Són - 01.01.2007, Síða 17

GÁTAN UM SÉRHLJÓÐASTUÐLUNINA 17
Gagnrýni á Kock-Classen-kenninguna
Kennings Kocks og síðar Classens hefur verið gagnrýnd ótæpilega
af fræðimönnum. Ragnar Holmérus41 telur helsta veikleika hennar
liggja í því að ef gengið er út frá því að stuðlunarhefðin sé germönsk
að uppruna en ekki fengin frá öðrum (t.d. Rómverjum eða Keltum á
tíma þegar stuðlun með sérhljóðum var að breytast í það horf sem nú
er), hljóta þær breytingar sem um ræðir að hafa gengið fyrir sig á
germönsku málsvæði. Sé svo hlýtur sú spurning að vakna hvernig
það mátti gerast að fólk, sem var vant því að heyra a aðeins stuðla við
a og e aðeins við e og hefur litið á þá reglu sem ófrávíkjanlega, lagar
sig að því að heyra a stuðla við e og i við o án þess að það trufli
brageyrað.42 Þessi skoðun hafði áður komið fram hjá Jiriczek43 í
gagnrýni sem hann ritaði um bók Kocks og fyrr hefur verið nefnd.
Helstu rök Jiriczeks voru þau, eins og Holmérusar seinna, að afar
ólíklegt sé að brageyra ljóðaunnenda hafi breyst á svo afgerandi hátt
sem Kock vill vera láta.44 Gegn þessu skrifaði Classen45 og benti á að
sú gagnrýni sem Jiriczek hélt þarna fram hefði átt rétt á sér ef um
hefði verið að ræða breytingu sem tæki stuttan tíma. Hann telur hins
vegar að þessi breyting hafi átt sér langan aðdraganda og ljóðaunn-
endum því gefist nægur tími til að aðlaga brageyra sitt að hinum nýju
jafngildisflokkum.
Johannes Hoops46 bendir á annað sem hann telur vega sem
nokkur rök gegn Kock-Classen-kenningunni. Hann vísar í orð Snorra
Sturlusonar, sem staðhæfir að það sé fegurra að saman stuðli ólíkir
sérhljóðar (sbr. tilvísun í Snorra-Eddu í upphafi greinarinnar). Þetta
dálæti forngermanskra ljóðaunnenda á því að hafa mismunandi sér-
hljóða saman í stuðlun telur Hoops benda gegn því að upphaflega
hafi verið skylt að nota sama sérhljóðann í öllum sætunum.
Suzuki47 bendir á að kenning þeirra Kocks og Classens vísar til
tíma sem við höfum enga þekkingu á en samt gera þeir ráð fyrir að
þar og þá hafi verið í gildi allt aðrar reglur um stuðlun en tíðkuðust
41 Holmérus (1936).
42 Holmérus (1936:11)
43 Jiriczek (1896:547–548).
44 Jiriczek dró síðar þessa staðhæfingu sína til baka (sjá Classen 1913:20).
45 Classen (1913:20)
46 Hoops (1918–19:237).
47 Suzuki (1996:310).