Bændablaðið - 17.07.2014, Blaðsíða 2

2 Bændablaðið | Fimmtudagur 17. júlí 2014
Tíðni mæðiveiki í sauðfé hefur verið
að aukast í Bretlandi. Mæðiveiki
og visna er sjúkdómurinn sem
fyrst var skilgreindur hérlendis
í kjölfar rannsókna dr. Níelsar
Dungal. Ber sjúkdómurinn þess
vegna íslenskt nafn og er á ensku
nefndur „maedi visna“. Er nafnið
lýsandi fyrir sjúkdóminn, sem
leiðir til þess að sauðféð visnar
upp og drepst. Mæðiveikivírusinn
barst hingað til lands á fjórða
áratugnum ásamt garnaveiki
og kýlapest með karakúlfé sem
kom hingað frá Þýskalandi en á
uppruna að rekja til Úsbekistan.
Var mæðiveikinni útrýmt hér
með gríðarlega kostnaðarsömum
niðurskurði um og upp úr 1950.
Sjúkdómurinn barst einnig til
Bretlands með innfluttu fé.
Tíðin hefur tvöfaldast á 18 árum
Í nóvember á síðasta ári var greint frá
því að mæðiveikitilfelli í Bretlandi
hafi tvöfaldast á 18 árum eða úr 13%
í 24%. Þá var talið að um 109.000
fjár í Bretlandi væri sýkt í stofni sem
telur í heild rúmlega 14,7 milljónir
dýra. Greinilegt er af nýjustu fréttum
að sýkingum fer ört fjölgandi.
Sjúkdómurinn er útbreiddur um allt
meginland Evrópu enda nær óheftur
tilflutningur á fé milli landa. Þar hafa
menn skýlt sér að bak við það að fénu
fylgi vottorð frá viðkomandi löndum
en sagan sýnir að slík vottorð hafa
reynst afar haldlítil.
Tölur frá Skotlandi, Englandi og
Wales sýna mikla fjölgun smittilfella
í sauðfé. Hefur sjúkdómurinn
þegar valdið umtalsverðu tjóni og
í einni hjörðinni var dauðatíðnin
komin í 8%. Í annarri hjörð hefur
sjúkdómurinn leitt til 20-40% minni
frjósemi, sem hefur valdið tjóni
sem talið er nema um 30-50 þúsund
pundum.
Vítin til að varast
Eins og fyrr segir var þessum
sjúkdómi útrýmt á Íslandi með
miklum niðurskurði á fé, einkum
á árunum frá 1950 til 1955. Var þá
meðal annars öllu fé á Suðurlandi
fargað og gengið kyrfilega úr skugga
um að engin kind slyppi og var mikið
haft fyrir að elta uppi hverja einustu
kind af Suðurlandi á afréttum.
Sauðfjárrækt var síðan aftur tekin
upp á svæðinu með flutningi á líffé
af öðrum ósýktum landssvæðum.
Þessi staðreynd er m.a. einn af þeim
þáttum sem hefur knúið menn til að
fara mjög varlega í innflutningi á
hráu kjöti og lifandi dýrum.
Vottanir hafa reynst haldlitlar
Athygli vekur að í umræðu um
óheftan innflutning á hráu kjöti hafa
menn einmitt beitt röksemdum um
að allt sé það vottað með opinberum
pappírum sem mörg dæmi eru um
að sé lítils virði. Kom það berlega
í ljós í hneykslinu sem upp kom
varðandi sölu á nautakjötsafurðum
í Evrópu á árunum 2012 og
2013, þar sem lítið reyndist vera
að marka stimpla og pappíra um
innihalds- og upprunamerkingar.
Þar reyndist stórfyrirtækið Findus
ekki barnanna best þrátt fyrir að
það væri margvottað af opinberum
aðilum. Í frétt BBC frá 7. febrúar
2013, kom m.a. fram að nautakjöts-
lasagna frá Findus innihélt ekkert
nautakjöt, aðeins 100% hrossakjöt.
Dýralæknar skora á bændur
að vera á varðbergi
Í breska bændablaðinu Farmers
Weekly var birt frétt um málið 25.
júní síðastliðinn undir fyrirsögninni
„Aukning á mæði/visnu sýkingum
í sauðfé“. Þar segir að dýralæknar
reyni nú að höfða til bænda um að
vera á varðbergi vegna vaxandi
ógnar sem stafar af hinum banvæna
sjúkdómi, mæðiveiki.
Sérfræðingar frá Skoska
dreifbýlisháskólanum (Scotland
Rural College – SRUC) segja að
hátt hlutfall sýkinga af þessum
ólæknandi sjúkdómi hafi fundist
í nokkrum sauðfjárhjörðum.
Þá sé staðfest að aukin fjöldi
sýkingartilfella sé í öllum
sauðfjárstofninum, líka í Wales og
í Suðvestur-Englandi.
