Bændablaðið - 17.07.2014, Blaðsíða 20

20 Bændablaðið | Fimmtudagur 17. júlí 2014
Hagfræði- og landbúnaðarrannsóknastofnun Finna um reynsluna af ESB-aðild:
Innflutningur búvara hefur
aukist og verðlag hækkað
Árlega gefur finnska stofnunin
MTT, sem á íslensku gæti
útlagst sem Hagfræði- og
landbúnaðarrannsóknastofnunin
(Economic Research, Agrifood
Research), út rit um þróun og
hag landbúnaðarins. Í nýjasta
heftinu sem fjallar um stöðu
landbúnaðarins 2013 og þróun
undanfarin ár er að finna fróðlegan
kafla um markaðsmál og verður
hér stiklað á stóru úr þeim kafla.
Verðlag er 18% hærra í Finnlandi
en að meðaltali í ESB
Verð til neytenda er 18% hærra í
Finnlandi en að meðaltali innan
ESB. Á árinu 2013 hækkaði verð
til neytenda samkvæmt Hagstofu
Finnlands, um 6,2% meðan vísitala
neysluverðs hækkaði um 1,5%.
Matarverð hækkaði stöðugt frá
árinu 2010 fram á mitt ár 2013.
Kjöt hækkaði um 7% milli 2012
og 2013, mjólk hækkuð um 20%
í verði til neytenda í apríl 2013.
Aðrar mjólkurvörur hækkuðu um
3%. Kornvörur, grænmeti, egg og
ávextir hækkuðu einnig í verði.
Matarverð hefur hækkað verulega
umfram almennt verðlag frá árinu
2000 eða um 42,2% meðan almennt
verðlag hefur hækkað um 25,9%.
Undanfarin ár hefur matvöruverð
hækkað meira í Finnlandi en í öðrum
evrulöndum ESB.
Hlutdeild stóru verslanakeðjanna
hefur aukist
Um árabil hefur smásölu markaðurinn
í Finnlandi einkennst af verulegri
samþjöppun. Litlar breytingar voru
þó á þeirri stöðu fyrir aðild landsins
að ESB. Um 1980 voru tvær leiðandi
smásölukeðjur, S group og Kesko,
með um 58% markaðarins, en árið
1995 var markaðshlutdeild þeirra
orðin 62%. Frá aldamótum hefur þessi
staða hins vegar tekið stakkaskiptum.
Árið 2000 höfðu þessar tvær stærstu
verslanakeðjur 66% markaðarins,
sem síðan óx í 70% árið 2005.
Síðustu árin hefur samþjöppun
aukist enn frekar og er nú komið í
80%. Þýska verslanakeðjan Lidl er
með 6,6% markaðarins og Suomen
Lähikauppa (Finnska heimasalan)
með 7%. Smáfyrirtækjum hefur
fjölgað mikið í greininni undanfarin
ár, s.s. bakaríum, hverfaverslunum
og verslunum með lífrænt vottaðar
vörur, en þær hafa einungis 1,7%
markaðshlutdeild. Þessar upplýsingar
eru að sjálfsögðu áhugaverðar í ljósi
þess að því er stundum haldið fram
að samkeppni í verslun hér á landi
muni aukast með aðild að ESB.
Helsti vaxtarbroddurinn ekki við
ESB heldur Rússland
Utanríkisviðskipti með matvæli eru
þýðingarmikil fyrir Finnland. Litlar
breytingar voru á útflutningi milli
áranna 2012 og 2013. Útflutningur
búvara hélst lítið breyttur í
verðmætum frá ESB-aðild allt
fram til ársins 2005, en tók þá að
vaxa frá árinu 2006 fram til 2009
þegar efnahagskreppan setti strik í
reikninginn.
Á árunum 2010-2012 tók
viðskipti á Rússlandsmarkaði að
glæðast á ný en hafa enn dregist
saman á hefðbundnum mörkuðum
innan ESB. Rússland er áfram helsti
vaxtarbroddurinn í útflutningi fyrir
finnskar búvörur og eru það einkum
mjólkurvörur sem standa þar að
baki.
