Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Blaðsíða 17

Kristur var eini vinur minn
sögu.16 Fleira hefur Guðríður mátt þola, eins og að vera talin „hálfheiðin,
skass hið mesta og bónda sínum á allan hátt hin óþarfasta.“17
Kaflaskil í túlkun á sögu Guðríðar
Árið 1927, þegar þrjár aldir voru liðnar frá því að Tyrkir tóku land í Vest-
mannaeyjum, birtist í tímaritinu Skírni grein um Guðríði eftir Sigurð Nordal.
Þar segir hann Tyrkjaránið einn hinn sviplegasta og ægilegasta atburð í sögu
Islendinga. Um þátt Guðríðar skrifar Sigurður meðal annars:
En langmerkust verða áhrif Tyrkjaránsins á íslenzkar bókmenntir fyrir það, að þá
var flutt til Algiers Guðríður Símonardóttir, er síðar varð kona síra Hallgríms Pét-
urssonar. Mér er nær að halda, að vér séum í talsverðri þakkarskuld við Tyrkj-
ann fyrir það tiltæki, og er þá kominn tími til þess að viðurkenna hana. Og þá er
ekki síður tími kominn til hins, að láta Guðríði njóta sannmælis, ef henni hefur
verið ómaklega borin sagan hingað til.18
16 Skáldkonan Hugrún hefur ort ljóð sem hún kallar „Frúin í Saurbæ." í ljóðinu rekur Hug-
rún sögu Guðríðar og dáist að styrknum sem gerði henni kleift að sigrast á öllum þeim
erfiðleikum sem urðu á vegi hennar. Hugrún skipar sér í hóp þeirra sem vilja stuðla að
því að Guðríður fái uppreisn æru eftir margra alda niðurlægingu. Hún gerir uppnefni Guð-
ríðar að umtalsefni og skammar íslensku þjóðina fyrir að hafa gert eins lítið úr Guðríði
og raun ber vitni. Hugrún hvetur Islendinga til að gera betur:
Til er engin „Tyrkjagudda".
Taktu, þjóð, það orð til baka.
Reyndu í sæmd svo vel að vaka,
að verði ei skjalföst rangfærð sýn.
Færð úr neti forlaganna
flýði hún aftur heim til þín.
(Hugrún 1985, s. 38)
17 Helgi Skúli Kjartansson 1974, s. 149-150. Athyglisvert er að skoða túlkun Magnúsar Jóns-
sonar á Guðríði og áhrifum hennar á Hallgrím, sem hann virðist telja fyrst og fremst nei-
kvæð. Magnús segist vilja ráðast gegn hinni svörtu mynd sem lengi hefur verið dregin
upp af Guðríði, en hann virðist í túlkun sinni engu að síður undir mjög miklum áhrifum
frá henni. Sjá t.d. kaflann um „Hjónaband og heimilislíf ‘ Guðríðar og Hallgríms, þar sem
segir m.a.: „Þau hafa ekki verið samrýmd þessi hjón. Þau hafa staðið hvort á sínum bakka
með óbrúandi djúp milli sín. Það er um hvorugt þeirra last. Hann fer með himinskautum
og finnst allt smátt, sem niðri á jörðu er. Hún stendur þar niðri, sem fólk er flest, og finnst
fátt um flug hans. Þessu getur fram farið án mikilla árekstra. En þau verða hvort öðru lít-
ill styrkur. Hann verður að reka sitt andlega bú án hennar og hún jarðneska búið án hans
hjálpar. Að forminu eru þau hjón, en í reyndinni eru þau tveir næsta ólíkir einstakling-
ar“ (Magnús Jónsson I 1947, s. 101).
18 Sigurður Nordal 1927, s. 118.
15