Bændablaðið - 17.07.2014, Síða 32

32 Bændablaðið | Fimmtudagur 17. júlí 2014
Sóknartækifæri í lífrænni ræktun
– ferðasaga tveggja ungra íslenskra bænda til Danmerkur
Dagana 9. til 12. júní síðastliðinn
fóru fulltrúar frá Samtökum
ungra bænda í ferð til Danmerkur
til að kynna sér lífræna ræktun og
hitta forystu hagsmunasamtaka
bænda þar í landi.
Aðdragandi ferðarinnar var sá
að sendiherra Íslands í Danmörku,
Sturla Sigurjónsson, hafði samband
við formann Samtaka ungra
bænda, SUB, vegna heimsóknar
sem hann hafði nýlega farið á
búið Knuthenlund, á Lálandi.
Á Knuthenlund býr Susanne
Hovmand-Simonsen, fjórða kynslóð
fjölskyldunnar á búinu. Hún tók
við búinu af föður sínum árið
2006, en fram að því var stunduð
hefðbundin mjólkurframleiðsla á
staðnum. Árið 2007 voru breytingar
gerðar á búskaparháttum og öll
framleiðsla gerð lífræn. Með því
varð Knuthenlund-búið eitt stærsta
lífræna bú Danmerkur og hefur
umfang þess vaxið ört síðan.
Sturla bauðst til þess að hafa
milligöngu um heimsókn á búið
ef vilji væri til þess af hálfu
SUB. Við þekktumst boð hans og
stjórn SUB ákvað því að senda
tvo stjórnarmeðlimi í heimsókn á
Knuthenlund-búið.
Ferðin var farin dagana 9.–12.
júní og það voru formaður og
varaformaður sem voru erindrekar
SUB. Ferðin var mjög fróðleg og
skemmtileg, og hér skal stiklað á
því markverðasta úr henni.
Þegar til Kaupmannahafnar
var komið tók Sturla á móti
okkur í sendiherrabústaðnum að
Fuglebakkevej í Frederiksberg, en
þar var hann búinn að bjóða okkur
gistingu á meðan ferðinni stóð. Þar
var afskaplega gott að vera og það
var gaman að fræðast um starfið sem
sendiráðið og sendiherrann standa
fyrir.
Á miðvikudagsmorgninum keyrði
Sturla okkur frá Kaupmannahöfn
til að heimsækja lífræna búið
Knuthenlund á Lálandi. Eftir tveggja
tíma akstur komum við á áfangastað
þar sem Susanne Hovmand-
Simonsen tók á móti okkur.
Breytingar og bústofnar
Susanne var 32 ára
þegar hún tók við rekstri
búsins, árið 2006, af
föður sínum. Fram að því
var stunduð hefðbundin
mjólkurframleiðsla á
bænum. Fljótlega áttaði
hún sig á því að breytinga
væri þörf í rekstri
búsins, annaðhvort þá að
minnka við sig eða gera
stórvægilegar breytingar á
búskaparháttum. Hún ákvað
því að hætta með kýrnar og
fara yfir í lífrænan búskap
með geitum, sauðfé og svínum ásamt
talsverðri akuryrkju.
Það reyndist henni auðvelt að fá
lán fyrir breytingum, enda fjörugir
tímar í fjármálabransanum árið 2007
í Danmörku eins og víða annars
staðar.
Ýmis vandamál skutu upp
kollinum á meðan reksturinn á nýja
lífræna búinu var að komast á skrið.
Vandamál komu upp með hönnun
á mjólkurvinnslunni sem hægði
talsvert á. Susanne sér hins vegar
fram á bjarta tíma, enda rekstur
búsins farinn að skila ágætis hagnaði.
Þegar Susanne ákvað fyrst að
yfirfæra búskapinn yfir í lífræna
ræktun voru viðbrögðin sem hún
fékk afar misjöfn. Hún fékk að
heyra að landið sem hún byggi á
væri óhentugt til þess og hún spurð
hvernig hún þyrði að taka þessa
áhættu, að hætta með kýrnar og
umturna rekstrinum.
Hún svaraði því til að það hafi
einnig verið mikil áhætta fólgin í því
að gera engar breytingar. Stöðnun í
rekstrinum hafi ekki verið ástand
sem hún gat sætt sig við, enda
stöðnun helsti óvinur framfara.
Susanne sagði að lykilatriði
við lífræna ræktun væri öflug
markaðsvitund bóndans. Það þýði
þannig ekki að stunda lífrænan
búskap einungis útfrá hugsjón
heldur þurfi bóndinn að skilja
þarfir markaðarins og vera tilbúinn
að hlusta á neytendur. Hún lýsir því
sem svo að það séu ekki lengur bara
hippar syngjandi við varðeld sem
sjái skynsemi í lífrænni ræktun.
