Són - 01.01.2014, Side 129

„frosinn og má ei losast“ 127
kyns sögunnar og hugsanlegum möguleikum á því að maðurinn sé herra
heimsins og ráði gangi sögunnar. Gamla sköpunarsagan er á undan haldi
og hver er það þá sem skapar?
Nýsöguhyggju hefur oft verið beitt í bókmenntarannsóknum á síðustu
ára tugum. Söguhyggja leggur mikið upp úr tengslum okkar við for tíð-
ina eins og nefnt hefur verið og „nýsöguhyggja í bókmennta rann sóknum
lofar þannig nýjum tengslum við bókmenntalega fortíð“ (Brook 1991:4).2
Nýju sambandi við fortíðina fylgir uppgjör bæði við bók mennta- og
sögu skilning og það getur orðið að ágreiningi. Nýsögu hyggjan hefur
ekki ein ungis hlotið viðurkenningu sem rannsóknar aðferð heldur hefur
hún einnig mátt þola harða gagnrýni. Í bókmennta rann sóknum er hún
and svar við þeirri ný rýni (e. new criticism) sem vinsæl var um mið bik
tutt ugustu aldar. Fylgis menn hennar höfnuðu allri sögu hyggju, sam-
fé lagi og ytri tengslum bókmennta verka. Nýsögu hyggjan skilur sig frá
ný rýninni með því að kalla sig sögu hyggju en frá gömlu sögu hyggjunni
með því að kalla sig nýja.
Snar þáttur í því nýja viðhorfi til sögunnar og bók mennt anna sem
ný sögu hyggjan lofar, tengist breyttum lífsviðhorfum undir lok tuttug-
ustu aldar:
Á seinni helmingi tuttugustu aldar var því nokkuð drýgindalega lýst yfir
víða í félags- og hugvísindum að nokkrum hefðbundnum meinlokum
um menningarlega sjálfsmynd hefði verið fargað. Hugmyndir um
heild, markvissa þróun, framfaratrú og þjóðerniseinkenni ættu sér
aldrei framar viðreisnar von. Nokkrir hörmuðu andlát þeirra en
flestir fræðimenn glímdu af þrótti við nýjar, djarfar kenningar um
sambreyskjun, tengslanetskenninguna og hið flókna ,flæði‘ fólks,
varnings, peninga og upplýsinga í síbreytilegu samfélagslandslagi. Við
upphaf nýrrar aldar verður það hins vegar æ ljósara að hinar dauðu
meinlokur neita að liggja kyrrar í gröfum sínum.3
(Greenblatt 2010:1)
2 „A new historicism in literary studies, therefore, promises a new relationship to the
literary past“ (Brook 1991:4).
3 „In the latter half of the twentieth century many in the social sciences and humani-
ties gleefully proclaimed the demise of a set of traditional assumptions about cultural
identity. Notions of wholeness, teleological development, evolutionary progress, and
ethnic authenticity were said to have been dismantled forever. A few lamented their
passing, but most scholars energetically grappled with brave new theories of hybridity,
network theory, and the complex “flows” of people, goods, money, and information
across endlessly shifting social landscapes. But as the new century unfolds, it has become
increasingly clear that the bodies of the deceased have refused to stay buried“ (Greenblatt
2010:1).