Í sýnum sem dýralæknaþjónustu
SRUC barst úr 12 kindum úr einni
hjörðinni reyndust 11 ær vera
sýktar. Í 48 sýnum úr annarri hjörð
reyndust 41 kind vera sýkt.
Má ekki vanmeta sjúkdóminn
„Framleiðendur hafa ekki efni
á að vera andvaralausir og
van meta þennan sjúkdóm,“
segir Ian Pritchard, stjórnandi
heilsufarsáætlunar SRUC. Hann
segir að sjúkdómurinn sé illskeyttur
og erfitt að greina hann. Nokkur
einkenni eru þó þekkt sem fylgifiskur
sjúkdómsins eins og þyngdartap,
lungnabólga, slæmt skrokkástand,
léleg frjósemi, júgurbólga, liðabólga
og útlimalömun.
Dýralæknar segja að allt líffé
sem bændur kaupi ætti að setja
í sóttkví og taka úr því sýni til
rannsókna áður en slíku fé er hleypt
inn í hjörð viðkomandi bónda. Yfir
2.600 þátttakendur eru í sérstöku
mæðuveikiverkefni og taka þeir
reglulega sýni úr fé og fylgja
ströngum reglum sem settar hafa
verið. Hvetur Ian Pritchard alla þá
sem selja líffé að taka þátt í þessu
verkefni. /HKr.
Fréttir
Sýklalyfjaónæmi
er stórvandamál
Aðalfundur Æðarræktarfélags
Íslands verður haldinn 23. ágúst
næstkomandi í félagsheimilinu
Árnesi, Trékyllisvík á Ströndum.
Boðið verður upp á léttan
hádegisverð. Í eftirmiðdaginn
verður skoðunarferð undir leiðsögn
heimamanna. Sameiginlegur
kvöldverður hefst kl. 19.30.
Auk hefðbundinna aðalfundar-
starfa verða haldin erindi bæði til
gagns og gamans fyrir félagsmenn.
Fundurinn hefst klukkan 11.00 og
ráðgert er að hann standi til kl. 15.00.
Ráðstefna á Blönduósi:
Um sauðfé, ull
og ullarvinnslu
Dagana 4.-8. september
næstkomandi verður haldin á
Blönduósi 4. ráðstefnan um norður-
evrópskt sauðfé, ull og ullarvinnslu.
Aðild að henni eiga auk Íslands:
Færeyjar, Grænland, Hjaltlandseyjar,
Noregur, Orkneyjar og Suðureyjar.
Fyrirlesarar koma víða að en flestir
erlendu þátttakendurnir verða frá
Norður-Evrópu.
Jafnframt verður lista- og
handverkssýning með munum
úr ull og fleiru. Þá verður farið í
kynnisferðir til að skoða sauðfé og
skilyrði til sauðfjárræktar hér á landi.
Hægt er að skrá sig á ráðstefnuna
til 10. ágúst næstkomandi í www.
woolconference2014@gmail.com.
Nánari upplýsingar verða á www.
bondi.is og í Bændablaðinu 14. ágúst
næstkomandi.
Tíðni banvænnar mæðiveiki
í sauðfé eykst í Bretlandi
– Veiran barst með innfluttu fé og hefur tíðni sjúkdómsins tvöfaldast á 18 árum
Von er á mjög góðri kartöflu-
uppskeru í sumar, en
kartöflubændur landsins
byrjuðu sumir að taka upp um
síðustu mánaðamót. Hafa nýjar
kartöflur síðan verið að streyma
inn á markaðinn við góðar
undirtektir viðskiptavina.
Ástæðan fyrir því að kartöflurnar
koma svo snemma á markað er að
vorið var einstaklega hagstætt
kartöflubændum, hlýtt og góður raki.
„Þetta lítur mjög vel út. Ég
hef aldrei verið svona snemma í
því að taka upp, kartöflurnar eru
stórar og fínar,“ segir Kristján
Gestsson, kartöflubóndi í Forsæti
IV í Flóahreppi. Hann hefur ræktað
kartöflur í 44 ár.
„Við tókum fyrstu kartöflurnar
upp 3. júlí og höfum haldið stöðugt
áfram enda landsmenn sólgnir í
nýjar íslenskar kartöflur á þessum
árstíma,“ bætir Kristján við.
/MHH
Á myndinni er Kristján Gestsson
vélinni. Sú sem er nær honum heitir
Anna Fía Ólafsdóttir frá Skálatjörn
og hin er eiginkona hans, Anna Guð
bergsdóttir. Mynd / MHH
Breskir dýralæknar skora á breska bændur að vera á varðbergi gagnvart
mæðiveikinni. Mynd / Farmers Weekly
Bændablaðið bar þessa frétt
Farmers Weekly undir dr. Ólaf
R. Dýrmundsson, ráðunaut
hjá Bændasamtökum Íslands,
en hann bjó í Wales frá 1966-
1972 þar sem hann stundaði
búvísindanám við Háskólann
í Aberystwyth.
