Málfregnir - 01.12.2002, Blaðsíða 20

Ýmislegt varðandi ramma verkefnisins
var endurskoðað og metið á meðan á
vinnunni stóð og útkoman er með örlítið
öðrum áherslum en lagt var upp með. Þar á
meðal er það að nota orðalista frekar en
nöfnin. Loks er Andrea að vinna með
hugmyndir að kennsluefni til að setja á
Netið og líklega nýtist þessi vinna þar ef af
verður, bæði orðalistinn og umritunar-
reglurnar. En vonandi hefur tekist að þjóna
tilganginum og þeirri þörf sem var
kveikjan í upphaíi.
Umritun
Orð tungumáls, sem eru skifuð skv.
ákveðnu kerfi, verða stundum að komast
til skila með túlkun miðað við annað kerfi,
umritunarkerfið, yfirleitt fyrir annað
tungumál. Þetta ferli er oft notað í
sögulegum eða landfræðilegum textum,
kortagerð og bókfræðitextum þar sem
verður að umrita stafi úr ólíkum ritmálum.
Til eru tvær meginleiðir til að útbúa
reglur af þessu tagi, umstöfun og umritun.
Umstöfun felur í sér að tákn kemur í stað
tákns, hvert og eitt tákn er túlkað, hvort
sem það táknar fónem, atkvæði, orð eða
annað. Með þessu móti er hægt að tryggja
tvístefnu í kerfinu. Þar sem íjöldi tákna í
táknkerfum ritmálanna er ekki hinn sami
(eins og í þessu tilfelli) verður að nota
samstöfur eða sérmerkingar. Best er að
hafa slíkar merkingar eins kerfisbundnar
og hægt er og jafnframt rökréttar. Hins
vegar er ekki tryggt að svona kerfi komi
réttum framburði umbreytta ritmálsins til
skila, til dæmis er erfitt að gera grein fyrir
notkun tóna í taílensku. Markmiðið er að
hægt sé að sjá hvernig orð eru rituð í
upphafsmálinu og stundum er stefnt að
sjálfvirku eða tölvustýrðu ferli. Umstöfun
er einnig kölluð vísindaleg umritun.
Við umritun eru hljóð tungumálsins
notuð til grundvallar umritunarkerfinu.
Hér er tvístefna ekki tryggð eins og við
umstöfun (hér hefur þó verið reynt að
komast sem næst því). Þetta er eina ferlið
sem getur nýst milli mála sem ekki eru
algerlega atkvæðabundin eða stafrófs-
bundin. Meginmarkmiðið er að gera orð
læsileg á viðtökumálinu. Til að umrita
táknkerfi á rómverskt letur má nota ýmist
umstöfun eða umritun eða blöndu beggja
eftir því hvað hentar viðkomandi kerfum.
Umritun hlýtur að vera ólík eftir því hvert
viðtökumálið er. Til dæmis eru þrjár gerðir
■s-hljóða í taílensku sem erfitt er að koma
til skila í íslensku. En umbreytingar af
þessu tagi geta kallað á málamiðlanir og
jafnvel að litið sé fram hjá þjóðlegum
venjum og slíku. Þegar ekki er látið nægja
að koma hljóðunum til skila heldur reynt
að sveigja orð enn frekar að mál-
fræðireglum og hefðum viðtökumálsins
mætti fremur tala um aðlögun en umritun.
Það er til dæmis vel þekkt þegar eiginnöfn
eru aðlöguð íslensku.
Þótt umstöfun sé gjarnan notuð, t.d. á
bókasöfnum, er þessum umritunarreglum
fyrst og fremst ætlað að koma rithætti
nafna (t.d. bóka og eiginnafna) í skrá og
því eðlilegra að nota umritun. Hvað
tailensku varðar gæti sú aðferð verið
hentugri því að þar með er hægt að komast
nær framburði nafnanna og koma í veg
fyrir misskilning. Umstöfun gerir til
dæmis ekki ráð fyrir innbyggðum
sérhljóðum og slíku. Umstöfun er helst
notuð í sérhæfðri vinnu og er líklega
óþarflega flókin til notkunar á almennu
sviði.
Til að útbúa umritunartöflur var stuðst
við ISO 11940 staðalinn, Transliteration of
Thai, auk þess sem gögn frá Robert
Eddison voru notuð. Loks má nefna
bækurnar The Fundamentals of the Thai
Language og Thai-English Dictionary.
Andrea las þetta yfir og gerði athuga-
semdir.
Umritunartöflur
Töflurnar leiðbeina um samsvörun
taílenskra rittákna og íslenskra.
20