Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 45

109
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Skaðsemi
Fullorðin folafluga veldur ekki
skaða. Hins vegar geta lirfur hennar
valdið skaða þegar þær eru í mikl-
um þéttleika á túnum og í görðum
og haft afgerandi áhrif á ræktun
nytjaplantna, bæði utan- og innan-
dyra.1,13 Þær éta fjölbreytt plöntu-
fæði. Algengar plöntur eru: grös,
rótargrænmeti í görðum, baunir,
kartöflur og græðlingar trjáa. Þær
geta étið allan börkinn af græð-
lingnum við rótina þannig að hann
drepst.14,15 Þær valda mestum skaða
á vorin og geta skilið eftir sig dauða
bletti á grasflötum þar sem illgresi
getur náð að þrífast.16 Ef vart verður
við skaða af völdum lirfunnar er
mælt með að grasi sé haldið snöggu
síðari hluta sumars.13
Stjórnun
Náttúrulegir óvinir folaflugunnar
eru margir. Ýmsar fuglategundir,
eins og starar og krákur, geta dregið
úr stofnstærð hennar með lirfuáti,
en einnig er vitað að sníkjuvespa
(Anaphes sp.) ræðst á egg folaflug-
unnar.1,16 Tilraunir hafa verið gerðar
með að nota bakteríuna Bacillus thu-
ringiensis og þráðorma (Steinernema
spp.) við líffræðilega stjórnun á lirf-
ustofnum og skiluðu þær ágætum
árangri.16 Einnig hafa rannsóknir
sýnt að hægt er að stjórna stofn-
stærð tegundarinnar með víðtæku
skordýraeitri.1,17
Rannsókn
Sýnataka
Rannsókn fór fram í Hveragerði
og nágrenni á tímabilinu 24. maí
til 17. september 2005. Valin voru
sjö ólík búsvæði: barrskógur, lauf-
skógur, hverasvæði, lúpínubreiða,
ræktaður garður (Fræðasetrið í
miðju Hveragerði), gamalt tún í
órækt (Vorsabær, utan við þétt-
býlið í Hveragerði) og óræktað
svæði við gróðurhús (4. mynd).
Sýnum var safnað á tveggja vikna
fresti á rannsóknartímabilinu. Þrjár
aðferðir voru notaðar við veiðar
á lirfum: tekin magnbundin jarð-
vegssýni, grafið ómagnbundið í
jarðveg til að leita að þeim og þær
veiddar í fallgildrur. Flugur voru
ýmist veiddar með flugnagildrum,
fallgildrum eða háfi.
Úrvinnsla
Greining var framkvæmd á rann-
sóknarstofu í Öskju, Náttúrufræða-
húsi Háskóla Íslands. Berlese-ljós-
flæmir var notaður til að ná lirfum
úr jarðvegssýnum; það virkar þann-
ig að ljós er látið skína á jarðvegs-
sýnin að ofan og lirfur flæmast frá
ljósinu og falla í glas með etanóli að
neðan. Flugur voru taldar og kyn-
greindar, lirfur voru taldar og lengd-
armældar. Kvenflugur voru krufðar
til að ákvarða kynþroskastig. Út
frá þroskastigi eggjastokkanna var
flugunum skipt í fjóra flokka: A:
óþroskaðar, B: fullþroskaðar, C: eru
að verpa, D: búnar að verpa.18
Niðurstöður
Folaflugur fundust allt sumarið í
Hveragerði (5. mynd). Í júní og byrjun
júlí fannst hún einungis á tveimur
búsvæðum, í ræktaða garðinum
og við gróðurhúsið, en þegar leið á
júlímánuð fór hún að finnast á fleiri
búsvæðum. Í báðum sýnatökum í
ágúst fannst hún á öllum búsvæð-
um nema í barrskóginum. Þegar
komið var fram í september fannst
hún á öllum búsvæðum nema í
lauf- og barrskógunum. Mestur
fjöldi folaflugna fannst í ræktaða
garðinum við Fræðasetrið á rann-
sóknartímabilinu.
Lirfur fundust á þremur rann-
sóknarsvæðum, við gróðurhúsið, í
4. mynd. Yfirlitsmynd af Hveragerði sem sýnir staðsetningu rannsóknarsvæðanna sjö. Gulir
punktar merkja fallgildrur (Barber-gildrur) og bláir punktar flugnagildrur. – The seven
sampling areas around Hveragerði. Yellow dots: locations of pitfall traps (Barber traps) and
blue dots: windowtraps. Ljósm./Photo: Loftmyndir ehf.