Málfregnir - 01.05.1992, Qupperneq 6

ormar, heldur ber okkur að matreiða
þær fyrir umheiminn með vönduðum
útgáfum og skýringum. Okkur ber að
stuðla að því að sem flestir læri að lesa
þær á frummálinu, að þær fari sem víðast
í þýðingum og að um þær sé fjallað bæði
fræðilega og alþýðlega á erlendum
málum.
í þessu efni gjalda bókmenntir okkar
þess að þær eru eign fámennrar og
fátækrar þjóðar. Tunga okkar er enginn
„fjölmiðill“ í skiptum manna úti á
heimsbyggðinni. Hún er fámennismál og
þar á ofan margbrotin og torlærð eins og
öll fornleg tungumál. Petta veldur því að
okkar merkilegu bókmenntir eru
fáþekktar hornrekur á bókaþingi verald-
ar.
Ég skal aðeins draga fram eitt dæmi
orðum mínum til styrkingar. Á 750 ára
ártíð Snorra Sturlusonar á liðnu hausti
hélt Gunnar Karlsson prófessor erindi
um Snorra sem sagnaritara. Margt dró
hann fram réttilega og maklega honum
til lofs, og sýndi fram á það að hann
hefði á ýmsan hátt verið sérstæður og
frumlegur og á undan sínum tíma í
sagnaritun sinni. Síðan skýrði hann frá
því að í nýlegu ensku sagnfræðiriti væri
kafli um helstu evrópska sagnaritara
miðalda, en svo undarlega bæri við að
þar væri Snorri Sturluson alls ekki
nefndur á nafn. Ekki er þessi vanvirðing
þó sprottin af því að Snorri hafi verið
útkjálkamaður sem aðeins varðaði sína
litlu þjóð, því að höfuðrit hans, Heims-
kringla, fjallar einmitt um sögu annarra
og stærri landa, meira að segja nokkuð
um sögu Bretlandseyja.
Þetta er hlutskipti smáþjóðarinnar.
Hennar verk eru sjaldnast þekkt og mikils
metin úti í hinum stóra heimi. Ef við
viljum njóta sannmælis og jafnvægis við
aðra þá þurfum við sjálf að leggja
nokkuð af mörkum til að jafna hallann.
Við þurfum að hefja arfleifð okkar upp
og bera hana á borð fyrir þjóðir heims-
ins. Og við þurfum að hafa til þess
styrk vinveittra manna erlendra, úr
flokki þeirra fáu réttlátu sem kunna
að meta bókmenntir okkar svo sem vert
er.
Þetta er okkur engin skömm. Við
erum ekki að troðast, heldur að leita úr
þrengslum. Við erum ekki að betla,
heldur að gefa gjafir. Með sameiginlegu
átaki heima og erlendis skulum við
kenna þjóðunum að taka við þessum
gjöfum og njóta þeirra að verðleik-
um.
Dæmi annarra þjóða
En hvernig eigum við að standa að fram-
kvæmdum? Hvað getum við sjálfir gert
íslendingar, og hvernig fáum við örvað
aðra til að leggja hönd á plóginn með
okkur? Þar kemur margt til greina, en ég
vil leyfa mér að draga fram nokkur at-
riði.
Hér sem oftar eru peningarnir „afl
þeirra hluta sem gera skal“. Stærri þjóðir
eyða drjúgum fjármunum í það sem
kallað er landkynning. Þessi viðleitni er
af pólitískum og efnahagslegum rótum
runnin, ætluð til að glæða sölu á útflutt-
um vörum eða laða inn ferðamenn og
styrkja stöðu landsins á alþjóða vett-
vangi. Efnt er til kennslu í þjóðtungunni
úti um heim. Stuðlað að kynningu bók-
mennta og þjóðarsögu með þýðingum,
rannsóknum og útgáfustarfsemi. Haldn-
ar sýningar listaverka og framleiddar
iðnvörur sem jarteina ímynd þjóðarinn-
ar. Styrkir eru veittir til margvíslegrar
menningariðju. Settar eru á fót sérstakar
stofnanir með drjúgum fjárráðum sem
hafa það hlutverk að dreifa menningu
heimalandsins. Af þeim toga eru til að
mynda British Council í Bretlandi, Alli-
ance Frangaise í Frakklandi og Goethe
Institut í Þýskalandi, en allar þessar nú
nefndu stofnanir teygja sig meira að
segja hingað út til íslands til verulegra
áhrifa.
6