Málfregnir - 01.12.2002, Blaðsíða 48

menningi að skilja rétt sinn og sækja hann.
En þurfa aðrir en lögfrœðingar að skilja
slíkar deilur og niðurstöður þeirra sem
birtast í dómum? Geta þeir ekki bara skýrt
málið fyrir skjólstæðingum sínum? Um
þetta er líka deilt. Það hefur verið mitt
sjónarmið að réttlæti sé ekki fullnægt
nema Bjartur og Björt, hinn sæmilega
upplýsti leikmaður, geti skilið bæði lögin
sem honum og henni er gert að fylgja og
niðurstöður dóma. En það getur verið
hægara sagt en gert að skipa orðum sínum
með þeim hætti að inntakið skiljist fljótt og
vel. Það eru því ekki síður aðrir en
lögfræðingar sem þurfa að skipa sveit
útvarða hins tæra lagamáls svo okkur
lögfræðingunum megi takast með hjálp
þeirra og ábendingum að gera réttlætið
sýnilegt og forðast viðjar vanans ef þær
leiða til óskýrleika.
Það er grundvallarregla að birta eigi lög
fyrir almenningi og dóma fyrir aðilum
máls. Og þá er rétt að spyrja hvað sé full-
nægjandi birting. Samkvæmt lögum er
svarið skýrt. Lög eru birt þegar þau hafa
verið gefin út i Stjórnartíðindum og dómar
eru birtir þegar dómsorð hefur verið lesið í
dómi og endurrit afhent dómþola. Hugsun-
in að baki þessara fyrirmæla er sú að rétt-
lætis sé gætt með því að koma þessum
upplýsingum til vitundar fólks. Með til-
komu veraldarvefsins hefur orðið breyting
til batnaðar hvað varðar aðgengi almenn-
ings að lögum og dómum. En er birtingin í
raun fullnægjandi ef innihaldið er lítt skilj-
anlegt, hefur þá réttlætinu verið fullnægt í
raun? Er það nægilegt að hægt sé að finna
torskilda lagatexta í Stjórnartíðindum og á
Netinu eða hafa í höndunum dóm sem er
lögfræðilega réttur og samviskusamlega
unninn ef menn skilja það ekki hvernig
niðurstaðan er fengin? Víst er að slíkt er
ekki til þess fallið að treysta réttarvitund-
ina í samfélaginu. Þar eiga við orð Jónasar
frá Hrafnagili (1961:378) í öðru samhengi,
að það „kæfir oft áhrifin af því, sem á að
segja“ (tilvitnun frá Þorsteini Gylfasyni
1973:138).
Heimildir
Austin, John. 1873. Lectures on
Jurisprudence or The Phílosophy of
Positive Law. London. (4. útg. endur-
skoðuð af Robert Campbell.)
Eggert Olafsson. 1772. Vice-Lavmand
Eggert Olafsens og Land-Physici Biarne
Povelsens Reise igiennem lsland 1-2.
Sórey.
Jefferson, Thomas. 1905. The Writings of
Thomas Jefferson. Ritstj. Lipscomb.
Johannesson, Kurt. 1985. Bildens Makt
och Röstens. Tvarsnitt 2:14-22.
Jónas Jónasson frá Hrafnagili. 1961.
Islenskir þjóðhœttir. Reykjavík.
Kjartan G. Ottósson. 1990. lslensk mál-
hreinsun. Sögulegt yfirlit. Rit Islenskrar
málnefndar 6. Reykjavík.
Mellinkoff, David. 1978. The Language of
the Law. 2. útg. Boston.
Páll E. Ólason. 1930. Jón Sigurðsson II.
Reykjavík.
Skautrup, Peter. 1944. Det danske sprogs
historie I. Kaupmannahöfn.
Skautrup, Peter. 1947. Det danske sprogs
historie II. Kaupmannahöfn.
Skautrup, Peter. 1953. Det danske sprogs
historie III. Kaupmannahöfn.
Sveinn Sölvason. 1754. Tyro Juris edur
Barn í Logum... Kaupmannahöfn.
Þorleifur Hauksson og Þórir Óskarsson.
1994. Islensk stílfrœði. Reykjavík.
Þorsteinn Gylfason. 1973. Að hugsa á
islenzku. Skírnir 147:129-158.
48