Bændablaðið - 23.10.2014, Side 29

29Bændablaðið | Fimmtudagur 23. október 2014
Fundurinn verður haldinn miðvikudaginn 29. október kl. 13.00
í salnum Kviku, Húsi atvinnulífsins, Borgartúni 35, 1. hæð.
Dagskrá:
1. Fundarsetning
2. Kosning fundarstjóra og fundarritara
3. Sóknarfæri íslenskra landbúnaðarvara á innlendum
og erlendum mörkuðum
4. Aðalfundarstörf
Að fundi loknum verða léttar veitingar í boði Samtaka iðnaðarins.
Vinsamlegast tilkynnið þátttöku með því að senda tölvupóst á netfangið ragnheidur@si.is
Aðalfundur Samtaka
mjólkur- og kjötvinnslu-
fyrirtækja 2014
verðlagsnefndar búvara. Nú er til
dæmis liðið eitt ár og einn mánuður
frá því Mjólkursamsalan hefur
hreyft afurðaverð vegna þess að
verðlagsnefnd er ekki að störfum
um þessar mundir. Samt er félagið
að taka á sig verðlagshækkanir á
hverjum degi.“
Margs konar stýring í gangi
„Annað slagið koma upp hugmyndir
um að breyta fyrirkomulaginu,
leggja af opinbera verðlagningu
og afnema heimild fyrirtækjanna
til að starfa saman og koma saman
fram á markaði. Þá þyrftu 650
einyrkjar í bændastétt að semja
sjálfir við vinnslufyrirtæki og
þau að keppa innbyrðis um hylli
smásölufyrirtækja. Ég held að það
sé hægt að færa gild rök fyrir því að
slík breyting myndi ekki bæta hag
neytenda og bænda.
Í öllum löndum sem við miðum
okkur við er einhvers konar kerfi
sem stýrir mjólkurframleiðslunni.
Í Evrópu hefur verið kvótakerfi
á framleiðslunni og sektum
beitt ef bændur framleiða
umfram kvóta. Þar notar ESB og
einstök ríki inngripsverð til að
tryggja lágmarksverð á mjólk. Í
Bandaríkjunum fá bændur fast
verð fyrir mjólkina en verðlagning
á henni til framleiðenda fer eftir
því hvað þeir ætla að búa til úr
henni. Þeir sem framleiða osta
fá hana á lægsta verðinu en þeir
sem framleiða drykkjarmjólk
borga mest fyrir hana. Svipað
fyrirkomulag er einnig í Kanada,
Noregi og Japan.
Íslendingar eru því síður en
svo einir um að hafa einhvers
konar stýrikerfi í kringum
mjólkurframleiðslu í landinu.
Þvert á móti höfum við í gegnum
tíðina notað ýmis kerfi skyld þeim
sem aðrir hafa beitt. Kerfið sem
við höfum núna er sennilega það
einfaldasta,“ segir Einar.
Ekki samdráttur í sölu
Einar segir að þrátt fyrir mikla
umræðu um fyrirtækið í kjölfar
niðurstöðu Samkeppniseftirlitsins
hafi ekki orðið samdráttur í sölu á
vörum MS.
„Neytendur kunna augljóslega
að meta gæði mjólkurafurða og
vöruúrval. Stóru tíðindin hvað
sölu varðar síðustu misserin er
aukning í sölu á fituríkari afurðum.
Sú aukning hefur haldið áfram.
Neysluvenjur fólks eru greinilega
að breytast og það er að kaupa
meira af ostum, nýmjólk, smjöri og
rjóma og annarri grunnvöru. Þetta
heldur áfram. Við sjáum líka mjög
sterka eftirspurn eftir próteinríkum
vörum á borð við skyr. Við gerum
ráð fyrir því að breytingar á næstu
misserum muni fyrst og fremst
koma fram í áherslu á minni sykur
í mjólkurvörum og vöruþróun MS
tekur mið af því.“
Innflutningur á mjólkurvörum
kæmi niður á bændum
Þegar Einar er spurður hvaða áhrif
það mundi hafa á starfsemi MS ef
innflutningur á matvælum, þar á
meðal mjólkurvörum, yrði gefin
frjáls segir hann að slíkt myndi fyrst
og fremst koma niður á kúabændum.
„Ég veit reyndar ekki um neitt
land sem hefur afnumið tolla af
innfluttri vöru einhliða þannig að
innflutningur á mjólkurvörum yrði
örugglega háður einhvers konar
gagnkvæmum samningum. Ef
tollar yrðu afnumdir kæmu áhrifin
fyrst fram á framleiðslu á osti,
smjöri og mjólkurdufti og í dag
fer milli 50 og 60% af allri mjólk
hérlendis í slíka framleiðslu.
