Málfregnir - 01.05.1992, Side 2

Nýjar stafrófsvísur
Vorið 1986 gekkst Vísindafélag íslend-
inga fyrir ráðstefnu um „vanda íslenskr-
ar tungu á vorum dögum“. Þar flutti ég
erindi um íslenska stafrófið og vakti þá
athygli á því hvernig það hefir verið
vanrækt. Sú vanræksla kemur meðal
annars fram í því að stafrófsröð hefir
verið á reiki, og er enn, þó að nokkuð
hafi þokast í rétta átt síðustu ár, einkum
vegna þess að Hagstofan (þjóðskrá) og
Símaskrá fóru að raða nöfnum samkvæmt
tillögum íslenskrar málnefndar um staf-
rófsröð.
Ekki er við góðu að búast þegar
börnum hefir ýmist verið kennt að byrja
stafrófið á „a, b, c, d, e, f, g“ eins og í
latínu og helstu grannmálum okkar eða
„a, á, b, d, ð, e, é“. Það er býsna mikill
munur á þessu tvennu. Þama hafa alkunn
öfl verið að togast á í okkur íslending-
um, en ef til vill hefir sú togstreita hvergi
fengið á sig jafn-skýra mynd og hér. Það
er eins og íslendingar hafi lengi vel ekki
getað eða viljað trúa því að stafrófið
þeirra væri öðruvísi en stafróf annarra
þjóða. Þó er fágætt í Norður-Evrópu að
stafróf tveggja mála séu nákvæmlega
eins.
Séra Gunnar Pálsson í Hjarðarholti
(1714-1791), bróðir Bjarna landlæknis,
var gáfaður áhugamaður um íslenskt mál
og skáld. Hann orti meðal annars stafrófs-
vísurnar alkunnu, „A, b, c, d, e, f, g /
eftir kemur h, i, k“, sem allir krakkar
hafa verið látnir læra og kirja lag við
undanfarna mannsaldra. Þær voru fyrst
prentaðar í Hrappsey á Breiðafirði fyrir
210 árum. En þó að öllum þyki vænt um
þessar vísur verðum við að horfast í
augu við það að þær fara rangt með
íslenska stafrófið og eru því ótæk barna-
fræðsla. Þetta gerði ég að umtalsefni á
ráðstefnu Vísindafélagsins 1986 og varp-
aði fram þeirri spurningu hvort einhver
hagorður maður gæti ekki komið til hjálp-
ar og gert betri bæn.
Þórarinn Eldjárn skáld var meðal
áheyrenda og einn af frummælendum á
ráðstefnunni. Ég tel mér trú um að hann
hafi tekið þessi eggjunarorð til sín, því
að nú hefir hann gert nýjar vísur og birtir
þær í bók sinni, Óðflugu (sem ég beygi
svo mér til þæginda), skemmtilegri barna-
bók sem kom út skömmu fyrir jól. Fyrir
það skal hann hafa lof mitt og þökk. Vís-
ur Þórarins eru þannig:
A Á B D, Ð E É
F G H I, í J K.
L M N O, Ó og P
eiga þar að standa hjá.
R S T U, Ú V næst
X Y Ý, svo Þ Æ Ö.
íslenskt stafróf er hér læst
í erindi þessi skrítin tvö.
Þetta er ágæt endurnýjun á vísum séra
Gunnars í Hjarðarholti, hæfilega líkt
þeim, en leiðrétting samt, og lagið góða
er í fullu gildi. Vonandi verður nú þess-
um vísum haldið að íslenskum börnum
framvegis. - BJ
2