram- fylgt og að þau séu reyndar enn þá bara bráðabirgðarlög. En þau hafa leitt til þess að konur stíga fram og kæra menn fyrir ofbeldið, þær koma í fjölmiðla og tjá sig um það, sem var eitthvað sem gerðist ekki áður. Hins vegar er þetta allt saman afskaplega brothætt. Það þarf mjög lítið til þess að riðla þessu. Að þessir ávinningar tapist.“ Tími breytinga Þessa dagana er talað mikið um næsta ár, 2014, sem ár umbreytinga í Afganistan en þá mun alþjóðaher- liðið fara úr landi. Margir velta vöng- um yfir því hvort og þá hvaða áhrif það muni hafa á ástandið í landinu. Ég spyr Ingibjörgu hvort hún óttist að þeir ávinningar sem náðst hafi í mál- efnum kvenna muni tapast? „Já, það er full ástæða til þess að óttast það. Við sjáum líka ákveðin teikn á lofti um að það sé að verða svona ákveðið bakslag. Íhaldsöflin eru að fá aukið sjálfstraust. Ég held það tengist því að einhverju leyti að alþjóðaherliðið sé að fara og einnig þessum viðræðum við Talíban- ana. Þannig að margir eru svona and- lega farnir að búa sig undir að það verði gert einhvers konar samkomulag við Talíbana og að menn muni deila völd- um með þeim.“ Þetta segir Ingibjörg valda því að fleiri konur dragi sig í hlé og passi sig á því að vera ekki of áberandi eða hafa sig of mikið í frammi. Það sé vissulega skiljanlegt, fólk sé auðvitað að hugsa um líf sitt og limi, en slíkur ótti sé hættulegur til lengri tíma litið. „Þannig að það er enginn tilbúinn til að mæta afturhaldsöflunum nú þegar þau eru farin að sækja í sig veðrið. Og það er það sem maður finnur svo mikið fyr- ir núna, þeir taka sér æ meira rými í umræðunni og það eru fáir sem eru tilbúnir til að rísa upp á móti þeim. Stjórnvöld ætla greinilega ekki að leika það hlutverk og alþjóðasamfélagið er líka farið að gera ákveðnar málamiðl- anir, svona andlega við sjálft sig, um þessa hluti. Þetta er ekki einhver opin- ber stefna sem er ákveðin, þetta bara gerist. Og þetta er það hættulega, það er hættulegt að gefa svona eftir, áður en ástæða er til.“ Gagnrýnir alþjóðasamfélagið Ingibjörg er að vissu leyti gagnrýn- in á alþjóðasamfélagið: „Ég er þeirrar skoðunar að það sé hægt að gera allan skrambann hérna. Það er hægt að reka kvennaathörf, skóla fyrir stúlkur, þjálfa konur í leiðtogahlutverkum og það er hægt að hella alveg fullt af peningum í öll þess verkefni. En ef það er enginn einlægur pólitískur vilji til þess að auka jafnrétti kynjanna og standa við bak- ið á konum þá komumst við voðalega lítið áfram. Frelsi og réttindi kvenna er pólitískt mál fyrst og fremst og það hafa verið mín skilaboð hérna í Afganistan.“ Ef pólitíska stuðninginn vanti þá sé einfaldlega verið að sóa peningum. „Ég ætti auðvitað ekki að segja þetta sem yfirmaður stofnunar sem er að reyna að vera með ýmis verkefni fyrir konur en þetta er bara staðreynd. Ef alþjóða- samfélagið vill raunverulega að þessir peningar nýtist. Að þetta séu ekki bara einhverjir sýndargerningar, þá verður hugur að fylgja máli, þá verður að vera öflugur stuðningur og mjög skýrar kröf- ur um aðgerðir afganskra stórnvalda.” Gestrisið og fallegt fólk Ég spyr Ingibjöru út í reynslu hennar af samskiptum við íbúana í landinu. „Fólk heima fær bara neikvæðu frétt- irnar frá Afganistan. Heyrir bara af ein- hverjum sprengjuárásum Talíbana. Og því finnst auðvitað eins og hér sé hætta við hvert fótmál og að allir séu svona mögulegir hryðjuverkamenn. En það er auðvitað ekki þannig. Auð- vitað getur maður verið á röngum stað á röngum tíma, af því að þetta er auð- vitað átakasvæði, en fólkið hérna er al- mennt óskaplega gott fólk og gestrisið og elskulegt.“ Og kannski margt sem við mættum læra af þeim …? „Já, það er mjög margt sem við mættum læra. Það er ofsalega margt gott að gerast hérna þó að aðstæðurn- ar séu erfiðar og mikið af flottu, skap- andi fólki.