Málfregnir - 01.12.2002, Blaðsíða 51

Málfregnir - 01.12.2002, Blaðsíða 51
ísland, tíu eru mannfleiri. í þessum 26 landa hópi er enska ríkismálið í 14 löndum og mál annarra fyrrum nýlenduherra - Frakka, Hollendinga og Portúgala — í öðrum sjö svo að einungis fimm þessara þjóða hafa kosið að nota eigin þjóðtungu sem ríkismál. Þessi fimm lönd eru, auk Islands, Barein í Persaflóa, þar er töluð arabíska þótt enska sé einnig gjaldgeng; Kýpur þar sem menn tala ýmist grísku eða tyrknesku; Maldíveyjar í Indlandshafi þar sem menn tala eigin tungu þótt eyjarnar hafi áður lotið breskum yfirráðum um Iangt skeið; og loks Míkrónesía í Suður- Kyrrahafi þar sem menn tala ýmis eymál. Athugum nú önnur ríki svipaðrar stærðar - lönd sem eru ekki eylönd heldur áföst við grannríki eða landlukt. Þessi lönd eru 17 talsins og dreifð um allar álfur. Þrettán þessara ríkja nota tungu gömlu nýlendu- herranna sem ríkismál, sum ásamt eigin tungu, en fjögur nota eigin þjóðtungur nær eingöngu: Lúxemborg þar sem franska, þýska og ríkismálið, sem er þýsk mállýska, standa hlið við hlið; Katar við Persaflóa þar sem töluð er arabíska; Djíbútí við Rauðahaf nálægt norðausturhorni Afríku, þar tala menn eigið mál; og það gera menn einnig í Bútan í Himalæjafjöllum. Svipað kemur í ljós þegar við skoðum loks 18 örríki, eylönd eða áföst, þar sem fólksfjöldinn er innan við 100.000. Ellefu þessara landa hafa tekið upp nýlendumál en sjö þeirra notast við þjóðtunguna sem í fimm þessara sjö landa er að vísu einnig tunga stórþjóða á næstu grösum. Þessi sjö lönd eru öll í Evrópu: Andorra, Færeyjar, Grænland, Liechtenstein, Mónakó, Mön og San Marínó. Það er álitamál hversu fara skal með Færeyjar og einkum Grænland því að þar er danska notuð sem ríkismál við hlið færeysku og grænlensku. A því leikur hins vegar lítill vafi að Færeyingar myndu ýta dönskunni til hliðar ef þeir afréðu að rifta sambandinu við Dani og stofnuðu sjálfstætt ríki. Þetta örstutta yfirlit um rösklega 60 fámennustu ríki veraldar kann að kveikja hugboð um það að þjóðtungur heimsins séu á undanhaldi líkt og þjóðmyntirnar og einnig ýmsar dýrategundir og jurta í ríki náttúrunnar: að smáþjóðir freistist af fjárhagsástæðum meðal annars til að taka upp tungur stærri þjóða til að greiða með því móti fyrir viðskiptum - og kasta þá móðurmálinu fyrir róða. Svo kann að vera. Við skulum samt ekki hrapa umhugs- unarlaust að þeirri ályktun að meiri hluti þessara rösklega 60 ríkja - 45 ríki af 61 - hafi týnt tungu sinni því að móðurmálið lifir eftir sem áður á vörum fólksins í mörgum þessara landa enda þótt ríkismálið sé aðfengið. Auk þess getur aðflutt ríkismál reynst vera lyftistöng undir bókmenntir, menningu og listir. Miklar bókmenntir á enska tungu hafa sprottið upp undangengin ár í gömlum nýlendum Breta, til dæmis á Indlandi og Karíbahafseyjum. Enskan, sem ýmsir Indverjar læra af bókum, þykir mér iðulega betri en sú enska sem margir Bretar nema af munni mæðra sinna. Því hefur stundum verið haldið fram í ræðu og riti að íslenskan sé okkur dýr, íslendingum, þar eð hún standi í vegi fyrir viðskiptum okkar við umheiminn. Kostnaðartölurnar, sem nefndar hafa verið til sögunnar í þessu viðfangi, mætti skilja sem svo að íslensk tunga sé í krónum talið nokkurn veginn jafnþung á fóðrum og landbúnaðurinn (Benedikt Jóhannesson 1998'). Ég lít málið öðrum augum. Tökum þjóðmyntirnar fyrst svo að ekkert fari á milli mála. Gjaldmiðill skipar yfirleitt ekki verðmætan sess í minningu ' Benedikt Jóhannesson (1998) kemst að þeirri niðurstöðu að kostnaðurinn, sem fylgir því að tala íslensku á íslandi frekar en ensku, nemi á hverju ári um 4% af landsframleiðslu. Benedikt tekur fram að kostnaðarmatið sé háð ýmislegri óvissu og móðurmálið og menning yfirleitt skili vitaskuld á móti margvíslegum afrakstri sem erfitt sé að meta til fjár. 51
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Málfregnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Málfregnir
https://timarit.is/publication/1146

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.