Náttúrufræðingurinn - 2009, Qupperneq 51

115
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Summary
Stone collecting among the
shingles
Many people enjoy a walk along the
shingles of the coast in search of attrac-
tive stones and pebbles to take home as
souvenirs. These stones have a variety
of origins. In many cases they are the
result of wave action on sea cliffs, the
waves reaching high enough to dis-
lodge material down onto the foreshore.
Others are the result of wind and water
erosion of hogs-back cliffs along the
coast. Small stones can also be carried
down from the mountains where they
are then abraded and polished along
with the other stones of the foreshore.
Simply finding something colourful
and attractive is satisfaction enough for
many; but others will want to be able to
indentify and find about more about the
type of stone concerned.
The stones in the pictures on the previ-
ous pages were all found along the coasts
of the Austfirðir (Eastfjords) in Iceland.
Most of them have been polished up in a
revolving tumbler using an abrasive but
their colour and shape is still as they were
when they lay on the shore.
8. mynd. Öldugjálfur við sjávarströnd getur myndað steinvölur úr
skarphyrndu grjótbroti, sem getur hafa borist með ám eða lækjum til
sjávarstrandar eða hefur brotnað úr nálægum sjávarhömrum, en
gæti líka hafa borist langar leiðir meðfram ströndinni vegna áhrifa
brimsins. Ef öldurnar koma hornrétt inn á ströndina er engin til-
færsla á steinvölum meðfram henni, en ef þær koma skáhalt upp
eftir hallandi fjörunni úr annarri áttinni færast steinvölurnar í þá
sömu átt. Teikningin sýnir hvernig öldur geta borist skáhallt upp í
fjöruna og stystu leið til baka, nánast hornrétt á efsta sjávarmál.
Steinvala sem berst með öldunum upp að efstu sjávarstöðu og fer til
baka með útsoginu, lendir því ekki aftur á sama stað heldur hefur
færst meðfram ströndinni. Við hvert ölduslag færast margar stein-
völur þannig smátt og smátt meðfram stöndinni. Teikn./Drawing:
Hjálmar R. Bárðarson.
Um höfundinn
Hjálmar R. Bárðarson (f. 1918) lauk prófi í skipaverkfræði (M.Sc.) við Danmarks Tekniske Højskole (DTU) í Kaupmannahöfn 1947. Hann
starfaði sem skipaverkfræðingur hjá Helsingør Skibsværft í Danmörku, hjá skipasmíðastöð í Englandi og hjá Stálsmiðjunni hf. í Reykjavík
1948–1954. Hann var skipaskoðunarstjóri 1954–1970 og siglingamálastjóri 1970–1985. Hjálmar sá um hönnun og smíði fyrsta stálskips sem
smíðað var á Íslandi. Hann var sæmdur riddarakrossi Hinnar íslensku fálkaorðu 1974 og stórriddarakrossi 1981. Hann var forseti
Alþjóðasiglingamálastofnunarinnar (IMO) 1969–1971 og formaður ýmissa nefnda á alþjóðaráðstefnum um öryggismál skipa, siglingamál
og varnir gegn mengun sjávar. Fyrir þau störf hlaut hann verðlaun IMO 1983. Hjálmar sat í stjórn Verkfræðingafélags Íslands 1961–1963
og í Náttúruverndarráði 1975–1981. Hjálmar ritaði 12 myndskreyttar bækur, aðallega um þjóðlegan fróðleik og náttúru Íslands. Fyrir fram-
lag sitt til landkynningar hlaut hann farandbikar Ferðamálaráðs 1989 og var útnefndur heiðursfélagi í Hinu íslenska náttúrufræðifélagi
sama ár. Þá er hann heiðursfélagi í Danske Camera Pictorialister í Danmörku og alþjóðasamtökum ljósmyndara (E. FIAP).
7. mynd. Steinn sem brotnað hefur úr sjávarhömrum og borist niður í fjöru er jafnan hrúfur og með hvassar brúnir, en þegar hann hefur
skolast nógu lengi upp og niður fjöruna í brimróti er hann sæsorfinn, skörpu brúnirnar horfnar og hann orðinn í laginu líkt og flöt eða
kúlulaga steinvala, eftir því hvernig stærð og gerð steinbrotsins hefur upphaflega verið. Ljósm./Photo: Hjálmar R. Bárðarson.