Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.2013, Qupperneq 33

Jólablað 20.–27. desember 2013 Fólk Viðtal 33
Svo lentum við saman í bekk í
eðlis fræðideild MR. Ég sat aftast og
hún fremst og ég gat ekki haft aug-
un af henni. Líklega fann hún augna-
ráðið í hnakka sér, að minnsta kosti
kom að því að hún snéri sér við og
við horfðumst í augu. Það small allt
á dimmissjón í sjötta bekk, og af-
gangurinn er 40 ára hjónaband!“
Áhugamaður um ísbirni
Inni í eldhúsi er útvarpið á og þótt
það sé lágt stillt þá heyrist þaðan
ómur af jólalögum, „… ég hlakka svo
til. Ég hlakka alltaf svo til …“ Á meðan
fjölskyldan stillir sér upp fyrir framan
jólatréð svo hægt sé að taka af henni
myndir hringir síminn. Eiginkona
Össurar hlær stríðnislega og segir
að hringitónninn sé hin raunveru-
lega fjölskyldutónlist. Annars spila
dæturnar báðar á hljóðfæri, sú eldri
á píanó og sú yngri á gítar.
Á víð og dreif um íbúðina standa
fuglar, uppstoppaður fálki stend-
ur við hlið annars sem er sköp-
unarverk Guðmundar frá Miðdal.
Tveir grænlenskir ísbirnir eru á stofu-
Beið eftir barni í tíu ár
borðinu. Þetta eru hans áhugamál,
fiskar og ísbirnir. „Ég les mikið um
pólitík og sögu og fer ekki að sofa án
þess að skima tvö til þrjú ensk blöð
á vefnum. Eins og aðrir miðaldra
karlmenn fylgist ég náttúrulega með
enska boltanum og helstu skákmót-
um, en þar fyrir utan á ég skrýtin
áhugamál. Eins og urriðann í Þing-
vallavatni, sem ég skrifaði einu sinni
bók um, – og ísbirni. Ég safna sög-
um um ísbirni sem hafa heimsótt
Ísland,“ segir Össur og bætir því
við að hann eigi eftir að skrifa bók-
ina um þá. Það sé skuld hans við
gamlan mann sem aðstoðaði hann
fram á síðasta dag við að safna
þessum sögum saman.
Vildi skrifa
spennandi bók
Aðspurð segja þau að
jólin séu hefðbundin
hér á þessu heim-
ili, „hvíld og slökun,
góðar bækur og fíl-gúdd
myndir,“ segir Össur,
„og svo borða menn yfir
sig á milli. Við hlustum
alltaf á jólamessuna, höf-
um hamborgarhrygg, og
svo er möndlugrautur-
inn daginn eftir. Ég hef
náttúrulega ekki feng-
ið möndluna í átján ár. Í
gamla daga komu jólin
alltaf þegar mamma
setti upp lítið fjárhús
sem afi bjó til með ljós-
um innan í sem okk-
ur þóttu mikil undur
og vafið bómull eins og
það væri í kafsnjó. Jóla-
húsið er ennþá ómis-
sandi partur af jólun-
um – sem alltaf koma
þó fullseint í lífi stjórn-
málamanns.“
Enda í nógu að
snúast. Annarri um-
ræðu um fjárlögin er
nýlokið á þingi auk
þess sem Össur hellti
sér út í jólabókageðveikina með
Ári drekans, dagbók utanríkisráð-
herra á umbrotatímum með tilheyr-
andi flandri um landið og er búinn
að fara bæði til Siglufjarðar og Vest-
mannaeyja í vikunni. „Ég vildi skrifa
spennandi bók, með hraðri fram-
vindu, og það gleður mig sannarlega
að margir hafa kvartað undan því að
ég hafi rænt þá nætursvefni. Sum-
ir ritdómarar hafa kallað Ár drekans
pólitískan þriller, og það er nokkuð
í samræmi við upphaflegan tilgang
minn. Ég lýsi atburðum hratt dag frá
degi, og stundum frá klukkustund til
klukkustundar ef dramatísk fram-
vinda var í gangi.“
Afneitun síðasta meirihluta
Á sínum yngri árum lét hann sig
dreyma um að verða rithöfundur en
hann heldur dagbók og hefur alltaf
gert. Upp úr henni varð þessi bók.