“ Ég er forvitinn um að fá að vita hvað hún hafi lært af veru sinni í Afganistan í þessi tvö ár sem hún hefur verið hér? „Ég hef lært mikið af því að kynnast fólki sem hefur lifað við stríðs- hörmungar í hartnær 30 ár, misst ná- komna ættingja og vini og tapað öllu sínu jafnvel oftar en einu sinni. Samt heldur það áfram æsingalaust, byggir upp og skipuleggur framtíðina. Við Íslendingar erum mikið gæfufólk að hafa algerlega óverðskuldað fæðst í okkar góða landi. Við kunnum ekki mjög vel að meta það.“ Alls staðar er fólkið eins „Það sem mér finnst sko svo áhuga- vert við að ferðast um heiminn, og það skiptir engu hvar maður stígur niður fæti, er að maður áttar sig alltaf á því að alls staðar er fólkið eins. Við metum og höfum áhyggjur af svipuðum hlutum í okkar daglega lífi. Alls staðar er flest fólk bara almennilegt fólk og það vill öðrum vel. Og þannig er það auðvitað hér í Afganistan eins og annars staðar.“ Ingibjörg segir að þess vegna sé dapurlegt að sjá stundum fólk heima halda því fram að aðrir menn- ingarheimar eða fólk frá fjarlægum löndum sé eitthvað sérstaklega frá- brugðið okkur og vilji okkur eitthvað illt. „Þetta er auðvitað bara heimaln- ingsháttur. Þetta er bara svo rangt. Það er þess vegna sem mér finnst umræð- an heima um moskuna og islam á svo miklum villigötum. Það eru hundruð milljóna múslima um allan heim. Þeir eru ekkert eitt. Þú getur ekkert fellt þá alla undir einn hatt, fremur en alla kristna menn.“ Hún segir Kóraninn ekkert andstæðari konum en til dæmis Biblían. Maður á bara eitt líf Þegar ég ætla að færa mig yfir í spjall um pólitíkina heima er Ingibjörg fljót að svara því til að hún finni ekki hjá sér neina sérstaka þörf fyrir að tala um hrunið eða pólitíkina heima síðustu ár. „Ég ákvað bara að lifa mínu lífi og eyða orku minni í annað en að hring- sóla í hruninu. Maður á bara eitt líf. Og ef maður ætlar að eyða því í einhver leiðindi þá er það val. En það er líka hægt að reyna að gera eitthvað vitrænt við það. Ég tók þann kostinn.“ Ingibjörg veiktist haustið 2008 og var að kljást við veikindin á sama tíma og hrunið skall á. Ég spyr hana hvaða áhrif veikindin hafi haft á hana? „Ég var mjög heilsuhraust áður en veik- indin skullu á mér og hafði eiginlega aldrei kennt mér nokkurs meins,“ segir Ingibjörg og tekur fram að það hafi tek- ið hana ár að vinna sig í gegnum veik- indin, „og nú er ég mjög heilsuhraust aftur. Þetta telst ekki mikil barátta en ég lærði, það sem ég vissi reyndar fyr- ir, að það sem ekki drepur mann, það styrkir mann.“ Dvelur ekki við fortíðina Og ef þú horfir vítt yfir sviðið og á líf þitt hingað til, geturðu nefnt eitthvað atvik eða atburð í lífi þínu sem þú mynd- ir álíta þinn stærsta sigur? Hvað með eitthvað sem þú sérð eftir? Hvað með stærsta lærdóminn úr skóla lífsins? „Ég dvel aldrei við fortíðina og hef hvorki varið tíma eða kröftum í að halda arfleifð minni á lofti. Liðið er liðið – sigrar jafnt sem ósigrar. Þegar allt kemur til alls er það sem mestu máli skiptir að reyna að vera sæmileg manneskja og meiða ekki annað fólk með orðum sínum eða athöfnum.“ Það er orðið vindasamt við borðið fyrir utan félagsmiðstöðina. Ljósavél- arnar eru ennþá murrandi. Nokkrir vinir sitja við eitt borðið og drekka bjór. Bílstjóri Ingibjargar kemur og sæk- ir mig á brynvarða bílnum. Við kveðj- umst eftir þennan áhugaverða dag og ég held mína leið, út fyrir rammgirta múra Sameinuðu þjóðanna og aftur til Kabúl. n Á eigin vegum „Mig langaði bara til að fara ein út og láta reyna á mig þar sem enginn þekkir mig. Ég hef ekkert séð eftir því. Mér finnst þetta mjög dýrmæt reynsla.“ MyNDir: JóN BJArKi Strangar öryggisreglur Á ferðum sínum um Kabúl verður Ingibjörg Sólrún stundum að líta undan þegar hún sér fólk í vanda vegna þess hve algeng skotmörk starfsmenn Sam- einuðu þjóðana eru og öryggisreglurnar þar af leiðandi stífar.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.