Són - 01.01.2014, Qupperneq 14

12 Þórður Helgason
enda verður hann, eins og fram kemur síðar, fyrstur til að benda á að
sálma skáldskapur sé úr takti við nýjar hugmyndir um ljóðlist.
Ef til vill eimir enn eftir af því gamla viðhorfi að sálmar séu ekki
merkar bók menntir. Það er til dæmis eftirtektar vert hve litla um fjöllun
sálmar fá í Íslenskri bókmenntasögu, 3. bindi, einungis á örfáum síðum.
Hér verður fjallað um vanda sálma kveð skapar, umræður um hann og
deilur sem urðu um hann er rákust á gamlar hugmyndir og nýjar um
skáld skap og fagur fræði. Þeim deilum lauk ekki fyrr en með nýrri sálma-
bók árið 1886.
Litið um öxl
Árið 1886 birtist í Þjóðólfi ritdómur eftir J. um sálmabókina sem út kom
sama ár. Ritdómari lítur til baka og dæmir söguna fram til þess tíma:
Flestir sem athugað hafa sálmakveðskap vorn að fornu og nýju, eins
og hann hefur birzt, bæði í sálmabókum vorum og flestum sálma-
kverum, hafa verið á einu máli um það, að þar stæðum vjer hörmu lega
langt á baki öðrum þjóðum að því, er allt form á honum snertir, og
víst er óhætt að fullyrða, að í engri grein skáldskaparins hefur oss Ís-
lend ingum jafnlengi liðizt átölulaust, að misbjóða svo herfilega máli
og kveðandi, sem í sálmaskáldskapnum, enda hefur það verið gjört
þar svo að furðu má gegna.
(J. 1886:62)
Svo mörg voru þau orð og fleiri lýstu reynslu sinni af hinum gamla
sálma kveðskap, meðal annarra Guðmundur Friðjónsson í grein sinni um
sjálf stæði listarinnar og spyr og svarar og tekur sterkt til orða sem fyrr:
Hvers vegna er mestallur gamli sálmaskáldskapurinn okkar uppsölu-
meðal og óæti hverri sál, sem hefir hugmynd um list? Það vantar þó
ekki, að þeir hafi gott efni fyrir hendi og gott markmið fyrir augum.
Yrkis efni þeirra er: trúin, vonin og kærleikurinn – þessi þríeini guð,
sem allir góðir hlutir, sýnilegir og ósýnilegir mætast í. Og þó verður
þetta ilmandi góðgæti að nálykt og rotnun. Vegna hvers? Fyrir meðferð
efnisins.
Hvernig stendur á því, að trúlausir menn dást jafnt að Hallgríms-
sálmum, sem hinir, er kenningunni eru samþykkir? Trú menn irnir
dást að efninu m. a.; en hinir geta það ekki. Að hverju dást þeir þá?
Þeir dást að meðferð efnisins – að hinni sjálfstæðu list.
(Guðmundur Friðjónsson 1898:65)