„Ár drekans er veruleikinn eins og
ég skráði hann nánast meðan hann
var að gerast. Veruleikinn getur verið
hrár og beiskur, en á varla að koma
þeim á óvart sem voru partur af hon-
um.
Bókinni hefur til dæmis verið
ákaflega vel tekið af öllum þorra
lesenda, fyrir utan kannski einhvern
lítinn kjarna sem vill draga þá mynd
upp af síðustu ríkisstjórn að hún hafi
verið fullkomin. Það var hún ekki, og
slíkar ríkisstjórnir eru ekki til. Okkar
vann kraftaverk við að reisa Ísland
úr rústum fjármálakreppunnar, en
vitaskuld gerði hún ekki allt rétt –
eins og sást ákaflega vel í úrslitum
kosninganna.
Það er ekki sjálfgefið að eftir af-
hroð eins og og Samfylkingin galt
í kosningunum nái flokkurinn sér
aftur á fyrri skrið. Leiðin til þess er
ekki að horfa framhjá mistökum.
Leiðin er ekki sú að draga upp helgi-
mynd af gallalausri ríkisstjórn eins
og var ákaflega sterk tilhneiging til
eftir kosningarnar og sópa úrslitun-
um yfir á nýja forystu. Fræjunum að
ósigrinum var sáð árið 2012 – á ári
drekans – og það kemur vel fram í
bókinni. Það var afneitun í gangi á
þeirri staðreynd að við höfðum tap-
að formlegum meirihluta í þinginu
og þurftum að semja hvert ágrein-
ingsmál í gegn með flokkum utan
stjórnarliðsins, á sama tíma var dag-
skrá stutts kosningavetrar ofhlaðin af
risavöxnum verkefnum.
Það sem varð okkur erfiðast í
kosningunum var efalítið að við
komum ekki nægilega til móts við
þá sem voru með ok stökkbreyttra
skulda á herðum. Það varð mörg-
um ljóst eftir dóminn um Árnapáls-
lögin svokölluðu snemma á árinu
2012. Innan míns þingflokks voru
þingmenn sem undir forystu Helga
Hjörvars höfðu tillögur um hvern-
ig átti að gera það, og í Ári drek-
ans er lýst hvernig því lyktaði. Sjálf-
ur skrifaði ég grein fyrr á þessu ári
þar sem ég vildi leiðrétta hlut þessa
hóps með nákvæmlega sömu upp-
hæð og núverandi ríkisstjórn afréð
síðar, en vildi ólíkt henni fjármagna
alla niðurfellinguna með skatti á
fjármálafyrirtæki í slitameðferð og
af arði bankanna. Þessi atriði eru öll
þættir í veruleika sem flokkur í vanda
þarf að horfast í augu við.
Öðrum þræði er bókin að hluta til
skrifuð til að skýra þessa atburðarás
fyrir sjálfum mér, en líka öðrum, og til
að hægt sé að draga af því lærdóma.
Hún er heimild, sem sagnfræðingar
munu örugglega vinna með, vissu-
lega pólitísk bersöglismál, en engir
dómar felldir nema þeir sem kunna
að speglast út úr atburðarásinni sem
ég lýsi. Þarna eru líka ítarlegar lýs-
ingar á samskiptum okkar við erlend
ríki sem hvíldu á mér, bæði varðandi
Icesave, ESB-umsóknina og ekki
síður makríldeiluna sem var miklu
harðari en margir gerðu sér grein
fyrir.“
Ekkert var þó verra en lands-
dómsmálið sem „var hörmulegt að
öllu leyti, og leiddi fram það versta í
íslenskum stjórnmálum.“
Endurreisn flokksins
Um Jóhönnu vill Össur ekki tala, en
segir að kostir hennar séu legío en
eins og hann og allir aðrir stjórn-
málamenn sé hún ekki gallalaus.
Hann segir þó að þegar Árni Páll
Árnason tók við sem formaður
Samfylkingarinnar hafi hann verið
í erfiðri stöðu. „Hann tók við í afar
þröngri stöðu, en flokkurinn hefur
verið á uppleið, og hann sýndi
sannarlega í samningunum undir
lok þingsins að hann kann að dansa.
Þar tókst stjórnarandstöðunni, ekki
síst fyrir harðfylgi hans, að ná fram
desemberuppbótinni fyrir atvinnu-
laust fólk – og ýta út sjúklingaskattin-
um. Það var mjög mikilvægt fyrir
Samfylkinguna til að
undirstrika fyrir hvaða
hagsmuni hún stendur.
