Málfregnir - 01.04.1991, Qupperneq 26

tvímælis í þessari bók. Auk slíks efnis
má nefna dæmi um ýmis vandbeygð orð,
skrár um forsetningar og notkun þeirra,
heiti á skepnum, kynjunj og afkvæmum,
nöfn á aðallitum húsdýra, orðtök, tals-
háetti, upptalningu nokkurra mállýta
o.fl. — BJ
Stíltækni. Eftir Kristján Eiríksson. Iðn-
skólaútgáfan. Reykjavík 1990. 104 bls.
Þetta rit var tekið saman í framhaldi af
Máltœkni eftir sama höfund (sjá næstu
ritfregn á undan) og tengist henni að
nokkru, en er þó sjálfstætt. I formála
segir höfundur að vonandi geti bókin
nýst nemendum framhaldsskóla og öðr-
um sem áhuga hafa á greininni. Hún er
því öðrum þræði hugsuð sem kennslubók.
Kynnt eru nokkur undirstöðuhugtök mál-
og stílfræði og skýrð með dæmum, frum-
sömdum eða tilvitnuðum. — BJ
Islcnsk málhreinsun. Sögulegt yfirlit.
Eftir Kjartan G. Ottósson. (Rit
íslenskrar málnefndar. 6.) íslensk
málnefnd. Reykjavík 1990. 168 bls.
Haustið 1985 voru flutt í Ríkisútvarpinu
fjögur erindi sem nefndust „Þættir úr
sögu íslenskrar málhreinsunar“ og vöktu
athygli fyrir mikinn fróðleik og skemmti-
legan. Höfundur þessara þátta var ungur
málfræðingur, Kjartan G. Ottósson.
íslensk ntálnefnd falaðist eftir þáttunum
til útgáfu og samdist svo um að höfundur
færði búning þeirra til samræmis við það,
bætti við tilvísunum til heimilda og yki
við efni frá þessari öld.
Árangurinn er þetta yfirlit yfir sögu
íslenskrar málhreinsunar, hið rækileg-
asta sem til er, og er að því mikill fengur.
Sagan er rakin í sjö köflum frá 16. öld
til vorra daga. Fyrsti kaflinn er stuttur
inngangur. Annar kafli nefnist „Af sið-
bótarfrömuðum og fornmenntavinum".
Hann tekur nokkurn veginn yfir tíma-
bilið 1550-1750. Þar er sagt frá mál-
áhuga siðbótarmanna, Arngrími lærða,
Árna Magnússyni o.fl., og rætt er um
embættis-, laga- og verslunarmál. Þriðji
kafli tekur yfir síðari hluta 18. aldar.og
upphaf hinnar 19. Hann heitir „Tímar
Eggerts Ólafssonar og Lærdómslistafé-
lagsins“ og endar á Landsuppfræðingar-
félaginu og Magnúsi Stephensen. í tveim-
ur næstu köflum er rakin barátta mál-
hreinsunarmanna á öidinni sem leið.
Hinn fyrri er að mestu helgaður Bessa-
staðaskóla og Fjölnismönnum, en hinn
síðari, „Tungan í straumi sjálfstæðisbar-
áttunnar", greinir m.a. frá baráttunni
fyrir rétti íslenskunnar gagnvart dönsku.
í öllum þessum bókarköflum hefir
höfundur stuðst mjög við hið fróðlega rit
Halldórs Hermannssonar, Modern lce-
landic, svo langt sem það nær, en það
kom út 1919, árið sem fyrsta orða-
nefndin í landinu tók til starfa.
í tveimur síðustu köflunum varð
höfundur að róa á önnur mið, og þar
hefir hann vikið lengst frá útvarpserind-
unum, raunar samið nýja kafla. Hinn
fyrri þessara tveggja, „Málhreinsun á
tækniöld“, er langlengsti kafli bókarinn-
ar. í upphafi er vikið að almennri skóla-
skyldu og málverndarstarfi ungmennafé-
laganna, síðan er mikið fjallað um ný-
yrði og nýyrðastarfsemi, orðanefndir,
íslenska málnefnd o.fl. Loks er 7.
kaflinn, stuttur kafli, sem nefnist
„Niðurlag: Á nýjum tímamótum“. Þar
er m.a. sagt frá störfum og álitsgerð
stjórnskipaðrar nefndar sem mennta-
málaráðherra skipaði 1984 til að „gera
tillögur um málvöndun og framburðar-
kennslu í grunnskólum". í þessum
tveimur síðustu köflum er að finna eina
samfellda yfirlitið yfir málhreinsun 20.
aldar sem enn er til.
Aftast í bókinni er „Ritaskrá“, rækileg
upptalning ritaðra heimilda, alls 20 blað-
síður.
Enginn sem áhuga hefir á íslensku
26