Són - 01.01.2007, Page 83

„NÚ HEYRI’ EG MINNAR ÞJÓÐAR ÞÚSUND ÁR“ 83
sem sýnir að kvæðið sé hugsað sem sonnetta og það sé sjaldgæft
afbrigði, reyndar kallar hann það „seltene Entartung“, en þýska
orðið Entartung þýðir úrkynjun.25 Ég er þessum ummælum Mönch
algerlega ósammála. Kvæði Jakobs er augljóslega sonnetta og þar að
auki mjög fögur og vönduð. Þrátt fyrir að rímið sé óvenjulegt miðað
við sonnettuhefðina þá samræmast efnisumfjöllun og yfirbragð
kvæðisins kröfum sonnettuformsins um röklega uppbyggingu og
fágun.
Bygging „Þingvalla“ er nákvæmlega eins og bygging sonnettu á að
vera. Samkvæmt enskri hefð hefur hún þrjú fjögurra línu erindi og
því getur efnisumfjöllunin verið ítarlegri en annars ef ítalska formið
væri notað. Í „Þingvöllum“ er framvindan mjög skýr. Í upphafi er
efnið reifað: staðurinn kynntur og upphaf sögunnar. Ljóðmælandi
ber saman Þingvelli nú og fyrir þúsund árum og sér fyrir sér þegar
menn gengu þar fyrst um. Þannig tengir hann nútíðina við fyrstu
aldir byggðar í landinu. Gerð er grein fyrir þýðingu Þingvalla í öðru
erindi, og minningunni um land, þjóð og sögu er lýst myndrænt.
Spenna er byggð upp þegar allt rennur saman í einn ólgusjó sem
táknar örlög fólksins og kraft Þingvalla. Í þriðja erindi er efnið útfært
frekar, spennan hefur enn magnast og minningin um sögulega
atburði stendur ljóslifandi fyrir hugskotssjónum ljóðmælanda.
Þingvellir eru minnisvarði atburða sem voru bæði „grimmir“ og
„göfugir“. Kvæðið nær síðan hámarki sínu þegar ljóðmælandi heyrir
hina merkilegu sögu Þingvalla og örlög fólksins í þúsund ár „sem þyt
í laufi’ á sumarkvöldi hljóðu“.
Þar sem aðeins eru notaðar tvær rímgerðir verður kvæðið ennþá
sterkari heild en ella. Það verða engin efnisleg skil milli erinda og
kvæðið rennur ljúflega áfram. Rímgerðin hefur líka áhrif á hljóminn.
Með því að endurtaka sama rímið svona oft verða áhrifin sefjandi.
Myndirnar, sem Jakob dregur upp, ásamt stuðlunum og ríminu, gera
tóninn í kvæðinu þýðan og jafnframt alvarlegan. Þegar stuðlasetningin
í „Þingvöllum“ er skoðuð nánar kemur í ljós að hún hæfir efni kvæðis-
ins mjög vel. Jakob vandar jafnan stuðlasetningu í kvæðum sínum og
eru „Þingvellir“ gott dæmi um listræna hæfileika hans. Stuðlarnir eru
hefðbundnir, tvær línur stuðla saman hverju sinni og hafa þeir áhrif á
yfirbragð kvæðisins. Fyrsta erindi stuðlar svo: hægt – hamra – handan;
faðm – fagurblár – fyrst. Þessi stuðluðu orð leggja áherslu á náttúru-
fegurðina og kyrrðina. Einnig er áhersla á orðið ,fyrst‘ því það
25 Mönch (1955:194).