Skírnir - 01.01.1981, Blaðsíða 200

198 SIGURÐUR LÍNDAL SKÍRNIR
sem við sögu koma — einnig þar sem atburðarás lá í aðalatrið-
um Ijós fyrir áður.
Gildi ritsins hefði aukizt að mun ef höfundur hefði í sérstök-
um kafla gert grein fyrir þeim heimildum sem hann styðst við,
hverjar þær séu, hvar þær sé að finna og hvernig hann telji að
eigi að beita þeim, t.d. hvað beri að varast við ályktanir.
í formála lýsir höfundur þeim ásetningi sínum að semja rit
sem nái út fyrir þröngan hóp sérfræðinga, enda eigi sagnfræði
að vera hvort tveggja til fróðleiks og skemmtunar. Undir þetta
skal tekið, og verður ekki betur séð en höfundi hafi tekizt mæta-
vel að semja læsilegt og fróðlegt rit. Bókin er lipurlega rituð,
skemmtileg og jafnvel spennandi aflestrar — m.a. krydduð frá-
sögnum af skringilegum atvikum án þess þó að samhengi sé rof-
ið. En þessi viðleitni leiðir þó höfund afvega sem nánar verður
vikið að hér á eftir.
Æskilegt hefði verið að höfundur gerði rækilegri grein fyrir
viðhorfi sínu til sagnaritunar og þá sérstaklega ritunar nútíma
sögu en raun ber vitni. Hann segir þetta eitt um afstöðu sagn-
fræðings til viðfangsefnis síns:
Ég er ekki í hópi þeirra sagnfræðinga, sem trúa þvi, að þeir geti hafið
sig ofar samtíð sinni og skoðunum og fjallað um málin af óskilgreindu
„hlutleysi". Ég hef ákveðin viðmið, sem ég tel óheiðarlegt að leyna. Tak-
mark mitt er ekki að vera „hlutlaus" heldur að leita að sannleika og skýra
hann. (Bls. 9.)
Hér virðist höfundur nota orðið hlutlaus í merkingunni af-
stöðu- eða afskiptalaus. Auðvitað hlýtur sagnfræðingur að taka
einhverja afstöðu til viðfangsefnis síns svo að ummæli hans fela
ekki annað í sér en sjálfsagðan hlut. Það er hins vegar mikils-
vert hvernig hann gerir það. Annars er alveg ástæðulaust að
skilja orðið hlutleysi á þennan veg. Það getur sem bezt merkt
óhlutdrægni: það að láta alla njóta sannmælis; að koma ekki að
eigin skoðunum umfram nauðsyn.
Ljóst er að höfundur er mjög andvígur bæði nazistum og
kommúnistum, og svo einnig sósíalistum eftir að flokkur var
stofnaður kenndur við þá. Mér virðist hann láta andúð sína á
hinum síðarnefndu (kommúnistum og sósíalistum) oftar í Ijós