Skírnir - 01.01.1981, Blaðsíða 55

SKÍRNIR
EINFARAR OG UTANGARÐSMENN
53
manna í guðlausum heimi, svo og þrotlausu en vonlausu stríði
þeirra gegn dauðanum.
í þessari ritgerð verður fjallað um verk eftir tvo höfunda af
þessari kynslóð, þá Thor Vilhjálmsson og Geir Kristjánsson, en
Jieir eru tvímælalaust í hópi okkar fremstu prósahöfunda eftir
stríð. Hvor með sínum hætti eru þeir brautryðjendur nýrrar
tilverusýnar og formhugsunar í íslenskum skáldskap. Fyrstu
verk þeirra veita góða innsýn í þann hugsunarhátt og mann-
skilning sem festi rætur í bókmenntum hérlendis upp úr 1950.
Thor Vilhjálmsson gaf út fyrstu bók sína Maðurinn er alltaf
einn árið 1950. Áður en áratugurinn var allur hafði hann sent
frá sér þrjár bækur að auki, þar af tvö söfn smásagna og prósa-
ljóða, Daga mannsins (1954) og Andlit i spegli dropans (1957).
Hér verður fyrst og fremst fjallað um Daga mannsins en sú bók
gefur góða mynd af viðfangsefnum og hugmyndum Thors á
þessum árum, jafnframt því sem hún varpar nokkru Ijósi á tákn-
heim þeirra miklu skáldverka sem Thor hefur sent frá sér síðar.
Geir Kristjánsson sendi frá sér smásagnasafnið Stofnunina
árið 1956. Með þeirri bók kvaddi hann sér hljóðs sem einn
athyglisverðasti rithöfundur okkar íslendinga. Auk Stofnunar-
innar hefur Geir aðeins birt örfáar smásögur og leikrit. Hins
vegar hefur hann sent frá sér merkilegar Ijóðaþýðingar.
Hér á eftir verður reynt að varpa ljósi á þá mynd sem Thor
og Geir draga upp af lífi mannsins í nútímanum. Jafnframt
verða könnuð tengsl þessara höfunda við erlendar samtímabók-
menntir.
Á sínum tíma þótti mörgum verk Thors og Geirs vera ótíma-
basr og fjarlæg íslenskum veruleika. „Syndafall manneskjunnar"
var ekki efst á baugi á 6. áratugnum heldur „syndafall þjóðfé-
lagsins” í kjölfar hemáms og stórfelldra þjóðfélagsbreytinga.
Þessi viðhorf koma ljóslega fram í ritdómum marxískra gagnrýn-
enda um bækur Thors og Geirs. Kristinn E. Andrésson deildi
t.a.m. á fyrstu bók Thors fyrir heimspekilega skammsýni og böl-
sýni. Maðurinn er alltaf einn var að hans dómi „að öðrum þræði
tízkufyrirbæri bölsýnisstefnu sem ýmsir existensíalistar bera nú
lengst fram með trú á tilgangsleysi alls og á athvarfsleysi manns-
ins í þjóðfélaginu og tilverunni, tómlegan einmanaleik ... “ .1