Umtalsverð aukning á
innflutningi búvara
Innflutningur búvara hefur hins
vegar aukist umtalsvert, milli
áranna 2012 og 2013 óx hann um
5% í verðmætum talið. Halla á
viðskiptajöfnuði með búvörur hefur
að jafnaði mátt rekja til innflutnings
á ávöxtum, grænmeti, kaffi, áfengi
og tóbaki auk osta og kornvöru.
Hin síðari ár hefur innflutningur
aukist á vörum sem einnig eru
framleiddar í Finnlandi eins og kjöti
og fiskmeti. Aukinn innflutningur
búvara kemur fyrst og fremst frá
öðrum ESB löndum einkum „eldri“
sambandslöndum eða 65,8% af
öllum innflutningi.
Þessar niðurstöður gefa
vísbendingu um að tækifæri til
vaxtar í útflutningi er ekki að leita
innan ESB þessi misserin enda
er hagvöxtur þar lítill um þessar
mundir. /EB
Heimild: Finnish Agriculture and
Rural Industries 2014
Í aðildarsamningi Finnlands
(Svíþjóðar og Austurríkis) að
ESB er kveðið á um sérstakar
heimildir til stuðnings
við landbúnað norðan 62.
breiddargráðu (142 grein) og
við landbúnað í suður Finnlandi
(141 grein).
Stuðningur samkvæmt 142.
grein, oft nefndur norðlægur
stuðningur, er tengdur við
framleiðslu eða gripafjölda. Um
55,5% landbúnaðarlands í Finnlandi
er á svæðum sem njóta réttar til
stuðnings samkvæmt þessu ákvæði.
Skilvirkni norðlægs stuðnings er
endurmetin á fimm ára fresti. Árið
2007 gerði framkvæmdastjórn ESB
úttekt á því hversu vel tekist hefði
að ná markmiðum stuðningsins og
hvort þær aðferðir sem beitt er væru
enn gerlegar og réttlætanlegar.
Á grunni niðurstaðna þessarar
úttektar fóru fram viðræður
milli framkvæmdastjórnarinnar
og Finnlands um framtíð og
þróun norðlægs stuðnings, á
árinu 2008. Niðurstaðan var sú
að hætta að tengja stuðning við
svína- og alifuglakjötsframleiðslu
við gripafjölda en enn eru
greiðslur tengdar gripafjölda í
nautakjötsframleiðslu.
Dregið úr stuðningi
Suður-Finnlandi
Stuðningur við landbúnað í
Suður Finnlandi hefur verið
endurskoðaður og munu
greiðslur sem byggjast á grein
141, samkvæmt samkomulagi
við ESB dragast saman um 17,4
milljónir Evra á tímabilinu 2014-
2020. Innanlands stuðningur,
þ.e.a.s. stuðningur sem greiddur
er úr sjóðum Finnska ríkisins
samkvæmt sérstöku samkomulagi
í aðildarsamningi (greinar 141, 142
ofl.), hefur dregist saman úr 552
milljónum Evra árið 2009 í 499
milljónir Evra árið 2014 (áætluð
fjárhæð).
Hlutur finnska ríkisins vegna
CAP eykst
Stuðningur samkvæmt sameigin-
legri landbúnaðarstefnu ESB,
CAP, er hins vegar nokkurn veginn
Evra á sama tímabili. Hlutdeild
Finnlands í fjármögnun þess hluta
á tímabilinu hefur hins vegar hæk-
kað úr 555 milljónir Evra (42%) í
566 milljónir Evra (43%.) /EB
Breytingar á stuðningi við landbúnað í Finnlandi:
Stöðugt minna fé úr sjóðum ESB
Frá Finnlandi. Mynd / Wikipedia
Hitaveitu &
gasskápar
Blikksmiðjan Vík ehf / Skemmuvegur 42, 200 Kópavogi / kt. 4309850279 / Sími: 557-1555 / blikkvik@blikkvik.is
fyrir sumarbústaði og heimili
Gæði • Þjónusta • Öryggi
Hitaveituskápar
Við sérsmíðum og eigum líka hitaveitukassa á lager.
Einnig smíðum við mikið af kössum á kerrur, bíla ofl.
Fáanlegir í mörgum litum.
Gasskápar
Eigum gasskápa á lager. Læsanlegir
og smíðaðir úr áli.
