Málfregnir - 01.04.1991, Side 18

hard, fengju íslenska þýðingu sem byrj-
aði á sama forliðnum. Sama ætti að gilda
um íðorð sem hafa soft sem fyrra orð.
En ekki er víst að hugtökin að baki
þeirra íðorða sem byrja á hard, séu mjög
skyld, né hugtökin sem byrja á soft.
Skyldleiki hugtaka sést ekki nema hug-
tökunum sé skipað í eitthvert kerfi.
Stafrófsröð er áreiðanlega versta kerfi
sem unnt er að nota.
I þessu tilviki þótti best fara á því að
hard copy væri kallað fastrit á íslensku
og soft copy sviprit. I annarri útgáfu
Tölvuorðasafns má einnig finna hard
disk sem á íslensku fékk heitið harðdisk-
itr, hard error sem kallast skemmd, hard
hyphen sem kallast tengistrik, hard sect-
oring sem kallast fastgeirun og hard
space sem kallast bundið bil.
Lítum þá einnig á þau íðorð sem í
ensku hafa soft að fyrri lið. Þar finnum
við t.d. soft error sem er einskonar and-
stæða skemmdar og við höfum kosið að
kalla slæðing. Þar er einnig soft hyphen
sem hefur fengið íslenska heitið skipti-
vísir. Skiptivísir þarf alls ekki að vera
strik, og okkur fannst því villandi að
gefa því hugtaki heiti sem hefði strik að
seinni lið þótt hard hyphcn fengi
íslenska heitið tengistrik. Skiptivísir
breytist hins vegar í skiptistrik þegar
orðinu sem það fylgir er skipt milli lína.
Soft sectoring er einskonar andstæða við
hard sectoring, og lögðuin við til að það
héti lausgeirun. Önnur heiti sem byrja á
soft, þ.e. soft key vildarhnappur, soft
keyboard Imappaborðslíki og soft hreak
hverful skil, eiga ekki frændur í fyrri
upptalningunni. Einnig er eftirtektarvert
að ekkert af þeim íðorðum sem byrja á
soft á sér samsvörun í íslensku íðorði
sem byrjar á hug-, og ekkert af þeim
ensku íðorðum sem byrja á hard á sam-
svörun í íslensku íðorði sem byrjar á vél-.
Þetta dæmi sýnir að ekki er alltaf unnt
að beita „orðabókarþýðingum“, heldur
verður að reyna að komast sem næst
merkingu hugtaksins sem á að gefa heiti;
in.ö.o. er verið að reyna aö mynda gegn-
sæ íðorð.
I sumum tilvikum er þó unnt að þýða
sama forliðinn á samræmdan hátt. Sé
t.d. flett upp á öllum heitum, sem byrja
á micro-, kemur í ljós að þau eru öll
þýdd með íslenskum orðum sem byrja á
ör-. Microprocessor vcrður þannig
örgjörvi, þar sem processor heitir gjörvi,
og forliðurinn micro- hefur fengið þýð-
inguna ör-. Það er því að ýmsu að hyggja
þegar íðorð eru mynduð.
Lesandi á e.t.v. erfitt með að átta sig á
hvað íðorðasmiðirnir voru að hugsa
þegar íðorðasöfn eru sett fram í stafrófs-
röð eftir íslenskum eða erlendum heit-
um. Þegar Tölvuorðasafnið var endurút-
gefið 1986 álitum við ekki tímabært að
haga uppsetningu þess í samræmi við
hugtakakerfið sem lá til grundvallar. Ef
til vill voru það mistök af okkar hálfu.
Orðaval og orðmyndun
í fyrrnefndri ritgerð Baldurs Jónssonar
og í ritgerð hans, Islándsk ordbildning
pá inhemsk grund (Sprák i Norden
1985), telur hann upp fjórar aðferðir til
að auka orðaforða málsins:
1. innlend lán
2. nýmyndanir
3. erlend lán með aðlögun
4. erlend lán án aðlögunar
Baldur hefur bent á að þótt hann hafi
brugðið út af venju og notað orðið lán í
þessu sambandi sé sú orðanotkun óheppi-
leg því að hér er ekki verið að tala um
eitthvað, sem er fyrst fengið og síðan
greitt eða afhent veitanda aftur.
Orðanefndin hefur ekki lista yfir
þessar aðferðir hjá sér þegar verið er að
leita að íðorðum. Við reynum einungis
að finna það íðorð sem best hentar
hverju sinni. En að sjálfsögðu má finna
dæmi um notkun þeirra í Tölvuorðasafn-
inu að undanskilinni þeirri síðustu.
18