Væru tollar afnumdir einhliða
myndi fjöldi bænda flosna upp
og verða eignalausir og einungis
stærstu og best reknu búin lifa af
og verksmiðjubúskapur aukast líkt
og er að gerast víða í Evrópu.
Þrátt fyrir að MS sé stórt
fyrirtæki á íslenskan mælikvarða
en það lítið miðað við mörg
fyrirtæki í sams konar rekstri
í nágrannalöndunum. Arla í
Danmörku og Tine í Noregi eru
með um 80–95% markaðshlutdeild
eftir vörumörkuðum. Þessi
fyrirtæki eru margfalt stærri en MS
og ef við afnemum tolla einhliða
yrðu fyrirtæki af þessari stærð
íslenskum bændum þung í skauti.“
Eftirlitsstofnunum getur skjöplast
„Í ákvæðum samkeppnislaga
um markaðsráðandi stöðu og
misbeitingu á henni er ekkert sem
leiðbeinir um hvað það er að vera
markaðsráðandi og hvaða háttsemi
og í hvaða mæli er ólögleg. Lögin eru
mjög opin og til að geta túlkað þau í
hverju tilviki og sannreynt brot þurfa
samkeppnisyfirvöld að fara í gegnum
mikla vinnu við að skilgreina. Hver
er markaðurinn? Hvað var gert?
Hver voru áhrifin af því? Að okkar
mati hefur Samkeppniseftirlitinu
mistekist þetta.
Samkeppniseftirlitið hefur án efa
gert margt gott. Mjólkursamsalan
hefur margoft að fyrra bragði
leitað til Samkeppniseftirlitsins
um leiðbeiningar vegna mála
til þess að vera fullviss um að
hún feti sig áfram með réttum
hætti. Það er svona svipað eins
og þú stöðvir lögregluþjón til að
fullvissa þig um að þú megir aka
tiltekinn vegaspotta. Munurinn
er bara sá að lögregluþjónninn
styðst við skýr umferðarlög og
á auðvelt með að leiðbeina þér,
en samkeppnisyfirvöld eiginlega
geta ekki eða vilja ekki veita slíkar
leiðbeiningar.“
Einar þvertekur fyrir að MS hafi
vitað að óvissa gæti ríkt varðandi
fyrirkomulag á verðlagningu í
skilmálalausum viðskiptum með
mjólk annars vegar og miðlun á
mjólk í framleiðslusamstarfi hins
vegar.
„Þetta er eitt af því sem
við höfum aldrei leitað til
Samkeppniseftirlitsins með og
töldum aldrei á gráu svæði enda
skýrt í búvörulögum. Í 71. grein
búvörulaganna segir að fyrirtæki
sem eru undir þessum lagaramma
og lúta opinberri verðlagningu af
því tagi sem við gerum megi vinna
saman og deila kjörum. Það hefur
einfaldlega aldrei annað hvarflað
að okkur en að fyrirkomulag á
samstarfi MS og KS hafi verið í
fullu samræmi við búvörulögin.“
Lækkun kostnaðar og raunverðs
til neytenda
„Mjólkursamsölunni og KS er skylt
að sækja mjólk á alla bæi á landinu,
hvar sem þeir eru, svo lengi sem þeir
framleiða ákveðið lágmarksmagn. Á
hverju ári eru farnar um 80 þúsund
ferðir heim á sveitabæi til að sækja
mjólk. Þessi söfnun, mjólkurkaupin
og birgðastýringin sem þessu fylgir
er langdýrasti þátturinn í rekstri MS.
Dreifing afurða um landið er einnig
dýr en hún er lögum samkvæmt á
sama verði til smásala hvort sem
þeir eru staðsettir á Vestfjörðum eða
í Reykjavík.
Það er eðlilegt að menn
taki fyrirkomulag eins og
þetta til endurmats reglulega.
Landbúnaðarráðherra hóf það
endurmat í fyrra og brátt er að vænta
skýrslu hagfræðinga sem verður
grunngagn í slíku mati. Það er hins
vegar óheppilegt með hvaða hætti
niðurstaða Samkeppniseftirlitsins
hefur blandast í þessa umræðu.
Í fyrsta lagi teljum við þessa
niðurstöðu ranga. Eftirlitið hefur
sjálft tekið þátt í pólitískri baráttu
gegn búvörulagarammanum í um
áratug. Það hefur ekki skilað árangri
og þá kom þessi niðurstaða. Nú
bíðum við niðurstöðu áfrýjunar
málsins. En svona mál má ekki
verða meginatriðið í umræðu um
búvörulögin, sem fyrst og fremst
varða hagsmuni neytenda og bænda.