Láttu ekki stela af þér kútunum!
www.VBL.is
REYKJAVÍK Sími: 414-0000 /// AKUREYRI Sími: 464-8600 /// www.VBL.is
DRIFSKÖFT OG
DRIFSKAFTAEFNI
GOTT ÚRVAL Í BOÐI
ÖRYGGISHLÍFAR Á
MJÖG HAGSTÆÐU VERÐI
REYKJAVÍK
Krókháls 5F
110 Reykjavík
Sími: 414-0000
AKUREYRI
Baldursnes 2
603 Akureyri
Sími: 464-8600
HÆGT ER AÐ KAUPA STAKA HLUTI Í DRIFSKAFTAHLÍFAR
ERU ÖRYGGISMÁLIN Í LAGI?
Undanfarnar vikur hefur í
fréttablöðum gefið að líta heilsíðu-
auglýsingu með fyrirsögninni
„Álver á heimsmælikvarða“.
Í auglýsingunni vekur Norðurál
á Grundartanga athygli á góðum
tökum sínum á losun mengandi
efna, einkum flúors. Norðurál
telur að áhrif fyrirtækisins á lífríki
Hvalfjarðar séu óveruleg, bendir
á niðurstöður umhverfisvöktunar
fyrir árið 2013 því til sönnunar
og telur gæði rekstrarins á
heimsmælikvarða. Af þessu tilefni
óskar Umhverfisvaktin við Hvalfjörð
eftir því að forsvarsmenn Norðuráls
svari eftirfarandi spurningum hið
fyrsta og eigi síðar en 1. ágúst nk.
1. Er frammistaða Norðuráls á
heimsmælikvarða ef iðjuverið
þarf heimild til að losa ríflega
40% meira af flúor á hvert tonn
áls heldur en Alcoa Fjarðaál?
2. Finnst Norðuráli rétt að miða
„árangur“ sinn við sl. ár þar sem
veðurskilyrði voru allt önnur en
árin á undan og flúor rigndi jafnt
og þétt af gróðri?
3. Finnst forsvarsmönnum
Norðuráls það óveruleg
umhverfisáhrif að á meirihluta
vöktunarbæja skuli ár eftir
ár mælast svo hátt flúor í
kjálkum sauðfjár að hætta
sé á tannskemmdum og að
tannskemmdir hafi orðið í
sauðfé nú þegar?
4. Í ljósi þess að austlægar
vindáttir ríkja á svæðinu: Finnst
forsvarsmönnum Norðuráls
það óveruleg umhverfisáhrif
að afföll sauðfjár vestan við
iðjuverið skuli vera marktækt
meiri og frjósemi minni heldur
en í öðru sauðfé?
5. Finnst Norðuráli það æskileg
staða að áhrif langtíma
flúorálags á kindur og hross
skuli ekki þekkt, en leyfileg
losun flúors byggð á áætluðu
þoli dýranna?
6. Skýrslur sýna að heysýni voru
ekki flúormæld fyrr en sex árum
eftir mengunarslysið í álveri
Norðuráls 2006. Hverju sætir
það?
7. Norðurál hefur á hendi
umsýslan vöktunar vegna eigin
mengunar. Telur Norðurál,
í ljósi beinna fjárhagslegra
og viðskiptalegra tengsla
fyrirtækisins við rannsakendur,
Umhverfis stofnun og höf-
unda vöktunarskýrslna,
trúverðugleika mengunar-
mælinga nægilegan?
8. Finnst forsvarsmönnum
Norðuráls það til fyrirmyndar
að erfitt sé að lesa skýrslur um
umhverfisvöktun sér til gagns?
9. Finnst forsvarsmönnum
Norðuráls það til fyrirmyndar
að ekki sé til viðbragðsáætlun
vegna mengunarslysa í
iðjuverinu?
10. Finnst forsvarsmönnum
Norðuráls það til fyrirmyndar að
auka álframleiðsluna og þar með
losun flúors þó iðjuverið starfi í
blómlegu landbúnaðarhéraði?
Svörin sendist Umhverfisvaktinni
við Hvalfjörð: umhverfisvaktin@
umhverfisvaktin.is eða formanni
Umhverfisvaktarinnar, Þórarni
Jónssyni, Hálsi, 276 Kjós, Hvalfirði,
7. júlí 2014.
Opið bréf til Norðuráls á Grundartanga:
Álver á heimsmælikvarða?