Són - 01.01.2007, Side 70

HEBA MARGRÉT HARÐARDÓTTIR70
Þannig minnir formið óneitanlega á vísindalega rannsókn einhvers
efnis, ritgerð sem leiðir til niðurstöðu.
Bygging ensku sonnettunnar leggur mikinn þunga á tvíhenduna í
lokin, sem stundum er mjög kraftmikil og oft hnyttin, nokkurs konar
punktur yfir i-ið, jafnvel svo að hún verður að fleygum orðum.
Sonnetturaðir, margar sonnettur saman um tiltekið efni, (e. sonnet
sequence) fóru að tíðkast á 16. öld. Sú gerð þeirra, sem frægust hefur
orðið, er sonnettusveigurinn sem gerður verður að umræðuefni síðar
í þessari grein.
Íslensk sonnettusmíð hófst árið 1844 er Jónas Hallgrímsson orti
„Ég bið að heilsa“. Þá hafði formið þróast um margar aldir og orðið
til ótal afbrigði. Ítalska sonnettan bast okkur fyrst með Steingrími
Thorsteinssyni en náði lengi vel ekki sömu vinsældum og hin ítalska.
Sonnettusmiðurinn Jakob Smári
Eftir Jakob Smára liggja fjölmargar sonnettur og mun óhætt að segja
að hann hafi verið afkastamesta sonnettuskáld þjóðarinnar fyrr og
síðar. Hann birti 124 frumortar sonnettur í bókum sínum og nokkrar
þýddar. Því er löngu tímabært að rannsaka sonnettur Jakobs og meta
framlag hans til íslenskra bókmennta með tilliti til þróunar sonnettu-
skáldskapar á Íslandi. Ásgeir Hjartarson mælir orð að sönnu er hann
segir:
Smári hreifst snemma af ómþunga og tignarlegri ró sonnettunn-
ar, og hann hefur gert hinn fræga hátt að sínum framar öðrum
íslenzkum skáldum, og náð yfir honum miklu valdi. Hann brýt-
ur oftlega lögmál hinnar ítölsku kliðhendu, breytir hættinum á
ýmsa vegu og skapar svo margt nýrra og fagurra tilbrigða að
vera mætti bragfræðingum rannsóknarefni.9
Hér verða kannaðar þær sonnettur Jakobs sem fylgja erindaskiptingu
bæði ítalska og enska sonnettuformsins en auk þeirra hefur Jakob að
minnsta kosti ort eitt sonnettuafbrigði. Það er skylt sonnettunni að
formi og rímskipan en aðeins 13 línur. Þetta er kvæðið Helgi Harð-
beinsson í Kaldavermslum og rímar það: ABBA CDDC EFGGE.
9 Ásgir Hjartarson (1949:249).