Són - 01.01.2014, Side 30

28 Þórður Helgason
að þeim, sem lögin kunna, veiti hægt að syngja þá. Þetta hvort tveggja
ætla jeg, að sálmarnir í hinum nýja viðbæti hafi flestir, eða jafnvel allir,
til að bera.“ Auk þess bendir Stefán á að „hartnær helmingur sálm anna í
við bætinum eru að mestu eða öllu leyti kveðnir sam kvæmt rjettum brag-
fræðis- og framburðar reglum“ en þrátt fyrir það megi auðveldlega syngja
þá enda feli sjálfur söngurinn slík lýti gjarna (h-i 1862:50).
Hér tekur Stefán sjálfan Pétur Guðjohnsen sem dæmi: „Jeg hefi opt
heyrt hann sýngja sálma bæði í kirkju og utan kirkju, en aldrei getað
orðið þess áskynja, að honum hafi á neinn hátt tekist miður að sýngja
þær hend ingar, sem eru með skakkri áherzlu á orðunum, eða jafnvel
einni sam stöfu of langar, heldur en hinar, sem eru í þessu tilliti rjett
kveðnar“ (1862:51).
Hvað viðkemur Hallgrími Péturssyni og Passíu sálmum hans bendir
Stefán á að breytingar á sálmum hans séu ógjörn ingur „þar sem nærri
hvert manns barn hjer á landi kann þá að miklu leyti, og elskar þá að
makleg leikum fram yfir flesta eða alla aðra íslenzka sálma“ og bendir og
á að Pétur Guðjohnsen hafi ekki getað fengið það af sér að hrófla við
sálmum Hall gríms (1862:51). Margt fleira hefur Stefán við dóminn að
athuga en verður ekki rakið frekar hér.
Skriða
Ljóst er að nú var skriða komin af stað sem seint yrði stöðvuð. Almenn
óánægja ríkti meðal lærðra og leikra. Norðanfari var næstur á ferðinni í
gríðar langri grein sem einhver, sem kallar sig 5+9, skrifar. Sá segir langa
sögu kirkju söngs og sálma gerðar á Íslandi áður en kemur að megin-
efninu. Höfundur greinarinnar er raunar afar varfærinn er hann fjallar
um sálma bókina frá 1801 enda ljóst að hann er guðfræði lærður. Hann
neitar því þó ekki að þar hafi margt mis tekist, t.d. hafi ýmsu í Grall ar­
an um og fleiri eldri sálmum verið breytt á hinn verri veg. Síðan virðist
höf undi eins og doði hafi lagst á sálma kveð skap allt fram til ársins 1853
er Ólafur Indriðason gaf út sín andlegu ljóð (5+9 1863:73).
Um viðbætinn nýja frá 1861 segir höfundur að þótt „sá heiðraði mað-
ur, sem endurskoðað hefir flesta hina fornu sálma og umbreytt þeim,
hafi „haft góðan vilja“ eins og hann hefur sjálfur yfirlýst, þá getum vjer
ekki heldur dulist þess, að máttur hans í skáld skapar legu tilliti hefir
engan veginn samsvarað löngun hans eptir verulegri endurbót sálma
skáld skapar vors.“ Höfundur bendir á mörg dæmi þess hve breyt ingar
hafa mistekist, til dæmis sálmur Jóns Þorlákssonar Sorgin í Nain sem
eftir árás Stefáns „hefir tekið hörmu legum stakka skiptum í höndum