Són - 01.01.2014, Side 33

Baráttan fyrir skáldskapnum 31
… „Er ekki farið að prenta nýu sálma bókina“? „Er ekki nýa sálma bókin
kom in út“? Svo spurðu menn hjer nyrðra hvern þann, er að sunnan kom,
frá því um sumarið 1869 …“ (Björn Halldórsson 1872:27).
Það kemur fram í máli Björns að sálmabókin hafi valdið mikl um
von brigðum og ekki síður grein Stefáns. Björn hrekur á sann fær andi
hátt flest það sem Pétri Guðjohn sen er kennt um svo augljóst má vera
að grein Stefáns má kalla yfir klór, ef ekki bein ósann indi, auk þess sem
það kemur fram að sumt hefur Pétur fært til bóta. Gallar bókar innar eiga
ekk ert skylt við örfáar breyt ingar Péturs:
En því er miður, að eptir því sem jeg prófa bókina nákvæm legar, bæði
í einstökum greinum og heilu lagi, eptir því þykist jeg æ fram ar koma
að þeirri raun, að stór mikið muni til þess skorta, að hún geti náð
þeim til gangi, sem henni er hugað. Að vísu neita jeg því engan veg-
inn, sem biskup inn segir, að sálma bók þessi hin nýa má heita auð ug
að hjart næmum og andríkum sálmum eldri og nýrri. En það er ekki
nóg, ef hún þá líka annars vegar er eigi svo snauð að mein gölluðum
og merg lausum sálmum eldri og yngri…
(1872:27)
Í heild afneitar Björn þessari bók; hún muni ekki geta fullnægt and legum
þörfum safnaðanna, hvorki lífgað né glætt guðrækilegar tilfinningar í
brjóstum manna. Auk þess eru að mati Björns svo stórfelldir gallar í frá-
gangi að fráfælandi sé, „herfileg orðatiltæki, eða hugsanin er svo rugluð
og reik andi, svo einkisverð og andvana borin, að þeir [sálmarnir] hljóta
að deyða í stað þess að lífga hinar guð rækilegu til finningar“. Ekki bæti
úr skák að mjög margir sálmarnir eru þannig gerðir að engin leið er að
syngja þá við lögin sem þeim eru ætluð, kveðandi margra þeirra einnig
stirð og skökk (1872:27–28). Það kemur og fram í máli Björns að margt
af því sem í lagi þótti í upphafi aldar er óhæft nú. Hin nýja sálma bók
hefði þótt hæfileg og boðleg um alda mótin 1800, en ekki eftir að nýr
smekk ur hefur breiðst út. Því spáir Björn því að sálma bókin muni eiga
sér skamm an aldur, „menn geta ekki verið og mega ekki vera ánægðir með
hana“, segir hann og setur þá skoðun sína fram að menn skuli „skoða
hana að eins sem tilraun til að endur bæta messu söngs bók vora og sýnis horn
þess, hvernig sú tilraun hafi tekizt“ (1872:27–28).
Að mati Björns verður að halda verkinu áfram og það þarf að ná til
bókar innar allrar, svo að því komi að söfnuð irnir fái gott verk; henda út
sálmum, laga orðfæri annarra og gæta að söngnum.
Þessari grein Björns svaraði Stefán Thoraren sen litlu síðar og nú í litlu
riti sem hann gaf út og dreifði. Þar sakar hann Björn um „hugsanavillur“