Peningamál - 01.02.2002, Qupperneq 37

36 PENINGAMÁL 2002/1
Núverandi fyrirkomulag frumsölu
Ýmsir valkostir eru mögulegir í aðferðum við frum-
sölu.
1. Sala með áskrift eða pöntun með fyrirframgefna
ávöxtun (e. fixed price public subscription tec.)
2. „Kranasala“ þ.e. sala yfir borðið hvenær sem er
(e. tap issue techniques).
3. Uppboð (e. auction techniques).
4. Lánasamningar við stórfjárfesta (e. private place-
ment).
5. Sambland af fyrrnefndum söluaðferðum.
Hornsteinn núverandi fyrirkomulags í sölu ríkis-
verðbréfa hér á landi eru regluleg uppboð sem
einkum eru ætluð bönkum, verðbréfasjóðum og
öðrum stofnanafjárfestum en eru þó opin öðrum
aðilum og einstaklingum. Það er sú söluaðferð sem
hvað mest er notuð meðal þeirra þjóða sem hafa
virkan fjármagnsmarkað. Velja má milli tveggja
meginleiða um aðgang að frumsölu ríkisverðbréfa
með uppboðsfyrirkomulagi; annars vegar þar sem
aðgangur að uppboðum er bundinn tilteknum fjölda
fjármálafyrirtækja, svokallaðir aðalmiðlarar (eins og
það form sem tíðkast nú með ríkisvíxla), og hins
vegar þar sem aðgangur er opinn og takmarkanir
miðast við ákveðnar lágmarksfjárhæðir og öðrum
aðilum en fjármálafyrirtækjum jafnframt heimilað að
leggja fram tilboð með tilvísun í meðalvexti þeirra
samkeppnistilboða sem er tekið. Samhliða reglu-
legum uppboðum er á vissum tímum einnig boðið
upp á skipti- eða endurfjármögnun.
Lántökuform ríkissjóðs eru kynnt einu sinni á ári
með tvennum hætti. Annars vegar gefur Lánasýslan
út dagatal með upplýsingum um fyrirhuguð útboð og
hvaða tegund verðbréfa ríkissjóður hyggst selja á
tilteknum dögum. Hins vegar er gefin út áætlun sem
sýnir væntanlegt umfang lántöku ríkissjóðs á árinu
og hversu mikið er fyrirhugað að taka að láni innan-
lands af heildarlánsfjárhæðinni. Upplýsingar um ein-
stök uppboð, bæði hvað varðar flokka sem í boði
verða og fyrirhugaða lántökufjárhæð, eru gefnar út 3
til 4 dögum fyrir uppboð.
Eftirmarkaður
Eins og áður hefur komið fram þá hefur form eftir-
markaðar breyst verulega. Frá því að skuldabréf
gengu kaupum og sölu fyrir stríð hefur mikið vatn
runnið til sjávar. Fyrstu verðbréfamiðlararnir urðu til
og síðar varð skipulegt viðskiptakerfi til með stofnun
Verðbréfaþings Íslands.
Samkvæmt lögum um verðbréfaviðskipti mega
eingöngu fjármálastofnanir með tilskilið leyfi hafa
milligöngu um verðbréfaviðskipti (miðlun, sölu og
ráðgjöf). Umsjónarmaður verðbréfaviðskipta verður
að hafa staðist próf fyrir verðbréfamiðlara sem haldið
er á vegum prófnefndar sem skipuð er af viðskipta-
ráðuneyti.4 Erlend fyrirtæki verða að vera löggiltir
verðbréfamiðlarar í heimalandinu til að geta fengið
leyfi til viðskipta á Íslandi. Sem stendur má 21 fjár-
málastofnun á Íslandi hafa milligöngu um verðbréfa-
viðskipti. Fjármálaeftirlitið hefur eftirlit með starf-
semi þeirra. Allir bankar á Íslandi (viðskiptabankar,
sparisjóðir og fjárfestingarbankar) hafa heimild til
verðbréfaviðskipta.
Fjárfestir sem hyggst eiga viðskipti með skráð
verðbréf og nota sér í þeim tilgangi viðskiptakerfi
Verðbréfaþings Íslands þarf að snúa sér til þing-
aðila.5 Þingaðili getur fyrir hönd fjárfestis sett inn til-
boð í viðskiptakerfi þingsins. Sett eru fram kaup- eða
sölutilboð á nafnverði6 ásamt upplýsingum um verð
(gengi) bréfa sem ætlunin er að kaupa eða selja. Við-
skipti eru rafræn og geta átt sér stað hvenær sem er
innan viðskiptadagsins. Mikill meirihluti viðskipta á
sér stað „á markaði“, þ.e. gengið er að kaup- eða
sölutilboði sem sett er fram á eftirmarkaði. Verð-
bréfaþing Íslands er opið frá klukkan 10:00 til 16:00
alla virka daga.
Verðbréfaþing Íslands er meðlimur í NOREX-
samstarfi norrænna kauphalla. NOREX-samstarfið er
einstakt að því leyti að það er hið fyrsta til að taka
upp sameiginlegt kauphallarkerfi fyrir hlutabréfavið-
skipti og samræma reglur og kröfur á milli kauphalla
með tilliti til viðskipta og aðildar. Verðbréfaþing tók
upp SAXESS-viðskiptakerfið 30. október 2000.
4. Samkvæmt upplýsingum frá viðskiptaráðuneyti luku um 303 aðilar á
Íslandi prófi í verðbréfaviðskiptum á árunum 1991 til 2001.
5. Skilyrði fyrir aðild að þinginu eru byggð á kröfum í ýmsum tilskipun-
um Evrópusambandsins. Þeim er lýst í reglum um aðild sem Verðbréfa-
þing setur. Aðild er heimil lánastofnunum, verðbréfafyrirtækjum og
verðbréfamiðlunum sem hafa leyfi til verðbréfaviðskipta frá viðskipta-
ráðuneyti að fengnu mati Fjármálaeftirlitsins. Í árslok 2001 voru þing-
aðilar 21.
6. Öll verðbréf sem gefin eru út hljóða upp á ákveðna fjárhæð sem er köll-
uð nafnverð bréfsins. Nafnverð bréfs þarf ekki endilega að segja til um
hvert verðmæti bréfsins er á markaði.