Náttúrufræðingurinn - 2009, Side 39

103
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
á öndverðum áttunda áratugnum
en árið 2003.8 Stærstur hluti aflans
er veiddur í gildrur, þar sem beitt er
ferskum fiski af ýmsu tagi, en auk
þess kemur smávegis sem meðafli
við botnvörpuveiðar.7,9
Hold- og vöðvanýting tösku-
krabba er mismunandi eftir árstíma
og kyni en er að jafnaði 30% af
heildarþunga. Þar af er brúnt hold
(„lifur“ og kynkirtlar) úr búk krabb-
ans um 20% og hvítur vöðvi úr
klóm og útlimafestingum í búk alls
10%. Við vinnslu er krabbinn ávallt
soðinn fyrst en síðan skelflettur.
Skelflettur krabbi er einkum frystur
en einnig í minna mæli lagður niður.
Sömuleiðis eru lagaðar krabbakök-
ur og búin til krabbakæfa. Þá er
töskukrabbi einnig seldur ferskur
eða lifandi.7
Tannkrabbi
Í september 2005 veiddu netabát-
arnir Glófaxi VE 300 og Portland
VE 97 tvo óvenjulega krabba austan
Vestmannaeyja. Krabbarnir fengust
á Kötlugrunni (63°19’N–18°22’V)
á 119 m dýpi og í Eyjafjallasjó
(63°27’N–19°48’V), á 95 m dýpi.
Báðir voru karldýr, 182 mm og 193
mm að breidd. Þeir voru greind-
ir sem Cancer bellianus Johnson,
1861 og gefið nafnið tannkrabbi
(3. mynd). Höfundar greindu og
lýstu kröbbunum af myndum sem
Valur Bogason, útibússtjóri Hafrann-
sóknastofnunarinnar í Vestmanna-
eyjum, tók á Náttúrugripasafni Vest-
mannaeyja. Síðan hafa veiðst fjórir
tannkrabbar til viðbótar á svipuðum
slóðum, nú síðast kvendýr með
eggjum undir hala í október 2008
(munnleg heimild: Kristján Egilsson).
Á safninu eru sex lifandi tannkrabb-
ar og verður fróðlegt að fylgjast með
vexti þeirra og viðgangi, t.d. hvort
kvenkrabbinn, sem er staðfesting
á hrygningu hér við land, nær að
klekja út lirfum úr eggjum sínum
þegar þar að kemur.
Einn tannkrabbi veiddist á línu
árið 1959, 21 sjómílu suður af Vestra-
horni við Hornafjörð. Dr. I. Gordon
á Þjóðminjasafni Bretlands (British
Museum, Natural History) greindi
síðan þennan krabba af myndum
sem hann fékk sendar frá dr. Finni
Guðmundssyni.10
Lýsing
Tannkrabba svipar til töskukrabba
að lögun en bakskjöldur er hins
vegar mjög ósléttur, flekkóttur,
rauðbrúnn og ljósleitur, með djúp-
um rákum og alþakinn smærri ljós-
leitum hnúðum. Rönd skjaldar er
einnig ljósleit og frambrún skjald-
arins er greinilega mörkuð með tíu
tenntum geirum hvorum megin og
er nafn krabbans dregið af þeim.
Gripklærnar eru mjög sterklegar,
jafnstórar og svartar fremst. Þriðji
liður gripklóa er ennfremur með
tvær tennur að ofanverðu, ólíkt
töskukrabba (1. og 3. mynd).
Útbreiðsla
Skráðir fundarstaðir tannkrabba til
þessa eru allir í Norðaustur-Atlants-
hafi, þ.e. við Suðausturland eins
og áður greinir, Hjaltland, Rockall,
Vestur-Írland og suður til Biskaja-
flóa, Portúgals, Asoreyja, Madeira
og Kanaríeyja. Hann hefur veiðst á
40–600 m dýpi og lifir því dýpra en
töskukrabbi, en ólíkt honum virðist
útbreiðsla strjál og aðeins tiltölulega
fá eintök hafa veiðst (2. mynd). Lítið
er vitað um líffræði tannkrabbans
en hann virðist ná kynþroskaaldri
við um 100 mm lengd og 150 mm
breidd. Nytjar eru engar.10
Klettakrabbi
Á árunum 2006–2008 hefur kletta-
krabbi (Cancer irroratus Say, 1817)
fengist í Faxaflóa (Hvalfjörður,
Álftanes) og Breiðafirði (Breiða-
sund, Suðurflói), bæði við köfun
og í fjöruskoðun, í gildrur og veiði-
plóga (munnl. heimildir: Jörundur
Svavarsson, Kristinn Guðmunds-
son, Róbert Arnar Stefánsson og
Hrafnkell Eiríksson). Engar heim-
ildir eru um að þessi krabbi hafi
fengist áður hér við land og gæti
því verið um að ræða athyglisverð-
an nýbúa á Íslandi, ekki síst vegna
mögulegra nytja þegar fram líða
stundir (4. mynd).
Lýsing
Nokkuð hefur borið á ruglingi í
umfjöllun um klettakrabba í Hval-
firði og víðar og hann almennt geng-
ið undir nafninu töskukrabbi. Þó
að þessir krabbar séu náskyldir eru
þeir um margt ólíkir. Töskukrabbi
lifir í heitari sjó og er t.d. ekki
3. mynd. Tannkrabbi (Cancer bellianus). Ljósm./Photo: Kristján Egilsson.