Skírnir - 01.01.1981, Blaðsíða 78

76
MATTHÍAS VIÐAR SÆMUNDSSON
SKÍRNIR
Allegória er margslungin táknsaga og fremur torveld til túlk-
unar. Að minni hyggju verður hún helst flokkuð með þeim frá-
sögnum þar sem Thor „hoppar yfir“ tilvistarvandann inn í liæli
Taós. Þessi frásögn virðist fjalla um angistarfulla göngu dæmds
mannkyns í skugga tortímingar og upprisu þess til eilífðar og
einingar.
Sögupersónan kemur að dökku fljóti á botni hvers liggur silf-
urpeningur. Maðurinn teygir sig eftir peningnum og þegar hann
heldur á honum í hendinni verður honum Ijóst að þetta er mán-
inn. Merkingu „fljótsins dökka“ má skýra með tilvísun í aðra
texta bókarinnar. í Regni um nótt hlýða „þau“ á fljótið drynja í
fjarska: „... það er fljótið svarta sem þau heyra í fjarska. Mann-
eskjan í heiminum" (124). Fljótið er tákn fyrir þann samruna
neikvæðis og lífs sem er raunveruleiki manneskjunnar. í Mannin-
um með svörtu augun heitir þetta „þung kolsvört þögn“ sem að
því er komin að sprengja veru mannsins. í mynd fljótsins dökka
í skóginum mætir maðurinn raunveruleika sjálfs sín. Þessi fund-
ur, sjálfsuppgötvunin, hefur afdrifaríkar afleiðingar, eða eins og
segir skömmu síðar, maðurinn vaknar af dái og öðlast sjón.
Hann hefur svarað „kalli“ tilvistarinnar og vaknað til angistar-
innar.
Silfurpeningurinn sem maðurinn tekur af botni fljótsins
dökka er kaldur eins og máninn, dauðatáknið, enda er hann
tunglið sjálft. En inni í þessum mána brenna trylltir eldar. Hvar
sem maðurinn fer „með mánann í hendi sér geislandi frostlegu
silfurskini sínu umhverfis hann hneigja blómin sig og visna,
grasið fölnar eins og veðurbitið, týnir sterkgrænum lit sínum en
verður sjúklegt, gulleitt og segir: dauði dauði...“ (39). í ljós
kemur að þessi drukknaði feigðarinnar máni er hjarta mannsins
sjálfs:
Svo dettur honum í hug að þreifa á brjósti sér til að prófa þá hugmvnd
sína að þetta sé helfrosið hjarta hans drukknað í fljótinu. Og þegar hann
tekur hendi sinni þar sem hjartað skyldi verið hafa finnur hann þar gat i
gegnum sig svo að fugl hefði getað flogið i gegn. (40)
Hver er merking þessa texta? Við höfum hér að mínum dómi
sögu falls eða sjálfsuppgötvunar sem er undirrót angistarinnar
og friðleysisins. Áður en maðurinn kom að fljótinu lifði hann í