Málfregnir - 01.04.1991, Blaðsíða 4

Gert er ráð fyrir að umtalsverðri upp-
hæð af ráðstöfunarfé sjóðsins megi verja
í viðurkenningar skyni fyrir tvennt:
a) kunnáttu í máli og vandaða meðferð
þess í ræðu og riti og b) störf í þágu
íslenskrar málræktar.
Hver sem er á að geta hlotið viður-
kenningu sjóðsins, ekki aðeins einstak-
lingar, heldur einnig stofnanir, fyrirtæki,
félög, samtök eða hópar. Viðurkenning
getur verið verðlaun fyrir frammistöðu,
þar á meðal í einhvers konar samkeppni,
hvort sem sjóðurinn efnir til hennar eða
ekki. Viðurkenning úr sjóðnum þarf
ekki að vera peningaverðlaun. Til greina
kemur að gefa bækur eða aðra gripi, þar
á meðal muni eða merki sem sjóðurinn
léti gera í því skyni.
Þá kæmi til greina að veita úr sjóðnum
ein há verðlaun, t.d. á þriggja eða fimm
ára fresti.
Annars er gert ráð fyrir að stjórn
sjóðsins hafi frjálsar hendur innan þeirra
marka sem sett eru í skipulagsskrá til
þess að hann geti komið að sem bestum
notum.
Tildrög
Hugmynd um stofnun málræktarsjóðs
var fyrst reifuð á fundum íslenskrar mál-
nefndar í júní 1983, en tillaga þess efnis
vakti hvorki áhuga né umræður í það
sinn. Hugmyndin var fyrst kynnt opin-
berlega í málræktarþætti í útvarpinu í
apríl 1985 og síðan á ráðstefnu um varð-
veislu og eflingu íslenskrar tungu í Pjóð-
leikhúsinu 1. desember sama ár.
Upp úr því fóru stjórnvöld að gefa
hugmyndinni gaum. Vorið 1986 óskaði
þáverandi menntamálaráðherra, Sverrir
Hermannsson, eftir því við formann
málnefndarinnar, sem þá var Baldur
Jónsson, að hann gerði nánari grein fyrir
hugmyndum sínum um sjóðinn. Tók
hann þá saman „Minnisgreinar um mál-
ræktarsjóð“, dags. 19. maí 1986, og voru
þær síðan til umræðu og athugunar á
vegum ráðherra. Samkvæmt þessum
fyrstu hugmyndum átti sjóðurinn aðal-
lega að veita styrki til verkefna, en
einnig viðurkenningu, bæði fyrir með-
ferð máls og málræktarstörf.
Fundur fulltrúa frá u.þ.b. 20 orða-
nefndum og íslenskri málnefnd ályktaði
um málræktarsjóð 29. apríl 1987 og
íslensk málnefnd nokkrum dögum síðar
(11. maí). í þessum ályktunum er lýst
stuðningi við þá hugmynd að stofnaður
verði sérstakur sjóður til styrktar
íslenskri málrækt í víðum skilningi og til-
mælum beint til menntamálaráðherra að
hann beiti sér fyrir stofnun sjóðsins.
Skömmu síðar lét Sverrir Hermannsson
af ráðherrastörfum, og komst ekki frek-
ari hreyfing á málið í ráðherratíð hans.
Fyrrnefndar minnisgreinar voru einnig
kynntar Birgi ísleifi Gunnarssyni þegar
hann var menntamálaráðherra (1987-
88). Hann sýndi málinu einnig áhuga, en
lét af embætti skömmu síðar. Loks var
málið kynnt núverandi menntamálaráð-
herra, Svavari Gestssyni, haustið 1988,
og upp úr því fór að komast skriður á.
Undirbúningur hafinn
Með bréfi til íslenskrar málnefndar,
dags. 11. apríl 1989, fór ráðherrann þess
á leit við nefndina að hún kannaði mögu-
leika á því að stofnaður yrði málræktar-
sjóður með stuðningi Háskóla íslands og
e.t.v. fleiri aðila. Sjóðurinn skyldi vera
framkvæmda- og verðlaunasjóður í vörslu
málnefndarinnar. Æskilegt var talið að
skýrslu um athugun nefndarinnar fylgdu
drög að lagafrumvarpi ásamt greinar-
gerð.
Skömmu eftir að bréfið barst gengu for-
maður og varaformaður nefndarinnar,
Kristján Árnason og Jón Hilmar Jóns-
son, ásamt Baldri Jónssyni, forstöðu-
manni íslenskrar málstöðvar, á fund
háskólarektors, Sigmundar Guðbjarna-
sonar, til að kanna viðhorf hans til
málsins, þar sem vitað var að uppi voru
4