Sá slagur var leiddur
af Samfylkingunni og
VG, og hann stóð þar
sannarlega í fyrirrúmi
af okkar hálfu.
Sveitarstjórnar-
kosningarnar næsta
vor verða mikilvægar
fyrir alla framvindu
stjórnmálanna, ekki
bara innan Samfylk-
ingarinnar, heldur
alla flokkana. Árni
Páll þarf að fá frið til
að sýna hvað í hann
er spunnið, og hafa
forystu um að stinga
út stefnu og gera nýtt
sjókort fyrir Samfylk-
inguna.“
Hvað varðar framtíð
Samfylkingarinnar segir
hann að allt geti gerst,
þrátt fyrir úrslit kosning-
anna í vor. „Stjórnmálin
eru mjög kvik þessi árin.
Það eru í gangi hægfara en
djúpar breytingar í stjórn-
málunum. Líttu á Sjálf-
stæðisflokkinn: Menn tala
um að „söguleg“ stærð
hans sé 35–38% af fylginu
og bíða eftir að hann nái
því aftur. Ég held að það gerist ekki.“
Lítill munur á vinstri flokkunum
Össur heldur áfram. „Hann trúir því
ekki sjálfur því hann sleikir út um
eins og makindalegur köttur og er
frekar ánægður með sjálfan sig þá
daga sem kannanir mæla hann í 27–
28%. Þetta er gjörbreytt staða og það
hafa orðið breytingar í samfélags-
gerðinni sem koma í veg fyrir að hann
verði aftur jafn ægistór og fyrrum. Ég
held til dæmis að hann nái aldrei aft-
ur hreinum meirihluta í Reykjavík,“
segir hann um Sjálfstæðis flokkinn.
„Ég ætla ekki að spá illu fyrir Fram-
sókn, en skuldaleiðréttingin steypti
ekki undir hann grunninn sem hann,
og aðrir, væntu, af því hún var af allt
annarri og minni stærðargráðu en
flokkurinn lofaði í kosningunum og
eftirleikurinn eftir kynninguna var
fádæma klaufalega spilaður.
Hver er munurinn á Bjartri fram-
tíð og Samfylkingunni? Hann er
enginn, þó Björt hafi af kosninga-
markaðslegum ástæðum reynt að
hasla sér stöðu sem frjálslyndur
flokkur milli Samfó og Sjálfstæðis-
manna. Hver er munurinn á VG og
Samfylkingunni? Lítill, og fer minnk-
andi. Ef þróunin verður í anda þeirra
útlína sem eru teknar að birtast í
gerðum nýju ríkisstjórnarinnar og
fjárlagaáætlunum næstu fjögurra ára
þá er allsendis óvíst að þessi ríkis-
stjórn haldi meirihluta. Ef stefnir í
slíka stöðu þegar líður á kjörtímabil-
ið þá væri ábyrgðarlaust af þessum
þremur flokkum að reyna ekki að
stilla saman strengi fyrir næstu kosn-
ingar.“
Fallinn formaður
Ef það er eitthvað sem Össur hefur
lært af lífinu þá er það að svartur
á alltaf leik. „Það er alltaf hægt að
vinna úr öllum stöðum. Þegar öll
sund eru lokuð opnast alltaf dyr
– stundum mjög óvænt. Maður á
aldrei að gefast upp. Aldrei að hætta
að sjá það jákvæða. Í gegnum líf-
ið, hvort sem það er pólitík, einkalíf
eða eitthvað annað, þá lendir mað-
ur alltaf í einhverjum tímabundnum
klemmum sem virðast í fljótu bragði
óleysan legar en helmingurinn af
„Ég tók and-
köf þegar
ég sá Ingu í fyrsta
sinn í Bógóta –
hún var svo fríð
Stolt systir Birta var fimm ára þegar hún fór með til Kólumbíu að sækja litlu systur sína, Ingveldi. Það var meira að segja hún sem sótti hana í vöggustofuna og færði foreldrum sínum.
Saman í 40 ár
Össur kynntist
Árnýju í MR þar
sem hann gat
ekki haft augun af
henni. Þar til hún
sneri sér við og þau
horfðust í augu.
mynd Sigtryggur Ari