Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 29

93
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Stærð hraunsins og aldur
Mikil misgengi setja svip sinn á
landslagið við Búrfell. Þeirra mest
er Hjallamisgengið sem myndar
nokkuð samfelldan misgengishjalla
allt frá Elliðavatni að Kaldá. Við
Búrfell eru einnig mikil misgengi og
saman myndar þetta misgengja- og
sprungukerfi sigdal með stefnu frá
norðaustri til suðvesturs og teygir
sig raunar allar götur frá Krísuvík
og upp í Úlfarsfell. Búrfell hlóðst
upp í gosi við austurbrún sigdalsins.
Búrfellshraun
og Maríuhellar
Árni Hjartarson
Búrfell upp af Hafnarfirði er gígur af þeirri gerð sem kallast eldborg.
Eldborgir einkennast af því að gos hefur orðið á stuttri sprungu eða
pípulaga gosrás og myndar því stakan aðalgíg og stundum smærri gíga
þar hjá. Engir slíkir hliðargígar eru hjá Búrfelli; það stendur eitt og stakt,
hlaðið úr gjalli og hraunkleprum (1. mynd). Berggerðin er ólivínbasalt
með hvítum plagíóklasdílum og ljósgrænum ólivíndílum. Um þetta og
fleira svipar hrauninu til dyngjuhrauna. Hraunstraumurinn sem rann
frá Búrfelli í sjó fram á nokkrum stöðum nefnist einu nafni Búrfellshraun
en hefur fjölmörg sérnöfn eftir einstökum hlutum hraunsins, svo sem
Smyrlabúðarhraun, Gráhelluhraun, Lækjarbotnahraun, Urriðakotshraun,
Hafnarfjarðarhraun, Garðahraun og Gálgahraun. Guðmundur Kjartansson
jarðfræðingur rannsakaði Búrfellshraun, lét gera á því aldursgreiningar
og ritaði um það.1,2 Flest sem síðar hefur verið skrifað um hraunið grund-
vallast á rannsóknum hans, m.a. þessi grein.
1. mynd. Horft til vesturs yfir Búrfell. Búrfellsgjá gengur vestur úr gígnum en beygir svo krappt til norðurs. – The crater in the Búrfell
cinder cone and lava channel. Ljósm./Photo: Árni Geirsson.
Náttúrufræðingurinn 77 (3–4), bls. 93–100, 2009
Ritrýnd grein