Hugmyndin að baki því að veita
öllum fyrirtækjum í mjólkuriðnaði
undanþágu frá samkeppnislögum
hvað samstarf varðar byggir á því
að ábatinn af rekstrinum, með
aðhaldi frá verðlagsnefnd búvöru,
skili sér til bænda og neytenda. Það
hefur gerst,“ segir Einar Sigurðsson,
forstjóri Mjólkursamsölunnar, að
lokum. /VH
Mjólkursamsalan (MS), sem
er í eigu 650 kúabænda, hefur
kært til áfrýjunarnefndar
samkeppnismála niðurstöðu
Samkeppniseftirlitsins frá 22.
september um að hún hafi
misnotað markaðsráðandi
stöðu.
Þess er krafist að niðurstaðan
verði ógilt og sekt felld niður á
grundvelli þess að þessi niðurstaða
byggi á nýrri og fordæmalausri
túlkun á búvörulögum. Auk þess
telur MS að stórfelldir annmarkar
séu á málsmeðferð sem ættu að
verða til niðurfellingar málsins.
Ella setji niðurstaða eftirlitsins
samstarf um kostnaðarlækkun í
mjólkuriðnaði í uppnám.
Stuðla að bættum hag
neytenda og bænda
MS telur að málflutningur
Samkeppniseftirlitsins, um að
félagið hafi veitt fyrirtækjum
mismunandi viðskiptakjör í
sams konar viðskiptum, byggi á
grundvallarmisskilningi um eðli
þessara viðskipta. Eftirlitið leggur
að jöfnu mjög ólík viðskipti.
Annars vegar sölu MS á mjólk
til fyrirtækis sem hefur frjálsar
hendur um í hvaða afurðir hún
er sett og hins vegar miðlun á
mjólk til samstarfsfyrirtækja MS
sem hafa fallist á að framleiða
einungis vörur sem gefa minna
af sér. Þeim er bætt það upp með
því að miðla til þeirra takmörkuðu
magni mjólkur á innvigtunarverði
bænda. Þetta fyrirkomulag
var viðhaft til að hægt væri að
einfalda vinnslukerfi og lækka
kostnað í vinnslu afurða. Ábata
af því er skilað til neytenda og
til bænda gegnum ákvarðanir
verðlagsnefndar búvöru. MS telur
að þetta sé í raun kjarni málsins
og að þetta samstarf sé að öllu
leyti lögmætt samkvæmt 71. gr.
búvörulaga. Andi og markmið
þeirra laga var að stuðla að
bættum hag neytenda og bænda.
MS telur að verulega skorti
á að málið hafi verið rannsakað
þannig að unnt hefði verið að
taka upplýsta og rétta ákvörðun.
Engin tilraun sé gerð af hálfu
Samkeppniseftirlitsins til að
rannsaka rekstur þess fyrirtækis
eða þeirra fyrirtækja, sem
verðmismunun MS átti að hafa
beinst að. Ekkert mat er lagt á
möguleg áhrif þessarar meintu
verðmismunar. Ekki er leitað
neinna upplýsinga frá aðilum
sem beina aðild áttu að málinu,
t.d. Kaupfélagi Skagfirðinga
og Vífilfelli hf., sem var
helmingshluthafi í Mjólku. Þá hafi
eftirlitið í umfjöllun sinni slegið
saman tveimur fyrirtækjum, sem
komu fram undir vörumerki
Mjólku á árinu 2009. Loks bendir
MS á að Samkeppniseftirlitið
hafi ekki gætt að andmælarétti
fyrirtækisins, sem skipti miklu
máli þegar um svo íþyngjandi
ákvörðun er að ræða sem vegur
að hag félagsins og bændanna sem
eiga það.
Skortur á markaðsgreiningu
MS bendir einnig á í kæru sinni
að Samkeppniseftirlitið hafi
vanrækt að skilgreina rétt og með
rökstuddum hætti þá markaði
sem fyrirtæki í málinu störfuðu
á. Þetta sé grundvallaratriði þegar
taka þurfi afstöðu til þess hvort
markaðsráðandi staða hafi verið
fyrir hendi og að slík staða hafi
verið misnotuð. Fyrirtækið minnir
á nýfallinn dóm Hæstaréttar
í máli annars fyrirtækis sem
Samkeppniseftirlitið hafði fellt
á 260 milljóna króna sekt fyrir
misnotkun á markaðsráðandi
stöðu. Þar hafi sams konar skortur
á markaðsgreiningu orðið til
þess að málatilbúnaði eftirlitsins
var hafnað af héraðsdómi og
Hæstarétti.
Óskað eftir munnlegum
málflutningi
MS telur að komi ekki til ógildingar
hinnar kærðu ákvörðunar þá sé í
uppnámi samstarf afurðastöðva
um að lækka framleiðslukostnað
til ábata fyrir neytendur og
bændur. MS telur að málið sé
svo umfangsmikið og hagsmunir
svo verulegir að óskað hefur verið
eftir munnlegum málflutningi fyrir
áfrýjunarnefnd samkeppnismála.
Mjólkursamsalan kærir niðurstöðu
Samkeppniseftirlitsins