Sagnir - 01.06.1999, Qupperneq 61

60
Skasta svikamylla auvaldsind
Sagnir 1999
„Sterkasta vopn útgerðarmanna“
Líkt og aðrir atvinnurekendur höfðu útgerðarmenn fram að
þessu lagt mesta áherslu á launalækkun. Félag íslenskra botn-
vörpuskipaeigenda var helsti vettvangur hagsmunabaráttu út-
gerðarinnar um þessar mundir. Slæm staða útgerðarinnar var
iðulega til umræðu á fundum félagsins á síðari hluta ársins
1932. Hugur útgerðarmanna stóð helst til lækkunar opinberra
gjalda og launalækkunar, allt að 30%. Á fundi 17. september
voru Ólafur Thors ásamt Jóni Ólafssyni, útgerðarmanni í Alli-
ance h.f. skipaðir í nefnd á vegum félagsins til þess að eiga
viðræður við ríkisstjórnina um afkomu greinarinnar og leiðir
til viðreisnar.30 Í þeim viðræðum virðist sem lækkun á gengi
krónunnar, eða afnám skilaskyldu á erlendum gjaldeyri, hafi
komið til tals, því að í febrúar tóku að berast fréttir af því að
útgerðarmenn legðu hart að ríkisstjórninni að gengið yrði
fellt. Hámarki náði sú umræða í lok mánaðarins, en þá virðist
Ólafur Thors hafa reynt að fá F.Í.B. til fylgis við gengisfell-
ingu. Jafnvel var rætt um að togaraeigendur hygðust stöðva
flotann til að leggja áherslu á kröfur sínar.
Því miður eru öruggustu heimildirnar um þá ráðagerð tvær
örstuttar fréttir í Alþýðublaðinu og ein grein í Hádegisblað-
inu.31 Verkalýðsblaðið flutti einnig frétt af ráðagerð F.Í.B., en
bætti engu við.32 Fundargerðir F.Í.B. renna stoðum undir frétt-
irnar, en orðalag þeirra er of óljóst til að hægt sé að kveða upp
endanlegan dóm. Fyrri frétt Alþýðublaðsins birtist 21. febrúar,
undir fyrisögninni Verkbann á togurunum: „Svo lítur út, sem
togaraeigendur séu að stöðva togarana, til þess með því að
hræða þingið til þess að lækka krónuna. Nánar á morgun.“33
Þegar blaðið kom út daginn eftir hafði togarastoppið runnið út
í sandinn.:
Að sögn hafa togaraeigendur ekki gengið nema með hang-
andi hendi að því, að stöðva togarana; er jafnvel sagt, að
Kveldúlfs-forstjórarnir hafi verið ósammdóma um þetta, en
að Ólafur Thors, sem er potturinn og pannan í þessu, hafi
drifið þetta í gegn.
Þetta mun þó alt vera að mistakast hjá Ólafi, því Hafsteinn
fór á veiðar í gær, og á Otur er verið að skrá í dag. Óráðið
er hvað verkalýðsfélögin myndu grípa til ef útgerðarmenn
á þennan hátt fengju lækkað gengið.34
Blaðið sagði „stopp-mennina“ fara fram á einhver hlunn-
indi, ef ekki genglslækkun, þá t.d. skattalækkun. Hádegisblað-
ið greindi ítarlegar frá fundinum 22. febrúar. Sagði blaðið að
samkomulag hefði ekki náðst á fundinum um verkbann og
heyrst hefði að hugmynd Ólafs hefði mætt töluverðri andúð.
En hvort sem Ólafur verður undir eða ofan á í þessu máli,
þá er það þó talið fullvíst að hik sje á útgerðarmönnum, að láta
skipin fara út eins og er, því þau skip, sem áttu að fara út, nú
fyrir og um helgina, hafa enn ekki hreyft sig, og engin vit-
neskja fáanleg um hvenær þau fari.35
Hvað segja fundargerðir F.Í.B.?
Af fundargerðum F.Í.B. má ráða að í upphafi árs 1933 fóru
fram viðræður milli ríkisstjórnarinnar og félagsins, og að
gengisstefnuna bar á góma í þeim. Stöðvun togaraflotans kom
oftar en ekki til tals, þó aldrei hefðu verið teknar neinar
ákvarðanir þar um. Af fundargerðum er ekki að sjá að óeining
hafi ríkt meðal félagsmanna, en ekki er hægt að sjá að skiln-
ingur á gengismálinu hafi verið mikill meðal þeirra.
Á fundi um miðjan janúar gerðu Ólafur Thors og Jón
Ólafsson grein fyrir gangi viðræðna sinna við ríkisstjórnina. Í
fundargerð hefur ekki verið bókað um hvað þær viðræður
höfðu snúist. Að erindi þeirra loknu urðu miklar umræður, en
þær „snérust mestmegnis um kaupmálin og gengismál.“36 Um-
mæli Ólafs Thors á fundi 21. febrúar styrkja þá ályktun að
gengismálið hafi borið á góma í viðræðunum. Þá minnti hann
fundarmenn á að stöðvun flotans væri „sterkasta vopn útgerð-
armanna“. Að svo komnu máli vildi hann þó ekki leggja til að
gripið skyldi til þess, en menn yrðu þó að vera tilbúnir til alls-
herjarstöðvunar.
Formaður óskaði þess jafnframt að menn létu engin vopn
úr höndum sjer fara, t.d. bindast ekki að svo stöddu samn-
ingum um að afhenda fisk sinn til sölusambandsins. Þær
Björn Ólafsson (1895–1974)
Björn var stórkaupmaður og iðnrekandi. Hann var viðskipta-
ráðherra í utanþingsstjórninni 1942–44. Á kreppuárunum var Björn
einn helsti talsmaður verslunarmanna, hann sat í innflutnings og
gjaldeyrisnefnd 1931–1937. Hann var dyggur talsmaður
verslunarfrelsis og afnáms haftanna og tók mikinn þátt í umræðum
um gengismálið á kreppuárunum. Líkt og aðrir félagsmenn í
Verslunarráði Íslands lagðist Björn mjög gegn gengislækkun.