Náttúrufræðingurinn - 2009, Qupperneq 59

123
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Ekki varð vart við nýjar fuglategundir á árinu en
nokkra sjaldgæfa gesti bar þó yfir hafið. Þeirra helstir
að vori voru holudúfa (Columba oenas) sem sást við
Egilsstaði 25. apríl og við Borgir við Hornafjörð 1. maí,
rauðhegri (Ardea purpurea) sem sást við Elliðavatn
ofan Reykjavíkur 4. maí og fagurgæs (Branta ruficollis)
sem sást á Fljótsdalshéraði 7. maí. Að venju báru
haustlægðirnar einnig með sér nokkra sjaldgæfa gesti.
Þeirra helstir voru safaspæta (Sphyrapicus varius) sem
sást á Selfossi 7. október og straumsöngvari (Locustella
fluviatilis) sem sást við Vík í Mýrdal 11. október. Þann
20. desember sást að auki til kúhegra (Bubulcus ibis) í
Mýrdalnum.
Óvenjumargar barrfinkur (Carduelis spinus) bárust til
landsins í október. Tegundin er útbreidd í norðanverðri
Evrópu og í austurhluta Asíu en fremur sjaldgæfur
flækingur hér á landi. Á árunum 1939–2002 voru skráð-
ir 209 fuglar. Að þessu sinni virðist ganga hafa farið af
stað vestur um Evrópu því barrfinku varð einnig vart
í miklum mæli á skosku eyjunum á svipuðum tíma.
Brynjúlfur Brynjólfsson hjá Fuglaathugunarstöð Suð-
austurlands á Höfn í Hornafirði taldi líklegt að alls hafi
yfir þúsund fuglar komið að landi. Dæmi eru um varp
barrfinku hérlendis og því áhugavert að fylgjast með
því hvort einhverjir einstaklingar lifi veturinn og reyni
varp að vori.
Ferskvatn
Mikil uppsveifla var í lífríkinu við Mývatn en fyrstu
merki hennar fóru að sjást árið 2005. Mýfluga og önnur
áta í vatninu var í mikilli framför og að sögn Árna
Einarssonar, forstöðumanns Náttúrurannsóknastöðvar-
innar við Mývatn, mokaðist mýið upp úr vatninu í
5 vikur um vorið, en yfirleitt gerist það í um 2 vikur.
Sveiflur í lífríki Mývatns eru þekktar og taka að jafnaði
um fimm til níu ár. Uppsveiflan að þessu sinni var þó
óvenjulega mikil. Varp flestra andartegunda var sterkt
og gróskan í kringum vatnið mikil. Ástand bleikju-
stofnsins í vatninu var þó enn í lægð og búast má við
að endurreisn hans taki mjög langan tíma.
Stangveiði á laxi í ám landsins var um 49% yfir
meðaltali áranna 1974–2006 og var heildarafli á fyrr-
greindu tímabili eingöngu meiri árið 2005.
Í lok nóvember láku um 1000 lítrar af óblönduðu
klóri frá sundlauginni í Laugaskarði í Hveragerði og
ljóst að mikið af því barst í Varmá, sem rennur um 100
metra neðan við laugina. Áhrif mengunarinnar voru
fyrst könnuð nokkrum dögum eftir slysið og þá var
strax ljóst að lífríki árinnar hafði beðið mikinn skaða af
slysinu. Nær alger fiskdauði virðist hafa orðið á a.m.k.
4–5 km svæði neðan laugarinnar.
Hafið
Hiti og selta í yfirborðslögum sjávar norðan og austan
við landið var almennt um eða yfir meðallagi en hiti og
selta sunnan við land hélst áfram vel yfir meðallagi.
Áhrif hlýnandi sjávar undanfarinna ára héldu áfram
að koma fram í breyttri útbreiðslu sjávarlífvera við
landið. Töluvert veiddist af sjaldgæfum og nýjum
fiskum og af nýjum tegundum má helstar nefna batta
(Dibranchus atlanticus) sem veiddist utan í Síðugrunni,
silfurpolla (Polymetme corythaeola) sem veiddist suð-
vestur af Surtsey, skrautsurtlu (Linophryne pennibarbata)
sem veiddist djúpt vestur af Reykjanesi og skriðál
(Derichthys serpentinus) sem veiddist djúpt suðvestur af
Reykjanesi. Óvenjumikið sást af vogmeyju (Trachipterus
arcticus) á grunnslóð og rekinni á fjörur við landið og
um mitt sumar veiddist stóri bramafiskur (Brama brama)
í töluverðum mæli djúpt suður af Vestmannaeyjum.
Gráröndungur (Chelon labrosus), sem hefur meginút-
breiðslu frá strandsvæðum NV-Afríku um Miðjarðarhaf
að Norðursjó, veiddist allt í kringum landið.
Bjallan asparglytta (Phratora vitellinae) fannst í Skógrækt ríkis-
ins að Mógilsá í Kollafirði. Ljósm.: Erling Ólafsson.
Barrfinkur (Carduelis spinus), karl- (t.v.) og kvenfugl (t.h.).
Ljósm.: Örn Óskarsson.
Batti (Dibranchus atlanticus) t.v. og skrautsurtla (Linophryne
pennibarbata) t.h. Ljósm.: Jónbjörn Pálsson.