Málfregnir - 01.12.2002, Blaðsíða 34

„En á líkan hátt og höfundi Flóru heppnaðist
að smíða fræðiorðakerfi, tókst honum einnig
svo vel með nafngiftir plantnanna, að nú,
nokkrum áratugum eftir að Flóra kom fyrst á
prent, eru nöfnin orðin jafn munntöm og föst
við tegundirnar eins og þær hefðu borið þau
frá fyrstu tímum.“
(Steindór Steindórsson 1939:84)
Það væri þó oflof að segja að Stefáni
hefði ekki einstaka sinnum brugðist
bogalistin eins og nokkur dæmi hafa þegar
verið nefnd um hér.
Aðrar flórubækur
Aðrar bækur um íslensku flóruna hafa að
langmestu leyti haldið þeim nafngiftum
sem Stefán mótaði í Flóru Islands. I
bókinni Islenzkar jurtir eftir Askel Löve,
sem út kom í Kaupmannahöfn 1945, verður
sáralítilla breytinga vart nema stundum er
fækkað alþýðunöfnum. Arið 1970 var þessi
flóra Askels gefin út nokkuð breytt undir
nafninu Islenzk feröaflóra, 2. útgáfa 1977
og ensk útgáfa 1983.
I Ferðaflórunni vottar fyrst fyrir ein-
hverjum breytingum frá nafngiftum
Stefáns, t.d. kallast gullbráin nú gullstein-
brjótur og gullsteinbrjóturinn urðastein-
brjótur en nafni klettafrúar vogar höfundur
ekki að breyta. Tegundir af kvíslinni Skúf-
gras (Eleocharis, áður Scirpus) kallast nú
fitjaskúfur, tjarnaskúfur, mýraskúfur o.s.
frv.
I flestum tilvikum er Askell að samræma
nöfnin betur þeim reglum sem Stefán
mótaði en allmargar breytingar stafa þó af
nýrri kvíslaskiptingu sem Askell innleiddi
í Ferðaflórunni, sérstaklega í seinni
útgáfum hennar. I ensku útgáfunni er
kvíslinni Saxifraga (Steinbrjót) t.d. skipt í
8 kvíslir sem allar fá ný íslensk nöfn
(Aurablóm, Snæblóm, Gullbrá, Steinbrjót-
ur, Steinbrytill, Gullbrytill, Lambarjómi,
Þúsunddygðajurt) og breytast tegunda-
nöfnin í samræmi við það. Ekki heldur
Askell þó fast við þá reglu að íslensk
tegundanöfn skuli leiða af kvíslanöfnum
og sumar breytingar hans á kvíslanöfnum
eru næsta furðulegar. Til dæmis breytir
hann nafni Draba úr Vorblóm í Vorsveigur
(sbr. Lesb. Mbl. 19.6.1960) og hinum ágætu
Krækilsnöfnum (Sagina) breytir hann í
-arfl í ensku útgáfunni.
Nafnabreytingar Askels mæltust ekki vel
fyrir og aðeins örfáar þeirra hafa verið
teknar upp í aðrar flórubækur eða önnur
grasafræðirit.
Islensk flóra með litmyndum eftir Agúst
H. Bjarnason og Eggert Pétursson kom út
1983. Þar eru að vísu ekki tilgreind
kvíslanöfn en hvað varðar nöfn á tegundum
eru þau langflest í hefðbundnu formi.
Agúst tekur þó upp nafnið Hlaðkolla fyrir
Chamomilla og Melablóm fyrir Carda-
minopsis. Auk þess leggur hann til að taka
upp nafnið Nál fyrir kvíslina Juncus sem
nefnd hefur verið Sef, sbr. nafnið
hrossanál. Hann tilfærir mörg alþýðunöfn
á sumum tegundum og skýrir þau.
Sú flórubók, sem nú er mest notuð, er
Plöntuhandbókin eftir Hörð Kristinsson
sem kom fyrst út 1986. Þar eru hefðbundin
plöntunöfn úr Flóru Islands en nýnefni
Agústs eru þó tekin upp og fáein nöfn úr
Ferðaflóru Askels Löve.
Lágplöntur (gróplöntur)
Fyrstu tilraunir í þá átt að nefna íslenskar
„lágplöntur“ á íslensku er að finna í
Isenzkri grasafrœði Odds Hjaltalín (1830)
sem fyrr var getið og er þar yfirleitt um
tvínefni að ræða. Tegundin Cetraria
islandica er þar nefnd „Islands-Mosi“ en
getið um nafnið fjallagrös. Síðan líður
meira en öld þar til þessi þráður er tekinn
upp að nýju. Þær tilraunir voru næsta
fálmkenndar og óskipulegar. Menn létu sér
nægja að nefna alla mosa með endingunni
-mosi, fléttur með endingunni -skóf eða
-flétta, sveppi með endingunni -sveppur
o.s.frv.
Ljóst er að þetta stefndi í óefni ef nefna
ætti mikinn fjölda tegunda og var því ekki
34