Peningamál - 01.02.2002, Side 9

8 PENINGAMÁL 2002/1
hefur e.t.v. gert það að einhverju leyti nú þegar, því
hlutfall erlends og innlends verðlags virðist leita
jafnvægis þótt með nokkurri töf sé. Gerist það ekki
má halda því fram með sterkum rökum að verð inn-
fluttrar matvöru sé orðið óeðlilega hátt miðað við
erlent verðlag og gengi.
Sveiflur í verðbólguvæntingum
Verðbólguálag ríkisskuldabréfa hefur sveiflast tölu-
vert frá byrjun nóvember sl., þegar Peningamál voru
síðast gefin út. Í byrjun nóvember var verðbólguálag
ríkisskuldabréfa með um tveggja ára líftíma 3,6% og
3% á bréfum með um 5 ára líftíma. Í nóvember og
byrjun desember hækkaði verðbólguálag ríkisskulda-
bréfa nokkuð. Samkomulag aðila á vinnumarkaði um
endurskoðun kjarasamninga á árinu 2002 sem undir-
ritað var 13. desember dró hins vegar verulega úr
óvissu í launa- og verðlagsmálum sem skilaði sér í
lægri verðbólguvæntingum. Frá 10. desember, þegar
fréttir höfðu borist af væntanlegu samkomulagi, og
til ársloka minnkaði verðbólguálag ríkisskuldabréfa
með u.þ.b. tveggja ára líftíma úr tæplega 4,0% í 3,2%
og úr 3,4% í 2,7% á bréfum með u.þ.b. fimm ára líf-
tíma, eða um 0,7 prósentustig í hvoru tilviki. Í janúar
jókst svo verðbólguálag ríkisskuldabréfa og náði
hámarki 14. janúar þegar vísitala neysluverðs fyrir
janúar var birt en hækkun hennar milli mánaða var
langt umfram væntingar markaðsaðila. Síðan þá
hefur verðbólguálag lækkað aftur og var 25. janúar
3,2% og 3,0% á bréfum með tveggja og fimm ára
líftíma.
Launahækkanir umfram kjarasamninga stærstu
launþegahópa
Launavísitala Hagstofu Íslands hækkaði um rúmt 1%
milli 3. og 4. fjórðunga ársins 2001. Nær tvo þriðju
hluta þessarar hækkunar má rekja til launahækkana í
opinbera geiranum og hjá bankamönnum og þriðjung
til launahækkana í einkageiranum að bankakerfi
undanskildu. Hækkanir í opinbera geiranum má að
mestu rekja til kjarasamninga við nokkra smærri
launþegahópa hjá hinu opinbera. Í einkageiranum er
að mestu eða öllu leyti um launaskrið að ræða,
þ.e.a.s. hækkanir umfram ákvæði kjarasamninga
stærstu launþegahópa. Milli 4. ársfjórðunga áranna
2000 og 2001 mældist launaskriðið 3,4%.
Kaupmáttur launa á vinnumarkaðnum í heild
jókst um 0,8% á milli 4. ársfjórðunga áranna 2000 og
2001. Þar af jókst kaupmáttur hjá opinberum starfs-
mönnum og bankamönnum um 3,5% en kaupmáttur
á almenna vinnumarkaðnum minnkaði um 1,1%.
Að óbreyttu gengi hafa verðbólguhorfur 2003
versnað
Gengi krónunnar þann 21. janúar var 3,3% hærra en
þegar síðasta verðbólguspá bankans var gerð í
október síðastliðnum. Jafnframt hafa komið fram
sterkari vísbendingar um slökun spennu í þjóðar-
búskapnum. Verðbólga er hins vegar enn mikil og
óvissa ríkir um framhaldið. Í eftirfarandi spá er gert
ráð fyrir að verðbólgan hjaðni hratt á næstu mánuð-
um og verði nokkru minni yfir árið 2002 en áður var
spáð. Spáin felur í sér að í maí gæti vísitala neyslu-
verðs orðið eitthvað fyrir ofan verðlagsmarkmið
samkomulags aðila almenna vinnumarkaðarins þótt
frávikið verði að líkindum lítið. Það þýðir ekki að
útilokað sé að markmiðið náist heldur að eitthvað
þarf að koma til umfram þær forsendur sem spáin
byggist á, t.d. hækkun á gengi krónunnar á næstunni,
sem forsendur virðast til, og/eða marktæk áhrif sér-
tækra aðgerða til að halda niðri verðlagi. Slíkar
aðgerðir geta stuðlað að lægra verðlagi um hríð eða
flýtt áhrifum hærra gengis. Þær hafa hins vegar ekki
umtalsverð áhrif á verðbólgu til lengri tíma nema að
svo miklu leyti sem þær verða til að tryggja að launa-
lið kjarasamninga verði ekki sagt upp.
Spáin bendir til þess að lengri tíma taki að ná
verðbólgumarkmiðinu en hingað til hefur verið gert
ráð fyrir í spám bankans. Markmiðið um 2½% verð-
bólgu fyrir árslok 2003 mun t.d. ekki nást að gefnum
2002
1998 1999 2000 2001 okt. nóv. des. jan.
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
%
Verðbólguvæntingar 1998-2002
Tölur í lok mánaðar janúar 1998 - sept. 2001.
Daglegar tölur 1. okt. 2001 - 25. janúar 2002.
Verðbólguálag
m.v. 2 ár
Verðbólgu-
væntingar
almennings
Verðbólguálag m.v. 5 ár
Heimild: Seðlabanki Íslands. 2001
Mynd 4