„Mæði/visna var ekki mikið
vandamál á Bretlandseyjum
fyrir 50 árum, var til en lítt
útbreidd, og voru m.a. stundaðar
rannsóknir á þess háttar
sjúkdómum í Edinborg. Þar sá
ég kind með votamæði vorið
1978 sem þátttakandi í British
Council-námskeiði um sauðfé
og sauðfjársjúkdóma. Bretland
gekk í Evrópusambandið 1973 og
þá voru allar gáttir opnaðar fyrir
frjálsa verslun, m.a. með búfé af
ýmsum kynjum,“ segir Ólafur.
„Skemmast er frá því að segja
að í kjölfarið hafa mæðiveiki og
ýmsir aðrir búfjársjúkdómar átt
greiða leið inn á Bretlandseyjar
og þessi válegu tíðindi benda til
þess að sjúkdómavarnir ESB sem
byggjast aðallega á vottorðum og
pappírseftirliti virki alls ekki eins
og til var ætlast. Karakúlfénu,sem
flutt var til Íslands frá Dýra-
lækninga stofnuninni í Halle í
Þýskalandi árið 1933, fylgdu
hin ágætustu vottorð sem ekki
reyndust pappírsins virði því að
með fénu komu a.m.k. votamæði,
þurramæði, visna og garnaveiki.
S p o r i n
hræða, því að
vottorð duga
skammt eins
og reynslan
hefur sýnt og
vottorðatrú
getur reynst
skammvinnur
vermir. Við
sem erum
að reyna að
berjast gegn
f r j á l s u m
innflutningi hrás kjöts, hvað þá
heldur búfjár, verðum allt of oft
vör við tómlæti um þessi efni en
til mikils er að vinna.
Ísland hefur mikla sérstöðu,
er laust við fjölda smitsjúkdóma
í búfé sem þekktir eru í
nágrannalöndunum. Útbreiðsla
mæði/visnu á Bretlandseyjum
á seinni árum er vissulega víti
til varnaðar. Íslendingum tókst,
eftir kostnaðarsama of erfiða
þolraun að útrýma mæði/visnu,
þ.e. votamæði 1952 mæði/visnu
1965. Eflaust vildu breskir
sauðfjárbændur standa núna í
sporum íslenskra stéttarbræðra.
Þeir fá þó ekki vörnum við
komið vegna taumlausrar
markaðshyggju og vottorðatrúar
Evrópusambandsins sem fyrir
löngu hefur gengið sér til húðar í
öllu matvæla- og sjúkdómaeftirliti
eins og dæmin sanna.“ /HKr.
Afleiðing taumlausrar markaðs-
hyggju og vottorðatrúar
Ólafur
Dýrmundsson.
Mjög gott útlit með kartöfluuppskeru sumarsins:
Stórar og fallegar kartöflur í Flóanum
Trékyllisvík á Ströndum:
Aðalfundur Æðar-
ræktarfélagsins
Samkvæmt upplýsingum
Evrópumiðstöðvar sjúkdóma-
varna ECDC látast um 25.000
Evrópubúar árlega vegna
sýklalyfjaónæmis. Sýklalyfin
virka einfaldlega ekki til að
meðhöndla sjúkdóma þessa fólks
og þessi vandi fer ört vaxandi.
Bent hefur verið í þessu sambandi
á ofnotkun sýklalyfja sem læknar
ávísa og vegna mikillar notkunar á
sjúkrahúsum og í heilsugæslu. Það
sem hefur þó valdið sprengingu í
áunnu ónæmi fólks fyrir sýklalyfjum
er þó talið vera ofnotkun þeirra sem
vaxtarhvata í landbúnaði víða um
heim, aðallega við eldi á nautgripum,
kjúklingum og svínum. Um 70 til
80% af öllum sýklalyfjum fara
til notkunar í landbúnaði, að því
er fram kom í umfjöllun danska
blaðsins Politiken fyrir nokkru.
Þá er sýklalyfjum gjarnan blandað
í vatn eða fóður til að tryggja að
dýrin haldi heilsu þar til þeim er
slátrað. Þetta gerir það að verkum að
mikið að sýklalyfjum verður eftir í
kjötinu sem fólk neytir og þar með er
fjandinn laus. Þessari aðferðafræði
við eldi dýra hefur hins vegar ekki
verið beitt á Íslandi.
Dýraheilbrigðisstofnun Banda-
ríkjanna (The Animal Health
Institute of America – AHI) hefur
áætlað að án notkunar sýklalyfja og
annarra vaxtarhvetjandi efna þyrfti
að rækta aukalega 452 milljónir
kjúklinga á ári í Bandaríkjunum
til að anna eftirspurn. Þá þyrfti að
auka framleiðsluna um 23 milljónir
nautgripa og 12 milljónir svína
af sömu ástæðu. Augljóst er því
að gríðarleg notkun sýklalyfja
og stera er fyrst og fremst
efnahagslegt hagsmunamál kjöt-
og lyfjaframleiðenda. Um leið
er verið að búa til stórkostlegt
heilsuvandamál fyrir almenning sem
neytir afurðanna. /HKr.