Són - 01.01.2007, Blaðsíða 11

GÁTAN UM SÉRHLJÓÐASTUÐLUNINA 11
verkum að hans mati að sérhljóðar taka á sig mynd samhljóða þegar
þeir eru í framstöðu og lokunin er eins hjá þeim öllum. „Þegar ég segi
e, er ég að bera fram tvö hljóð,“7 sagði Rapp. Þar á hann annars vegar
við sérhljóðann sjálfan og hins vegar eins konar samhljóð sem tal-
færin verða að mynda til að sérhljóðið geti orðið til. Þetta hljóð, sem
myndast við raddglufulokunina, kallar Rapp „Mitlaut“ (Mitlaut þýðir
í rauninni samhljóð) og segir að það sé óhjákvæmileg byrjun hvers
sérhljóðs. Vegna þessa raddglufulokhljóðs skynjuðu skáldin fram-
stöðusérhljóðana sem nokkurs konar samhljóða og settu þá alla í
sama jafngildisflokkinn. Fræðimenn voru, eins og fyrr segir, lengst af
sáttir við þessa skýringu og henni var ekki mótmælt fyrr en undir lok
19. aldar að Axel Kock8 setti fram aðra skýringu á sérhljóðastuðlun-
inni (sjá síðar) og gagnrýndi jafnframt kenningu Rapps.
Kenningin um raddglufulokun gagnrýnd
Gagnrýni Kocks á raddglufulokunarkenninguna var af tvennum
toga. Annars vegar taldi hann alls ekki sannað að þessi raddglufu-
lokun hefði yfirleitt verið til í tungumálinu á þeim tíma sem hér er
rætt um og hins vegar taldi hann afar ólíklegt, þó svo að þessi radd-
glufulokun hefði fundist í tungunni, að hún hefði getað haft afgerandi
áhrif á jafngildisflokka í stuðluðum kveðskap.9 Kock benti á að hljóð-
ið sem um ræðir er svo veigalítið í venjulegu tali að til að heyra það
þarf þjálfað eyra. Hann segir: „Við verðum þá að gera ráð fyrir að for-
feður okkar hafi verið svo færir í notkun – ekki málhljóða – heldur
málhljóðsafbrigða, að þeir að því leyti hafi staðið langt framar nú-
tímafólki“.10 Í framhaldinu setti Kock svo fram sína eigin skýringu á
sérhljóðastuðluninni eins og síðar verður vikið að.
Otto Jiriczek11 ritaði gagnrýni um bók Kocks og var honum sam-
mála um að kenning Rapps um raddglufulokunina stæðist alls ekki og
væri gagnslaus til skýringar á sérhljóðastuðluninni. Jiriczek gat hins
vegar ekki heldur fellt sig við skýringu Kocks á sérhljóðastuðlun og
07 Wenn ich e sage, so hab’ ich schon zwei Buchstaben ausgesprochen, … (Rapp
1936:53).
08 Kock (1889–1894).
09 Suzuki (1996:309–310) komst að sömu niðurstöðu.
10 Skulle man då kunna misstänka, att våra förfäder varit så fina iakttagare – icke av
språk-ljud utan – av språljuds-modificationer, att de vida övergått våra dagars pub-
lik? Kock (1889–94:113).
11 Jiriczek (1896:547–548).