Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.2008, Blaðsíða 28

föstudagur 19. desember 200828 Helgarblað
Mótmæli af einhverju tagi eru nú orðin nánast daglegt brauð í Reykjavík. Fjöl-mennust eru þau sem Hörður Torfa-
son hefur skipulagt á laugardagseftirmiðdög-
um, þar sem hátt í 10.000 manns hafa mætt
þegar mest hefur verið. Þar kemur saman fólk
úr hinum ýmsu lögum þjóðfélagsins sem á það
eitt sameiginlegt að krefjast nýrra kosninga.
Sumir hafa viljað ganga til beinni aðgerða.
Líklega mælir bloggarinn „Ace“ fyrir munn
margra þegar hann segir á vef Morgunblaðsins:
„Þrátt fyrir að þúsundir manna og kvenna hafi
mótmælt fyrir framan alþingi á síðustu vikum
að þá hefur ekkert gerst, ekkert hefur breyst.
Ríkisstjórnin horfir niður á mótmælendurna
úr fílabeinsturnum sínum og hlær...fyrst frið-
samleg mótmæli virka ekki að þá verður að fara
með þetta á næsta stig.“
Beinar aðgerðir
Stuðningur við svokallaðar „beinar aðgerðir“
virðist fara vaxandi. Fyrir rúmri viku tóku um
30 manns þátt í því að meina ráðherrum inn-
göngu í ráðherrabústaðinn. Viku síðar voru þar
um 150 samankomnir.
Hinar svokölluðu beinu aðgerðir eru þó síð-
ur en svo ofbeldisfullar, þó að þær gangi lengra
en að standa á Austurvelli með skilti. Eins og
bloggarinn Ace segir: „Ég sé nú ekki ofbeldið í
því að fara inní banka og syngja.“
Hugmyndin um beinar aðgerðir kom þó
ekki til Íslands með kreppunni. Hópurinn Sa-
ving Iceland hefur stundað slíkar aðgerðir und-
anfarin ár til að mótmæla virkjanastefnu stjórn-
valda. Sumarið 2005 og 2006 setti hópurinn á
fót búðir og stundaði aðgerðir við Kárahnjúka-
virkjun, svo sem að hlekkja sig við vinnuvélar
og olli nokkrum sinnum vinnustöðvun í allt
að átta klukkutíma. 2005 voru um 40 manns í
búðunum í einu, sumarið eftir um 250 og álíka
margir 2007. Haustið 2005 klifruðu íslenskir
strákar upp á Alþingishús og skiptu út íslenska
fánanum fyrir fána með slagorðum gegn áli.
Í annað skiptið á rúmu ári hefur það nú
gerst að æstur hópur fólks ryðjist inn um úti-
dyr lögreglustöðvar Reykjavíkur. Í bæði skiptin
virðist lögregla hafa misst stjórn á aðstæðum,
og það sem byrjaði sem friðsamleg mótmæli
endar sem umsátur um lögreglustöðina. Í báð-
um tilfellum er ástæðan sú sama, fólk er hand-
tekið vegna mótmælaaðgerða og fólk flykkist
að til að fá félaga sína lausa.
„Löggan veit ekkert hvað hún á að gera“
Sumarið 2007 voru haldin mótmæli á Snorra-
braut þar sem nokkrir mótmælendur voru
handteknir fyrir litlar sakir. Kallaði það á sterk
viðbrögð mótmælenda. Lýsti ég þessu svo á
sínum tíma:
„Múgurinn ryðst inn um fremri dyr lög-
reglustöðvarinnar. Þær innri eru læstar. Mann-
laust er í móttökunni, en fyrir innan aðrar dyr
bíða lögregluþjónar átekta. Mótmælendur
hörfa tilbaka og leggja undir sig planið fyrir
utan, klifra upp á skýlið fyrir ofan innganginn
og leggja borða yfir merki lögreglustöðvarinn-
ar þar sem á stendur: „Industry out of...Iceland
and Trinidad.“
Fólkið spilar tónlist og dansar fyrir utan lög-
reglustöðina og við og við brjótast út spontant
slagorðahróp. Hvernig stendur á því að það
sem byrjaði sem friðsamleg mótmæli á Snorra-
braut endar með umsátri um lögreglustöð
Reykjavíkur? Lögreglan virðist hér eiga við fyr-
irbæri sem hún ekki skilur og hefur ekki hug-
mynd um hvernig hún eigi að fást við.“
Mótmælendum fjölgar
Sumarið 2007 var föngunum sleppt lausum
daginn eftir. Haustið 2008 var fanganum sleppt
samdægurs. Hver sem ástæðan var, gerði hún
það að verkum að mótmælendur fundu til
máttar síns.
