Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Blaðsíða 37

Einar Sigurbjörnsson
. . af stallinum Kristí66
Jólakvceði í Vísnabók Guðbrands
I
Guðbrandur Þorláksson gaf út Vísnabók á Hólum árið 1612. Fullur titill henn-
ar var: Ein Ný Vísnabók með mörgum andlegum vísum og lcvœðum sálmum,
lofsöngvum og rímum teknum úr heilagri ritningu almúgafólki til gagns og
góða prentuð og þeim öðrum sem slíkar vísur elska vilja og iðka Guði almátt-
ugum til lofs og dýrðar en sér og öðrum til gagns og skemmtunar. Hún kom
út í nýrri útgáfu haustið 2000 undir heitinu Vísnabók Guðbrands.1 í Vísna-
bókinni eru alls sex jólakvæði. Fimm þeirra eru eftir séra Einar Sigurðsson í
Heydölum (1538-1626) en eitt er eftir óþekktan höfund. Þrjú jólakvæða Ein-
ars eru í hópi guðspjallssálma hans, en Vísnabók hefst á sálmum út af guð-
spjöllum allra sunnu- og helgidaga kirkjuársins sem sr. Einar orti2 3 en lang-
flest kvæðin í fyrri hluta Vísnabókar eru eftir hann.2 Auk guðspjallssálmanna
eru tvö önnur jólakvæði sr. Einars í fyrri hluta bókarinnar en jólakvæði hins
óþekkta höfundar er í síðari hluta bókarinnar.
Jólasálmar sr. Einars eru endursögn á guðspjöllunum án teljandi útlegg-
ingar. Þetta er raunar megineinkenni guðspjallssálma hans í Vísnabók. Þeir
eru að mestu leyti endursögn viðkomandi guðspjalla. Lokaerindi þeirra er í
flestum tilfellum bæn og flestir guðspjallssálmanna enda á dróttkvæðum vís-
um, venjulega tveim, sem nefnast einu nafni vísan. Áður en Vísnabók kom
út hafði séra Einar ort dróttkvæðar vísur út af efni guðspjalla sunnu- og helgi-
1 Vísnabók Guðbrands. Jón Torfason og Kristján Eiríksson sáu um útgáfuna. Inngangur og
skýringar eftir Jón Torfason, Kristján Eiríksson og Einar Sigurbjömsson. Reykjavík. (Bók-
menntafræðistofnun Háskóla fslands) 2000.
2 „Sunnudaga guðspjöll snúin árið um kring með ýmsu sálma og hymna lagi.“ Vísnabók
Guðbrands s. 5-84; sjá og 448-456.
3 Sjá Vísnabók Guðbrands s. XVII, XXXI-XXXIII.
35