Són - 01.01.2007, Síða 109

PABLO NERUDA – MAÐUR OG HAF 109
úr þeirri lægð sem aldalöng áþján hafði reyrt hana í, gera hana mátt-
ugri á allan máta. Sú áþján laut fyrst að yfirdrottnun Spánverja, en
síðan að heimsvaldastefnu og ásælni Bandríkjamanna á 20. öld. Og
það dylst engum að hann ætlar skáldskapnum ærið hlutverk í því
stríði. „Poetry is rebellion,“ segir í samnefndri grein eftir Neruda í
bókinni Passions and impressions: „Skáldinu er ekki misboðið þótt um
það sé sagt að það grafi undan valdhöfum. Lífið er mikilvægara en öll
þjóðfélagskerfi og það eru til nýjar reglugerðir fyrir sálina.“16 Og í
annarri grein í sömu bók, „Answering a query“, segir hann að þótt
ljóst sé að óvinir skáldskaparins leitist ætíð við að kæfa hann virðist
hann hafa eilíft líf; að skáldin séu góðir ráðgjafar og vei þeim sem ekki
hlusti á orð þeirra. Milli skáldskaparins og þjáninga manna séu dulin
tengsl og það verði að hlusta á skáldin. Það sé lexía sem mann-
kynssagan sýni. Volodia Teitelboim hefur eftir honum eftirfarandi:
„Ég trúi á raunsæi og óraunsæi og bæði þessi lögmál eru undirstaða
listrænnar sköpunar. Hver sá sem bælir niður raunsæið skilur lífið eftir
og verður vafrandi vofa, og listamaðurinn sem afneitar draumum og
leyndardómi mun falla marflatur á miðri götu.“17 En kjarninn í skáld-
skaparfræðum Pablos Neruda birtist sennilega strax í tímariti hans
Caballo verde de la poesía á Spáni er hann hélt því á lofti sem hann
kallaði „poesía impura“ eða hina „óhreinu ljóðlist“ og er einfaldlega á
þá leið að allt í lífi mannsins geti verið efniviður skáldskapar.18 Um
leið verður skáldskapur hans opnari og ljósari og hann gerist skáld
mannsins og jarðarinnar.
V
Náttúran, eða náttúruöflin, er aldrei langt undan í ljóðagerð Neruda;
stundum ríkir þar einskær náttúruofsi. Sama hvert þema ljóðanna er:
ástin, einsemdin, pólitíkin, eða ljóðin um hversdagslegri fyrirbæri
mannlífsins, svo sem matjurtir og jarðargróða; myndmálið vísar ætíð
þangað. Í ljóðagerð Neruda er jafnan einhver frumkraftur. Á sama
hátt og Neruda rakti spor sögunnar aftur fyrir komu Spánverja sem
umturnuðu álfu hans, þannig getum við nú, lesendur hans, á tímum
ört vaxandi náttúrueyðingar, rakið sporin aftur í ljóðagerð hans til að
finna þar fyrir náttúruna sem sterkt og lifandi afl. Í síðustu ljóðum
16 Neruda, Pablo (1984:349).
17 Teitelboim, Volodia (1991:459).
18 Neruda, Pablo (1984:128–129).