Neytendur vilji lífræn matvæli og
það er skylda bænda að anna þeirri
eftirspurn.
Bústofninn á Knuthenlund telur
um 530 ær, 300 geitur, 120 svín
og 5 kýr. Ærnar og geiturnar eru
mjólkaðar og afurðir þeirra allar
unnar á búinu. Hluti fjóssins var
tekinn undir mjólkurvinnsluna, búð
og svo mjaltaaðstöðu. Mjaltabásinn
er með 26 tæki hvorum megin og
notaður til að mjólka bæði ærnar og
geiturnar. Hún sagði auðveldara að
mjólka ærnar en geiturnar, vegna
þess hve miklu forvitnari þær eru
en ærnar.
Ein af hindrununum í upphafi var
sú að fá fólk með reynslu af sauðfé
og geitum, vegna þess hve óalgengar
skepnur það eru í Danmörku. Það
hefur hins vegar lukkast vel og
meðalnytin er um 1,5 kg á dag hjá
ánum og 2,5 kg hjá geitunum.
Knuthenlund-búið hefur hlotið
fjölmörg verðlaun
Knuthenlund-búið hefur unnið til
fjölmargra verðlauna fyrir osta sem
þar eru framleiddir, sem undirritaðir
fengu að smakka og geta vottað um
gæði þeirra. Susanne sagði að hún
hefði ákveðið það í upphafi; hún
ætlaði sér að búa til bestu ostana.
Öll ostaframleiðslan er samkvæmt
AOC stöðlum sem tryggir gæði og
upprunamerkingu vörunnar.
Auk ostaframleiðslunnar er
framleidd jógúrt úr mjólkinni frá
ánum. Þá selur hún að sjálfsögðu
lamba- og geitakjöt. Susanne segir
geitakjötið vera vanmetna vöru, því
auk þess sem það sé bragðgott hafi
það mjög lágt kólesterólinnihald í
samanburði við aðrar kjöttegundir.
Það merkilega við svínin og
kýrnar er að hvoru tveggja eru af
gömlum dönskum stofnum sem
eru á lista Sameinuðu þjóðanna
yfir tegundir í útrýmingarhættu.
Ætlunin er að fjölga kúnum á næstu
árum og stefnt að því að geta unnið
afurðir þeirra heima á búinu. Með
því að rækta þessa stofna skapar
hún sér sérstöðu og aukna athygli
neytandans.
Kýrnar hjá henni eru fimm talsins,
en einungis 150 hreinræktaðar rauðar
danskar kýr eru eftir í heiminum.
Hún stefnir á stækka stofninn og
vinna afurðir þeirra heima.
Svínin á Knuthenlund koma
aldrei á hús, enda er stofninn
harðgerðari en hefðbundin svín. Þó
að ekki þurfi að byggja yfir svínin
þá þurfa þau að jafnaði 30% meira
fóður en önnur svín vegna þess hve
þau hreyfa sig mikið og þau ná að
sjálfsögðu ekki sama fallþunga og
svín í hefðbundinni framleiðslu.
Susanne býr hins vegar við afar góð
skilyrði á Lálandi. Á Knuthenlund er
mikill skógur og þá er veðurfar mjög
milt, og því hentugt land fyrir svínin.
Við ræktun svínanna og kúnna
hefur Susanne leitað í norræna
genabankann eftir sæði.
Í nágrenni við Knuthenlund
er lítið sláturhús sem tekur við
skepnum frá Knuthenlund og sér
það jafnframt um kjötvinnsluna.
Þegar lífrænum skepnum er slátrað
eru þær teknar fyrst þann daginn. Ef
búið væri að slátra öðrum skepnum
þyrfti að þrífa allt saman áður en
hægt væri að taka við frá lífrænu búi.
Þetta er þó lítið mál, svo lengi sem
slátrarinn veit að von er á lífrænum
dýrum með fyrirvara. Susanne segir
það hentugt að þurfa ekki að flytja
sláturdýr langar leiðir og um leið
sé gaman að geta stutt við atvinnu í
heimabyggð.
Jarðrækt
Á Knuthenlund eru um 740 ha af
ræktarlandi og um 225 ha skógur.
Rúgur, hafrar, bygg, baunir,
repja og fleiri tegundir eru ræktaðar
á búinu. Susanne er með um
10% markaðshlutdeild lífrænnar
Einar Freyr Elínarson, formaður Samtaka ungra bænda, og Ástvaldur Lárusson, varaformaður SUB, ásamt Susanne Hovmand-Simonsen, bónda á
Knuthenlund á Lálandi.
Rauðar danskar kýr á beit.
Sýnishorn af vörum frá Knuthenlund-búinu.
Svínin á Knuthenlund koma aldrei
á hús, enda er stofninn harðgerðari
en hefðbundin svín.