Það er mikill munur á mótmælendum nú
og þeim sem börðust gegn Kárahnjúkavirkjun.
Þar sem voru um 50 ungmenni sumarið 2007
eru nú 500 manns á öllum aldri saman fyrir
utan lögreglustöðina. Enda er nú ekki aðeins
verið að mótmæla stóriðju, heldur hruni alls
efnahagskerfisins.
Það er ljóst að ef það er eitthvað sem yfir-
valdið ber virðingu fyrir, þá er það fjöldinn. Í
30 manna mótmælunum við Ráðherrabústað-
inn voru nokkrir handteknir. Í 150 manna mót-
mælunum viku síðar var enginn settur í járn,
jafnvel þó að mótmælendur hefðu sig meira í
frammi.
Löggan lærir... eitthvað
Lögreglan virðist á margan hátt vera betur und-
irbúin undir aðgerðirnar 2008 en hún var 2007,
enda er hún búin að fá erlenda ráðgjafa til að
undirbúa sig. Hún hefur að mörgu leyti staðið
sig vel, því þrátt fyrir mikla reiði hefur ekki enn
komið að því að allt fari úr böndunum. En með
hinni ólöglegu handtöku á einum mótmæl-
enda gerði hún sín fyrstu stóru mistök, sem
leiddi til þess að fólk réðist á lögreglustöðina.
Ljóst er að reiði fólks á eftir að magnast
mjög. Segi ríkisstjórnin ekki af sér mun það lík-
lega gerast fyrr eða síðar að einhver mun slas-
ast eða jafnvel láta lífið. Komi til þess mun það
líklega gerast, eins og í Grikklandi, að fjandinn
verði laus.
Hvað næst?
Það er spennandi en um leið ógnvekjandi að
sjá hvað gerist í framhaldinu. Hvernig mun
kynslóð sem elst upp við að kasta eggjum í Al-
þingishús og lögregluþjóna verða? Mun það
fara svo að eftir því sem ráðamenn sýna fram á
þróttleysi sitt muni fólk hætta að bera virðingu
fyrir nokkrum sköpuðum hlut, og þjóðfélagið
liðist þannig í sundur? Eða er það kannski bara
hollt og gott að fólk læri sem fyrst að hafa áhrif
á ráðamenn sína?
Það er rétt að hafna ofbeldi. En þá verður
líka að skilgreina hvað ofbeldi er. Ofbeldi er
ekki að henda eggjum. Hvað eru nokkur egg
miðað við ónýtan efnahag? Ofbeldi er ekki að
brjóta rúður. Maður beitir ekki dauða hluti of-
beldi. Ofbeldi er að ráðast á manneskjur, og að
sjálfsögðu á að hafna slíku. Allt annað er leyfi-
legt.
„Ég sÉ nú ekki
ofbeldið í því að
fara inní banka
og syngja.“
Sífellt fleiri virðast reiðubúnir að taka þátt
í svokölluðum „beinum aðgerðum“. Þetta
er fólkið sem lætur sér ekki nægja að taka
þátt í mótmælafundum heldur fjölmennir
inn í banka og hefur þar uppi háreysti eða
reynir að koma í veg fyrir að ráðherrar
komist á ríkisstjórnarfundi. Valur
Gunnarsson kannar hvernig mótmæli
hafa þróast á Íslandi síðustu ár.
Íslendingar
læra að mótmæla
Átök við lögreglustöðina við Hlemm mótmælendur
hafa tvö ár í röð ruðst inn um dyr lögreglstöðvarinnar við
Hlemm. fyrst umhverfisverndarsinnar 2007 og síðast
reiðir mótmælendur vegna handtöku manns sem
flaggaði bónusfána á alþingishúsinu.
Fjölmenn mótmæli en lítil áhrif? mestur
mannfjöldi hefur safnast saman á austurvelli
en óvíst er hvaða áhrif þau mótmæli hafa.
Mótmælandi borinn burt Lögreglan
virðist á margan hátt vera betur
undirbúin undir aðgerðirnar 2008 en
hún var 2007, enda er hún búin að fá
erlenda ráðgjafa til að undirbúa sig.