Málfregnir - 01.12.2002, Blaðsíða 50

endann á þeirri þróun svo sem ég mun
koma að aftur á eftir.
Það er að sönnu ekki algild regla að stór
lönd byggi sundurleitt fólk: Japanar eru
nærri 130 milljónir og þeir eru svo að segja
allir eins. Það er ekki heldur einhlítt að
sundurleit stórríki hljóti að klofna fyrr eða
síðar vegna sundurþykkju: Bandaríkin eru
órækur vottur þess. Og það er ekki heldur
algild regla að smáþjóðir séu einsleitar eins
og við Islendingar: ég nefni Kýpur og
Máritíus til dæmis um fámennar eyþjóðir
þar sem ólíkir kynþættir búa saman og
efnahagurinn hefur blómstrað enda þótt á
ýmsu hafi gengið þar um samkomulag
meðal ólíkra þjóðfélagshópa. Hitt er þó
algengast um heiminn að sundurleitni
landsfólksins - og þá einnig fjöldi
tungumála - fari eftir mannfjölda.
Smáþjóðum heimsins hefur vaxið fiskur
um hrygg undangengin ár í skjóli síaukinna
milliríkjaviðskipta. Ef erlendum viðskipt-
um væri ekki til að dreifa þá væru smáríki
að ýmsu leyti óhagkvæm smæðarinnar
vegna. Þá þætti mörgum þeirra trúlega
nauðsyn bera til að sameinast stærri ríkjum
af efnahagsástæðum. Mikil og vaxandi
millilandaviðskipti leysa smáþjóðirnar af
þessum klafa: þau gera fámennum þjóðum
kleift að færa sér hagkvæmni stærðarinnar
í nyt með viðskiptum við önnur lönd.
Þannig kaupum við Islendingar utan úr
heimi margt af því sem við þurfum mest á
að halda og við gætum ekki séð okkur
fyrir sjálfir nema með ærnum tilkostnaði,
við sækjum okkur menntun til útlanda í
stórum stíl og þannig áfram. Sjálfs-
þurftarbúskapur er ávísun á ófremd og
fátækt.
Millilandaviðskipti eiga mikinn þátt í
því hversu sjálfstæðum smáríkjum hefur
fjölgað með tímanum. Þegar fyrri
heimsstyrjöldin braust út árið 1914 voru
sjálfstæð ríki 62 að tölu í heiminum öllum.
Eftir lok heimsstyrjaldarinnar síðari 1946
voru þjóðríkin orðin 74. Síðan hefur fjöldi
þeirra þrefaldast: nú eru sjálfstæð ríki
rösklega 200 um heiminn. Endalok
nýlendustefnunnar ýttu undir þessa þróun:
í Afríku einni fjölgaði sjálfstæðum ríkjum
um 25 árin 1960 til 1964. Skipbrot
kommúnismans um og eftir 1990 fjölgaði
Evrópuríkjum með líku lagi um helming,
úr 32 í 48. Meðalstærð ríkja mæld í
fólksfjölda, sem er algengasti mælikvarðinn
á stærð ríkja, hefur einnig minnkað, úr 32
milljónum árið 1946 í 29 milljónir nú (19
milljónir ef Indland og Kína eru ekki talin
með). Þessi tala er fundin með því að deila
með fjölda landa í fólksfjölda heimsins
alls. Það er einnig hægt að mæla
meðalstærð ríkja með annarri aðferð sem
bregður ef til vill skýrari birtu á
viðfangsefnið. Smáríkjum hefur fjölgað
svo mjög að helmingur ríkja heimsins
hefur nú langt innan við sex milljónir íbúa.
Danmörk með rösklega fimm milljónir
manns er á þennan mælikvarða nálægt
meðalstærð á heimsvísu.
Frívæðing efnahagslífsins urn heimsins
breiðu byggð undangengna áratugi hefur
styrkt smáþjóðir í sessi - fjölgað þeim og
ýtt undir þær á ýmsa lund. Heimurinn er
nú fjölskrúðugri en nokkru sinni fyrr. Mér
virðist það liggja í hlutarins eðli að
smáþjóðir ættu þá að réttu lagi að nota
aukinn styrk sinn inn á við og einnig á
alþjóðavettvangi til að rækta sögu sína,
menningu og tungu. Eg er ekki að lýsa
eftir þjóðrembu af neinu tagi, alls ekki,
hennar tími er liðinn, heldur aðeins eftir
heilbrigðri og hógværri rækt við sérkenni
smáþjóða og samkenni.
Það er að vísu rétt að fyrrverandi
nýlenduþjóðir hafa margar kosið að gera
tungu nýlenduherranna að ríkismáli. Eg
hef safnað upplýsingum um 60 fámennustu
ríki heims og einu betur, öll lönd með 1,3
milljónir íbúa eða færri, til að kanna
hvernig þjóðtungunum hefur reitt af.
Athugum fyrst þau eyríki þar sem
íbúafjöldinn er á bilinu 100.000 til 1,3
milljónir manns. Þessi eylönd er 26 að tölu.
Fimmtán þessara ríkja eru mannfærri en
50