Són - 01.01.2014, Síða 37

Baráttan fyrir skáldskapnum 35
ing (and spyrnu hreyfing, jafnvel uppreisn?) innan kirkjunn ar. Líklegt er
að þegar sé búið að velja hina andríku og orð högu. Jafnvel væri hægt að
nafngreina þá. Þessar reglur eru stórmerkilegar og taka til þeirra atriða
sem þegar hefur verið bent á en bæta öðrum við.
Það sem verulega athygli vekur er að Gunnar og félagar vita af vand-
kvæðum sem tengjast hinum eldri sálmum, sem þjóðin hefur vanist, og
eru orðnir sígildir ef svo má segja. Þess vegna kemur ákvæði inn í 4. reglu
sem leyfir ákveðna undan tekningu. Þar segir: „Þó skulu þjóð kunnir og
and ríkir sálmar sæta talsvert vægilegri breyt ingum, heldur en þeir, sem
miður eru kunnugir og ekki eins and ríkir í heild sinni. Einkum skulu
passíu-sálmar, sem sungnir eru og sungnir verða óbreyttir um föstu-
tímann, ekki sæta nema að kalla óhjásneiðan legum smá breyt ingum, ef
nokkuð yrði tekið úr sálmum þessum“ (1872:88).
Og tilhliðranir eru fleiri en þessi svo sem fram kemur í 5. reglu og nú
sýnist manni baráttuandinn dofna til muna:
Engan veginn skal binda sig til hlítar við efnislega eða bragar lega galla
sálmanna, þannig að öllu sje hrundið, sem að mætti finna, og skal
aðeins fara svo langt í hvoru tveggja, sem tök eru á að breyta megi, án
þess andinn dofni … Hvað ljóðstafi snertir, er lang-æskilegast að þeir
geti verið á þungri sam stöfu; þó sje það engan veginn frágangs sök,
að þeir sjeu á ljettum sam stöfum eða jafnvel á seinna stofni sam settra
orða, ef fyrir vel góðu er að gangast að öðru leiti; en ófært er, að ljóð-
stafir sjeu engir, og íllfært á tveimur sam stöfum sem standa hvor hjá
annari. (1872:88)
Þeir félagar sýna og ríminu töluverða vægð í 5. reglu: „Þó skakkt sje
rím að í enda hendinganna, skal það ekki hrinda góðu versi, nema því
meira kveði að“ (1872:88). Það er ekki ólíklegt að hér sé slegið tals vert
af kröfum sakir þess að hópur manna er sestur að borðinu, ekki allir á
eitt sáttir.
Austfirðingur ríður næsta ár fram á völlinn og tekur heilshugar undir
dóma þeirra Björns Halldórssonar og Gunnars Gunnarssonar en atyrðir
Stefán Thorarensen fyrir viðbrögð hans og dregur saman skoðanir hans
eins og honum sýnist þær blasa við:
Allur þorri manna vill hafa gömlu sálmana óbreytta, af því þeir full-
nægja betur þeirra andlegu þörfum, eins og þeir hafa vanizt þeim og
kunnað þá frá blautu barns beini, hversu gallaðir sem þeir í raun inni
eru. Með öðrum orðum: Þó hugsunin sje bæði rugluð og einkis verð,
orða tiltæki illa valin, hljóðföll ramm skökk, málleysur og braglýti